Czytaj także

55. rocznica pierwszej próby przeszczepu serca w Polsce. Posłuchaj wspomnień lekarza, który przeprowadził operację

Ostatnia aktualizacja: 04.01.2024 05:47

Pionier polskiej kardiochirurgii prof. Jan Moll rok po pierwszym na świecie przeszczepie serca sam podjął próbę transplantacji tego narządu w Polsce. Próbę niestety nieudaną. Posłuchaj archiwalnej rozmowy z prof. Mollem.

Zdjęcie ilustracyjneFoto: PAP/Valery Sharifulin

Do operacji doszło 4 stycznia 1969 roku w Łodzi. W zespole śmiałych chirurgów oprócz prof. Jana Molla byli także doktorzy, Antonii Dziatkowiak i Kazimierz Rybiński. Do pionierskiego przeszczepu przygotowywali się przez kilka miesięcy ćwicząc na psach i zwłokach. Pacjentem był 32-letni rolnik spod Łodzi.

Polska znalazła się w czołówce państw podejmujących ryzykowną operację. W czasie, gdy prof. Moll operował swojego pacjenta, na świecie przeprowadzono mniej, niż sto podobnych zabiegów. Pierwszej udanej transplantacji dokonał 3 grudnia 1967 roku w Kapsztadzie południowoafrykański chirurg Christiaan Barnard.

Dlaczego się nie udało?

– Przyczyna leżała w niewłaściwym doborze biorcy, dlatego że jego choroba byłą zbyt zaawansowana (chorował na serce, ale i płuca) – mówił o nieudanej próbie przeszczepu serca w aud. Jerzego Mikkego "Wizerunki ludzi myślących" w 1972 roku prof. Jan Moll. – W skutek wad serca rozwinęło się nadciśnienie płucne, co wykluczało możliwość transplantacji samego serca.

Według prof. Molla operowanego wówczas chorego można było uratować, ale tylko przez jednoczesną transplantację i serca, i płuc. Mimo śmierci pacjenta pionierska operacja była bardzo ważnym wydarzeniem w rozwoju kardiochirurgii.

– Ta pierwsza transplantacja udowodniła nam, że w naszych warunkach transplantacja serca jest możliwa i wykonalna – podkreślał profesor.

Transplantacje serca w tamtym czasie wywoływały ogromne kontrowersje.

– Z sercem wiążą się mistyczne mniemania, że jest ono siedliskiem uczucia – wyjaśniał prof. Moll. – Tymczasem wiemy, że pewien chorych żył 72 godziny z protezą serca (…) i w tych czasie jego psychika się nie zmieniła.

Posłuchaj

28:46 Jan_Moll.mp3 O wyjątkowym kardiochirurgu prof. Janie Mollu mówią jego współpracownicy profesorowie: Kazimierz Rybiński, Antoni Jan Dziatkowiak oraz Jerzy Rutkowski, aud. Jerzego Mikkego z cyklu "Wizerunki ludzi myślących". (PR, 9.07.1972)

Moll i medycyna

Jan Moll, urodził się w Kowalewie Pomorskim 24 października 1912 roku. Jako syn aptekarza postanowił podjąć studia medyczne w Poznaniu. Jak sam Moll wspominał pierwszy kontakt z medycyną miał, gdy przeszedł operację wycięcia wyrostka robaczkowego, która w tamtych czasach nie była wcale prosta.

– I tak skojarzyło się moje zapatrywanie na życie z chirurgią – wspominał tamten czas sam prof. Jan Moll. – Oczywiście nie rozumiejąc jeszcze co to jest medycyna, co to jest życie, co to jest przyszłość wyobrażałem sobie, że kiedyś chciałbym być chirurgiem.

Uczył się także w Paryżu, a dyplom lekarza uzyskał w Warszawie w 1939 roku. W czasie wojny z narażeniem życia ratował żołnierzy AK. Po wojnie pracował w Klinice Chirurgicznej w Szpitalu im. Józefa Strusia w Poznaniu.

