Historia

Zamach na Jana Pawła II. Szyfrogram do szefa KGB

Ostatnia aktualizacja: 13.05.2023 05:50
W jaki sposób KGB i włodarze Kremla zareagowali na próbę zamordowania głowy Kościoła katolickiego? Dokument z 17 maja 1981 roku został odnaleziony w Archiwum byłego KGB (Komitet Bezpieczeństwa Państwowego przy Radzie Ministrów ZSRR) w Kijowie przez historyka dr Andrzeja Grajewskiego.
Zamach na papieża Jana Pawła II. Rzym, 13 maja 1981 roku
Zamach na papieża Jana Pawła II. Rzym, 13 maja 1981 roku Foto: ANSA

– Szukałem tam dokumentów związanych z zamachem na papieża – mówił w rozmowie z Portalem PolskieRadio24.pl. - Wśród wielu interesujących materiałów odnalazłem również szyfrogram nr 3793 wysłany w niedzielę po zamachu, czyli 17 maja 1981 roku, do szefa KGB Jurija Andropowa. Jego nadawcą był z kolei szef ukraińskiego KGB – generał Witalij Fedorczuk.

W szyfrogramie czytamy m.in. o niebezpieczeństwie aktywności NSZZ Solidarność za zachodnią granicą Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej oraz rosnących tam wpływach Kościoła katolickiego.

- Poufne informacje z Kijowa docierały do Moskwy z apokaliptycznymi wręcz informacjami już po wyborze Jana Pawła II, czyli po 16 października 1978 roku. Pisano w nich m.in. o niebezpieczeństwie legalizacji greckokatolickiego Kościoła na Ukrainie, a w dalszej perspektywie – być może – nawet żądań niepodległości Ukrainy, co stało się ponad dekadę później - wyjaśniał dr Andrzej Grajewski.

Pierwsza strona szyfrogramu. Fot. Andrzej Grajewski Pierwsza strona szyfrogramu. Fot. Andrzej Grajewski
Ostatnia strona szyfrogramu. Fot. Andrzej Grajewski Ostatnia strona szyfrogramu. Fot. Andrzej Grajewski
Dlaczego taki szyfrogram został w ogóle wysłany?

Trzeba pamiętać o tym, że papież kilka dni po zamachu, po wielogodzinnej operacji nadal leżał w poliklinice Gemelli w Rzymie i walczył o życie. Nie było wcale jeszcze takie pewne, że wyjdzie z tego cało i odzyska zdrowie oraz siły potrzebne do dalszej działalności publicznej.

- Być może – zastanawiał się dr Grajewski – Andropow potrzebował dokumentu "na wszelki wypadek", aby wyjaśnić Kremlowi, dlaczego przeprowadzenie operacji w Watykanie było konieczne. Wówczas informacje zawarte w szyfrogramie byłyby niejako "usprawiedliwieniem" tego, co stało się na placu św. Piotra 13 maja 1981 roku.

Samotny dzień w gabinecie Leonida Breżniewa

Pięć lat temu wydano w Rosji w trzech tomach "Terminarz czynności służbowych Leonida Breżniewa" z okresu jego rządów na Kremlu. Zapiski z maja 1981 zawiera ostatni tom. Wynikają z nich dwie interesujące poszlaki.

- Po pierwsze na przełomie kwietnia i maja 1981 roku dochodzi do bardzo częstych kontaktów Breżniewa z szefem KGB, czyli Andropowem. Ani przed tą datą ani później taka sytuacja się już nie powtórzyła – powiedział dr Grajewski. – Po drugie, 13 maja 1981 roku Breżniew przyjmuje z gospodarską wizytą delegację z Mozambiku i podpisuje jakąś mało ważną umowę, a od południa siedzi w gabinecie sam. Nie odbiera telefonów i nie przyjmuje żadnych gości. Wieczorem opuszcza Kreml i jedzie na swoją daczę pod miastem.

Wygląda to wszystko na oczekiwanie na jakąś wiadomość. W ten sposób nie zachowywał się w żaden inny dzień swego urzędowania na Kremlu. 

Dokumenty nie płoną?

Na razie dokumenty wytworzone przez sowieckie KGB nie są dostępne badaczom. Większość z tego, co dr Andrzej Grajewski odnalazł i opublikował w książce "Pontyfikat wielu zagrożeń. Jan Paweł II w świetle dokumentów sprawy "Kapella" 1979-1990", pochodzi z filii jednej z podległych Kremlowi jednostek KGB w Wilnie.

- Te dokumenty, na szczęście, nie zostały zniszczone - dodał historyk. - Są przy tym bezcennym dowodem bezwzględnej polityki Kremla, który inne państwa lub instytucje traktował albo jak wasali albo po prostu jak wrogów. Watykan i Kościół katolicki należeli do tej drugiej kategorii i byli zwalczani wszelkimi możliwymi sposobami.

Piotr Litka   

Czytaj także

40. rocznica zamachu na Jana Pawła II

Ostatnia aktualizacja: 13.05.2021 05:55
13 maja 1981, Mehmet Ali Agca o 17:19 strzelił do Jana Pawła II. Świat zamarł w oczekiwaniu na wiadomość czy papież przeżyje. Według IPN, nie ma wątpliwości, że zamachowca inspirowały komunistyczne służby bułgarskie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jurij Andropow - Machiavelli Związku Sowieckiego

Ostatnia aktualizacja: 09.02.2015 06:00
- To spośród przywódców sowieckich, oczywiście wyłączając Lenina i Stalina, najciekawsza indywidualność - mówił na antenie PR historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz - mało znany polityk, o charakterze pełnym sprzeczności.
rozwiń zwiń
Czytaj także

10. rocznica wyniesienia Jana Pawła II na ołtarze

Ostatnia aktualizacja: 27.04.2024 05:40
27 kwietnia 2014 roku wraz z papieżem z Polski kanonizowany został Jan XXIII. Na uroczystości do Watykanu zjechało 800 tysięcy wiernych z całego świata, prezydenci, premierzy oraz oficjalne delegacje z prawie stu krajów, przedstawiciele innych wyznań i religii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

19 lat od pogrzebu Jana Pawła II. Miliony wiernych z całego świata żegnały papieża Polaka

Ostatnia aktualizacja: 08.04.2024 06:00
- Miłość do Chrystusa była siłą przeważającą u naszego umiłowanego Ojca Świętego. Ten, kto widział go modlącego się, kto słyszał, jak przemawiał, wie o tym - mówił w czasie mszy pogrzebowej kardynał Joseph Ratzinger, późniejszy papież Benedykt XVI.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bazylika św. Piotra - serce Kościoła katolickiego

Ostatnia aktualizacja: 18.04.2024 05:40
18 kwietnia 1506 roku papież Juliusz II położył kamień węgielny pod nową Bazylikę św. Piotra w Rzymie, jedno z najważniejszych dzieł architektury renesansu i baroku.
rozwiń zwiń