"Brakujące ogniwo" w dziejach alfabetu odnalezione? Niezwykłe odkrycie w Izraelu

Zdaniem naukowców licząca ok. 3450 lat inskrypcja na fragmencie słoja odnalezionego w ruinach miasta Lakisz jest najstarszym zabytkiem pisma alfabetycznego na terenach południowego Lewantu i może świadczyć o przeniesieniu wynalazku alfabetu z Egiptu do Azji Mniejszej.

Skorupy odnalezione w Lakisz.

Foto: Antiquity/ J. Dye, Austrian Academy of Sciences/CC 4.0

Najwcześniejsze dowody pisma, które wykorzystuje system liter do reprezentowania dźwięków, czyli alfabetu, znaleziono w Egipcie. Datuje się je na czasy XII dynastii (około 1981 p.n.e. do 1802 p.n.e.), ale pismo alfabetyczne rozprzestrzeniło się na dobre od około 1300 p.n.e na terenie Lewantu – wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego. System alfabetyczny został później przejęty przez Greków, a następnie Rzymian.  

- Niedawno odkryta inskrypcja, datowana na około 1450 r. p.n.e., może być nazywana "brakującym ogniwem", ponieważ wypełnia lukę pomiędzy wczesnymi przykładami pisma alfabetycznego z Egiptu a późniejszymi przykładami znalezionymi w Lewancie – czytamy w artykule odkrywców znaleziska – badaczy pod kierownictwem doktora Feliksa Höflmayera – opublikowanym w czasopiśmie "Antiquity".

Alfabet zaadaptowany przez najeźdźców

Teorię o „brakującym ogniwie” opiera się na fakcie, że autor inskrypcji używał symboli hieroglificznych do reprezentowania niektórych liter - na przykład litera „ajin” była przedstawiona przez niego jako symbol hieroglificzny, który wygląda jak oko.

Zdaniem zespołu Höflmayera, pismo alfabetyczne mogło przedostać się na tereny Lewantu za pośrednictwem Hyksosów. Ta niejednolita etnicznie grupa ludów pochodzenia małoazjatyckiego zawładnęła północnym Egiptem na przełomie XVII i XVI w.p.n.e. Hyksosi kontrolowali również terytorium Lewantu. Najeźdźcy mogli przejąć wynalazek alfabetu i przenieść go na tereny Azji Mniejszej. 

Brutalna śmierć faraona. Zagadka rozwiązana po 3500 latach

Co zawiera najstarsza inskrypcja Lewantu?

Poza literą "ajin" na inskrypcji widnieją też litery "taw", "nun" i "pe", używane powszechnie w alfabetach semickich (m.in. w alfabecie hebrajskim). Litery w pierwszym słowie inskrypcji układają się w słowo "niewolnik", jednak badacze zaznaczają, że taki układ liter występował również w innych słowach oraz że ze względu na to, że zachowały się tylko fragmenty inskrypcji, nie można z całą pewnością stwierdzić, że chodziło o to słowo.

Skorupa, na której widnieje napis, została odnaleziona w Lakisz w 2018 roku. Jej wiek oszacowano na podstawie datowania radiowęglowego znajdujących się przy niej ziaren pszenicy, które były najprawdopodobniej przechowywane w naczyniu.

Antiquity/Livescience.com/bm