Pionierskie myślenie

– Profesora charakteryzuje ciągły niepokój naukowy, który udziela się zespołowi – mówił prof. Antonii Dziatkowiak, współpracownik prof. Molla. – Zespół odczuwa, że ten niepokój naukowy wyprzedza często wydarzenia w naszej specjalności, bo wynika z potrzeb klinicznych, z potrzeb chorego.

Na lata rozwoju jego kariery przypadał okres narodzin polskiej kardiochirurgii. Prof. Jan Moll był pionierem wymiany zastawek serca i chirurgii wieńcowej. W 1953 roku wspólnie z inżynierami z Zakładów Hipolita Cegielskiego skonstruował pierwsze polskie sztuczne płuco-serce do krążenia pozaustrojowego.

– Żeby mieć duże osiągnięcia, zwłaszcza w medycynie, to trzeba przejść ciernistą drogę – podkreślał prof. Jerzy Rutkowski, prekursor kardiochirurgii w Polsce. – Nie wystarczy świetne przygotowanie teoretyczne i praktyczne, trzeba mieć odwagę, żeby tego dokonać. Zwykle wielkie osiągnięcie jest uważane na początku za bluźnierstwo.

Do końca życia prof. Jan Moll był aktywnym lekarzem, a w ciągu swojej kariery zawodu nauczył wielu wybitnych kardiochirurgów, m.in. własnego syna Jacka. We wspomnieniach przyjaciół Jan Moll był człowiekiem bardzo wymagającym, ale i potrafiącym zarazić własną pasją. Zmarł 2 czerwca 1990 roku w wieku 78 lat.

Dzieło zespołu prof. Molla było kontynuowane. Pierwszego udanego przeszczepu serca w Polsce dokonał zespół prof. Jana Religi w 1985 roku. O tym, jak ryzykowna była operacja 16 lat po dokonaniu zespołu łódzkich lekarzy, świadczy fakt, że pacjent prof. Religi zmarł na sepsę po upływie dwóch miesięcy.

Posłuchaj, jak kształtowała się polska kardiochirurgia – opowiadają prof. Jan Moll oraz jego współpracownicy.

Zobacz więcej na temat: badania HISTORIA medycyna Zbigniew Religa zdrowie

Czytaj także

"Medycyna jest jak sztuka". Andrzej Szczeklik – lekarz i humanista

Ostatnia aktualizacja: 29.07.2023 05:45

- Gdybym miał powiedzieć, co wydaje mi się najważniejszą cechą u lekarza, to na pierwszym miejscu postawiłbym nie inteligencję, ale wytrwałość w zmaganiu się z chorobą - podkreślał w jednym z radiowych wywiadów Andrzej Szczeklik. Wybitny lekarz, naukowiec, a przy tym pisarz, przyjaciel ludzi kultury, człowiek wielu talentów, urodził się dokładnie 85 lat temu, 29 lipca 1938 roku.

Andrzej Szczeklik, Kraków 2003 r.Foto: Forum

Posłuchaj

55:38 KLCW Szczelik.mp3 Z prof. Andrzejem Szczeklikiem rozmawia Hanna Maria Giza (PR, 2002)

- U samych prapoczątków, jeszcze w czasach przedhomeryckich, lekarzy nazywano w Grecji kathartai, "oczyścicielami". Później termin katharsis przeszedł do sztuki - mówił prof. Szczeklik. Myśl ta może stanowić doskonały wstęp do opowieści o tym niezwykłym lekarzu, który medycynę podniósł do rangi sztuki, a w sztuce - w literaturze czy muzyce - widział ważne źródło wiedzy o tym, kim jest człowiek.

Szczeklikowie z Pilzna

- Nasza rodzina wywodzi się z podkarpackiego miasteczka Pilzno. Tam Szczeklikowie pojawiają się w XV wieku, w XVI są zapisani w księgach parafialnych. Pierwszy z nich, Marcin, był już burmistrzem, a później tych burmistrzów było przez wieki wielu, aż do początków XX stulecia - opowiadał prof. Andrzej Szczeklik o swoich przodkach.

