Historia

Wacław Lednicki. Na wskroś polski znawca literatury rosyjskiej

Ostatnia aktualizacja: 29.10.2022 05:30
55 lat temu, 29 października 1967 roku, zmarł w Nowym Jorku Wacław Lednicki, literaturoznawca, profesor kilku uniwersytetów, w tym Uniwersytetu Berkeley. W świecie nauki zasłynął pogłębionymi analizami więzi literackich między spuścizna polską i rosyjską. Był autorem wielu prac charakteryzujących twórczość Puszkina.
Widoczni od lewej: profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności Jan Rozwadowski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wileńskiego Marian Zdziechowski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Wacław Lednicki w auli Collegium Novum na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków, 1934 r.
Widoczni od lewej: profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności Jan Rozwadowski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wileńskiego Marian Zdziechowski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Wacław Lednicki w auli Collegium Novum na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków, 1934 r.Foto: NAC

W okresie międzywojennym prowadził na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie jedyną w Polsce katedrę literatury rosyjskiej. Oprócz UJ był również profesorem Uniwersytetu w Brukseli, gdzie wykładał w początkach II wojny światowej, a także, po emigracji do Stanów Zjednoczonych, najpierw Uniwersytetu Harvarda, a później Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.

Polak urodzony w Moskwie

Choć urodził się w Moskwie i zmarł w Nowym Jorku był na wskroś Polakiem z licznymi dowodami zakorzenionego patriotyzmu. Jego ojciec, Aleksander Lednicki, był cenionym adwokatem prowadzącym wielki polski salon polityczny, szczególnie popularny wśród polskiej emigracji i rosyjskiej arystokracji intelektualnej.

Wykształcony najpierw w Moskwie, po przewrocie komunistycznym Lednicki przeniósł się do Krakowa, by tam studiować literaturoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Niezależnie od tego nadal związany był z Uniwersytetem Moskiewskim, ale habilitację uzyskał na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Dodatkowo już od 1926 roku wykładał także w cyklach trzymiesięcznych na Uniwersytecie w Brukseli, gdzie powrócił jeszcze w początkach wojny (Belgia najpierw była krajem neutralnym).

Dumny z polskiego dziedzictwa

Berkeleyowskie archiwa tak notują biografię swojego profesora: "Lojalność - była ona źródłem siły Wacława Lednickiego, była też źródłem ciężkich ciężarów testujących tę siłę przez całe życie, albowiem był człowiekiem intensywnej lojalności. Był przede wszystkim Polakiem, dumnym ze swojego polskiego dziedzictwa nawet wtedy, gdy najostrzej krytycznie odnosił się do codziennej polskiej rzeczywistości i niestrudzonym w dążeniu do lepszego poznania za granicą wartości, które w unikalny sposób znalazły wyraz w polskiej literaturze i polskiej kulturze. Tradycja. Jednocześnie on sam zawsze zdawał sobie sprawę, że jego główne zainteresowania naukowe i osiągnięcia naukowe leżą w historii i interpretacji literatury rosyjskiej, a jego oddanie badaniu kultury rosyjskiej było nie mniej wyrazem lojalności".

Więzi z emigracją

Odnośnie więzi Lednickiego z polską emigracją i środowiskami rosyjskimi w Berkeley pisze się zwracając także uwagę na fakt, że Ledniccy posiadali letnisko na terenie obecnie zarezerwowanym pod historyczny cmentarz w Katyniu. Tak, tam właśnie w 1911 roku młody Lednicki uczestniczył w polowaniach. Amerykanie piszą: "Ale nie tylko formalne wykształcenie związało go z najlepszymi tradycjami przedrewolucyjnej Rosji. Pozycja jego ojca w Moskwie jako wybitnego prawnika i przywódcy politycznego szczególnie zatroskanego stosunkami polsko-rosyjskimi dała młodemu Lednickiemu wstęp do jednych z najżywszych rosyjskich środowisk intelektualnych okresu bezpośrednio poprzedzającego przemiany rewolucyjne".

