Od 30 listopada do 5 grudnia 1998 roku w japońskim mieście Kioto odbywała się 22. konferencja Komitetu Dziedzictwa Światowego UNESCO. Wzięli w niej udział przedstawiciele ponad dwudziestu krajów, w tym Stanów Zjednoczonych, Kanady, Francji i Australii. Podczas spotkania lwowskie Stare Miasto razem z Wysokim Zamkiem i Podzamczem zostały uznane za miejsca o "wyjątkowej powszechnej wartości" dla człowieka i wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W uzasadnieniu podano, że tereny te – dzięki swojemu historycznemu środowisku i architekturze – są niepowtarzalnym przykładem połączenia tradycji architektonicznych charakterystycznych dla Europy Wschodniej z tradycjami państw zachodnich.
Ratusz, fontanny i kamienice
Sercem XIV-wiecznego Starego Miasta Lwowa jest Rynek (dawniej pełniący funkcję placu targowego) ze wszystkich stron otoczony rzędami kolorowych kamienic.
- Wycieczki przyjeżdżające do Lwowa najbardziej zadziwia to, że każda z tych kamienic jest inna i nie ma dwóch takich samych. Budowali je Żydzi, Ormianie, Polacy, Włosi, Niemcy, Czesi i każdy starał się czymś odróżnić od sąsiada - mówił Zbigniew Jarmiłko, wiceprezes Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej, na antenie Polskiego Radia.
Przede wszystkim uwagę przykuwa późnorenesansowa Czarna Kamienica. Budynek powstał w XVI wieku według projektu architekta Piotra Barbona. Fasada budowli została pokryta diamentową rustyką z piaskowca, która z biegiem lat poczerniała - stąd właśnie pochodzi nazwa kamienicy.
Spacerując po Rynku warto także obejrzeć klasycystyczny ratusz z wieżą, wzniesiony na początku XIX wieku, a także rzeźbę Neptuna i fontanny: Diany, Adonisa i Amfitryty, umieszczone w rogach placu.
Lwowski ratusz na zdjęciu z 1926 roku. Źródło: Nac/dp
Katedra Łacińska, Ormiańska i Cerkiew Uspieńska
Na lwowskim Starym Mieście znajduje się również wiele cennych zabytków architektury sakralnej. Jedynym z nich jest bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zwana również Katedrą Łacińską. Budowę świątyni rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku dzięki staraniom króla Polski Kazimierza Wielkiego. Jest to jedyny tak świetnie zachowany kościół gotycki we Lwowie. Swój obecny wygląd bazylika zawdzięcza licznym modernizacjom dokonanym w kolejnych stuleciach. W XVIII wieku dobudowano do niej między innymi kaplicę Jezusa Miłosiernego, kaplicę Ukrzyżowania i kaplicę Najświętszego Sakramentu, a w XIX wnętrza kościoła ozdobiono witrażami zaprojektowanymi przez polskich artystów: Tadeusza Popiela, Józefa Mehoffera i Edwarda Lepszego.
Katedra Łacińska we Lwowie. Źródło: NAC/Domena publiczna
W pobliżu bazyliki znajduje się słynna Katedra Ormiańska. Jej najstarsza część została wzniesiona w XIV wieku, w stylu typowym dla średniowiecznej architektury sakralnej Krymu i Armenii. W kolejnych stuleciach świątynia była wielokrotnie przebudowywana. Na początku XX wieku jej wnętrza ozdobiły malowidła ścienne i mozaiki wykonane przez malarzy: Jana Henryka Rosena i Józefa Mehoffera.
Katedra Ormiańska we Lwowie na grafice Piotra Dyamentowskiego (1875). Źródło: Polona/Domena publiczna
Niedaleko zlokalizowana jest także dawna Cerkiew Wołoska (obecnie Uspieńska). Jest to jeden z najwybitniejszych zabytków lwowskiego renesansu. Świątynia powstała w XVI wieku z inicjatywy Bractwa Stauropigijskiego. Składa się z trzech części: właściwej cerkwi, Wieży Korniakta - uznawanej za pomnik manieryzmu w Europie Środkowo-Wschodniej - i kaplicy Trzech Świętych. Cerkiew Wołoską wyróżnia jej wnętrze, a w szczególności rokokowy ołtarz autorstwa lwowskich artystów Franciszka Olędzkiego i Michała Filewicza i liczne ikony napisane w I połowie XVII wieku przez Feodora Seńkowicza i Mikołaja Petrachnowicza.
Podzamcze i Wysoki Zamek
Wysoki Zamek jest położony w historycznym centrum Lwowa. Został zbudowany w stylu gotyckim w drugiej połowie XIV wieku na polecenie króla Polski Kazimierza Wielkiego. Powstał na wzgórzu, w miejscu dawnego drewnianego grodu spalonego w XIII wieku przez Tatarów. W ciągu wieków zamek był wielokrotnie oblegany i niszczony - w XVII wieku przeżył najazd Kozaków, a wiek później Turków, a następnie Szwedów. Po zajęciu Lwowa przez Cesarstwo Austriackie warownia została niemal całkowicie rozebrana - do naszych czasów zachowała się jedna jej ściana.
W bliskim sąsiedztwie zamku zlokalizowana jest dzielnica Podzamcze. W jej obrębie można znaleźć wiele wyjątkowych zabytków architektury, szczególnie tej sakralnej. Do grona najważniejszych należy Monaster św. Onufrego. Świątynia została wzniesiona w XVI wieku i początkowo pełniła funkcję kościoła prawosławnego. W kolejnych wiekach była wielokrotnie przebudowywana, czemu zawdzięcza swój obecny wyjątkowy wygląd. Monaster stanowi bowiem mieszankę różnych stylów architektonicznych - od renesansu, przez barok aż po klasycyzm.
***
W granicach Starego Miasta i Podzamcza znajduje się również wiele innych cennych i godnych zobaczenia zabytków wyróżnionych przez UNESCO. Warto wspomnieć chociażby o manierystycznym grekokatolickim kościele św. Andrzeja i klasztorze Bernardynów oraz o XVI-wiecznym Arsenale i Baszcie Prochowej, pozostałościach po dawnym systemie fortyfikacji miasta.
jb