Edward Szczeklik, ojciec Andrzeja i Jerzego (nb. również lekarza), był znakomitym internistą. W młodości brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej i polsko-ukraińskiej. - Kiedy nasz ojciec był na pierwszym albo na drugim roku medycyny, uciekł, ku rozpaczy rodziców, i był dwa lata we Lwowie, tam walczył. Z tego czasu zachowało się odznaczenie: srebrne Orlęta Lwowskie. To najcenniejsza pamiątka, jaką mamy w domu - przyznał prof. Andrzej Szczeklik.

O tradycji rodzinnej i ważnych dla tej rodziny wartościach wiele mówią dalsze losy Edwarda Szczeklika. Był w czasie drugiej wojny w obozie jenieckim, potem pracował w Krakowie, zrobił rehabilitację i dostał katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Powiedziano mu jednak, że albo zapisze się do partii, albo nie ma tu czego szukać. Nie przyjął legitymacji, posłano go więc do zniszczonego Wrocławia…

Posłuchaj

21:44 Szczeklik rody.mp3 Audycja poświęcona historii rodziny Szczeklików (PR, 1997)

11:47 Kontrkultura_Szczeklik_1.02.2014.mp3 Wokół książki "Słuch absolutny. Andrzej Szczeklik z rozmowie z Jerzym Illgiem" (PR, 2014)

Sztuka i medycyna

- Skończyłem również średnią szkołę muzyczną i wydaje mi się, że ten wątek inklinacji artystycznych jest tu bardzo ważny. Bo medycyna według mnie jest przede wszystkim sztuką - zwracał uwagę prof. Andrzej Szczeklik na połączenie tych dwóch, wydawałoby się odległych, dziedzin. Jak tłumaczył, sztuka pozwala rozwijać wrażliwość, a ta jest niezbędna w kontakcie z chorym. - Istotą zawodu, którym się zajmuję, jest spotkanie dwóch ludzi. Siadamy naprzeciwko siebie i zaczyna się rozmowa…

Sztuką jest również, mówił w innej audycji prof. Szczeklik, zrozumienie sytuacji chorego, odnalezienie się w sygnałach, które wysyła organizm, w symptomach choroby. Złożenie ich w "konstelację objawów, które dają diagnozę".

Pięknym praktycznym przykładem tej symbiozy sztuki i medycyny może być fakt zakupu przez prof. Andrzeja Szczeklika fortepianu (oczywiście białego) do krakowskiej kliniki. Profesor urządzał specjalne wieczory muzyczne dla chorych, zapraszał artystów choćby z zaprzyjaźnionej Piwnicy pod Baranami.

Lekarz noblistów, opiekun artystów

- Kiedy Miłosz był w zdrowotnych tarapatach, trafiał na oddział Andrzeja Szczeklika. Z kolei po poważnej operacji Wisławy Szymborskiej Andrzej Szczeklik był tą osobą, przy której poetka się wybudzała. Kiedy spojrzała na niego, powiedziała: "a z panem będę rozmawiać o książkach i literaturze" - opowiadał Jerzy Illg. Prof. Szczeklik był również lekarzem Piotra Skrzyneckiego (który nazywał klinikę na Skawińskiej "hotelem snów"), Stanisława Lema czy Sławomira Mrożka.

- Był życzliwym duchem, człowiekiem, z którym można było porozmawiać o literaturze, muzyce czy historii. On wychodził ze szpitala z chorobą pacjenta, nosił tych pacjentów w sobie - wspominała Ewa Lipska. Anna Dymna dodawała: "tak bardzo mi pomagał, był dla mnie wielkim wsparciem", zaś Andrzej Wajda zwracał uwagę, że spotkania z doktorem nie zaczynały się od "leków czy objawów", ale od "prawdziwych zmartwień, które są przede wszystkim w głowie, a nie w nerkach czy w sercu".