Harvard, a później na Berkeley

Po napaści Niemiec na Belgię i Francję w maju 1940 roku, Lednicki wyemigrował przez Francję, Hiszpanię i Portugalię do Stanów Zjednoczonych. Tam też w początkach amerykańskiej kariery pomaga mu mieszkająca od lat 30. siostra Maryla, utalentowana i popularna rzeźbiarka. Najpierw wykłada na Harvardzie, a później na Berkeley. Niezależnie od tego zawsze angażuje się w życie Polonii wydatnie wspomagając polskie kręgi naukowe na obczyźnie. Był m.in. członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

Uniwersytet zauważa też, że: "Mniej więcej połowę jego imponująco długiej bibliografii stanowią pozycje wydane po przyjeździe do Berkeley, m.in. Życie i kultura Polski (1944), Rosji, Polski i Zachodu (1954), Jeździec spiżowy Puszkina; Dzieje arcydzieła (1955), Tołstoj między wojną a pokojem (1965) oraz monumentalne sympozjum Adam Mickiewicz w literaturze światowej, które zredagował jako międzynarodowy wkład w stulecie Mickiewicza w 1955 roku i zawiera jego autorytatywne studium Pobyt Adama Mickiewicza w Rosji".

Arystokrata ducha

Amerykanie, wzorem napisu na grobie w Nowym Jorku, napisu powielającego słynne słowa niemieckiego klasyka Ulricha von Wilamowitz-Moellendorffa mówili o nim jako o prawdziwym arystokracie ducha.

Wacław Lednicki spoczął w Nowym Jorku, ale jego symboliczny grób znajduje się w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Wspomnijmy dzisiaj tego wielkiego Polaka i znawcę literatury polskiej i rosyjskiej w ich najlepszych dziełach.


Czytaj także

Michaił Bułhakow – mistrz niedoceniony za życia

Ostatnia aktualizacja: 15.05.2016 06:12
– Bułhakow potrafił świetnie sportretować krzywo otaczającą go rzeczywistość – podkreślał Andrzej Drawicz. Niestety za życia tego wielkiego pisarza niewielu potrafiło to dostrzec.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bruno Schulz. "Wszystko, czego ten pisarz się dotknął, powinno być sygnowane słowem tajemnica"

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2022 06:00
Pochodzący z Drohobycza Bruno Schulz był wyjątkowym artystą: tworzył niepokojące grafiki i pisał tajemnicze opowiadania. Dziś mija 130. rocznica jego urodzin. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Michaił Bułhakow. "Nie dano mu rozwinąć skrzydeł"

Ostatnia aktualizacja: 10.03.2024 05:48
Sławę przyniosła mu powieść "Mistrz i Małgorzata". Bułhakow nie doczekał jednak uznania. – Nie dostał tego, co dla prawdziwego artysty jest bardzo ważne: odpowiedniej, stosownej porcji pochwał – mówił o nim krytyk literacki Jan Gondowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Puszkin. Poezje, namiętności i pistolety

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2024 05:40
Dla Rosjan jest tym, kim dla Polaków stał się Mickiewicz. Jeden z najwybitniejszych pisarzy rosyjskiego romantyzmu słynął nie tylko z przełomowych dokonań literackich, lecz także z radykalnych poglądów, podbojów miłosnych i upodobania do pojedynków, co bardzo źle się dla niego skończyło.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Iwan Bunin - wielki wygnaniec rosyjskiej literatury

Ostatnia aktualizacja: 22.10.2020 05:40
150 lat temu, 22 października 1870 roku urodził się w Woroneżu wielki rosyjski poeta i prozaik, Iwan Bunin. W 1933 roku jako pierwszy Rosjanin otrzymał literacką Nagrodę Nobla.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Julian Krzyżanowski. Wybitny znawca polskiej literatury

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2022 05:35
47 lat temu, 19 maja 1976 roku, zmarł w Warszawie znany uczony profesor Julian Krzyżanowski, niezapomniany autor "Historii literatury polskiej". Jego osiągnięcia zwłaszcza z zakresu piśmiennictwa polskiego okresu staropolski i romantyzmu sytuują go w gronie najwybitniejszych w tej dziedzinie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Obrócone w popiół. Straty bibliotek Warszawy w wyniku niemieckiej okupacji

Ostatnia aktualizacja: 01.09.2022 03:41
Szacunkowe dane są zatrważające: około 70 procent polskich zasobów bibliotecznych, które po wrześniu 1939 roku zostały przejęte przez Niemców, uległo bezpowrotnemu zniszczeniu. Największe skarby przechowywane były w bibliotekach Warszawy – podczas wojny dotknęła je hekatomba.    
rozwiń zwiń