Posłuchaj

36:25 Szczeklk wspomnnienie.mp3 Prof. Andrzeja Szczeklika wspominają m.in. Stanisław Radwan, Jerzy Illg, Andrzej Wajda, Anna Seniuk, Ewa Lipska, dr Jan Ciećkiewicz i Anna Szałapak (PR, 2012)

28:51 Sezon Szczeklik.mp3 Andrzej Szczeklik i dusza medycyny. Audycja Doroty Gacek z udziałem Jerzego Illga (PR, 2014)

Między astmą oskrzelową a poezją

- Każdą wolną chwilę poświęcał albo na pracę naukową, albo na pisanie własnych rzeczy, albo na czytanie. A jego księgozbiór mógłby wielu humanistów przyprawić o kompleksy - podkreślał Jerzy Illg.

Wśród tytułów sygnowanych przez prof. Andrzeja Szczeklika znajdują się zarówno niezliczone, wysoko ocenianie w świecie akademickim, prace medyczne (z legendarnym podręcznikiem chorób wewnętrznych, zwanym już "Interną Szczeklika", na czele), jak i książki eseistyczne. Te natomiast ("Kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny", "Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki", "Nieśmiertelność. Prometejski sen medycyny") czerpią pełnymi garściami z mitologii, alchemii, astronomii, muzykologii, po malarstwo i poezję.

Jeśli chodzi o pracę naukową prof. Szczeklika, należy choć wspomnieć, że za wykrycie mechanizmu przeciwzakrzepowego działania aspiryny i badania nad metodami leczenia astmy oskrzelowej indukowanej przez aspirynę otrzymał "polskiego Nobla" - nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Z kolei wieloletni przyjaciel prof. Szczeklika, światowej sławy badacz prof. Ryszard Gryglewski, do tej pory ma w pamięci eksperymenty, jakie wykonywali na sobie, by odkryć właściwości prostacykliny…

Posłuchaj

21:53 polskie noble 98____9041_98_i_tr_0-0_14652160d9090297[00].mp3 Spotkanie z laureatami nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za 1998 rok (PR)

13:57 Ludzie nauki - prof. Szczeklik.mp3 "Eksperymentował na samym sobie". Prof. Ryszard Gryglewski i prof. Andrzej Białas o Andrzeju Szczekliku (PR, 2012)

- Nie znałem drugiej osoby przepełnionej taką musującą radością życia, taką witalną energią - wspominał Jerzy Illg, opowiadając o miłości prof. Szczeklika do gór, młodzieńczej wyprawie (akcja "Motyl") po wina do piwniczki krakowskich zakonników czy, z drugiej strony, o zaangażowaniu w tyle naukowych i akademickich przedsięwzięć. - Tym bardziej jego niespodziewane odejście było szokujące. Wręcz niemożliwe.

Andrzej Szczeklik zmarł 3 lutego 2012 roku.

Zobacz więcej na temat: Kraków lekarz medycyna literatura HISTORIA eksperyment historia Polski

Czytaj także

Aspiryna. Historia jednego z najbardziej rozpoznawalnych leków na świecie

Ostatnia aktualizacja: 06.03.2024 05:35

Nazwę tego popularnego leku opatentowano 6 marca 1899 roku. Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że aspiryna odniosła sukces dzięki sprytnemu marketingowi, a oficjalna historia jej powstania nie jest do końca prawdziwa.

Fragmenty dawnych reklam aspirynyFoto: Polskie Radio/grafika na podstawie zasobów domeny publicznej

W 1863 roku Friedrich Bayer i Johan Weskott założyli Bayer AG — jedną z pierwszych niemieckich firm farbiarskich, które zajmowały się pozyskiwaniem naturalnych barwników. Fabryka odnosiła spore sukcesy. Dobra passa skończyła się jednak koło roku 1880. Niemieckie prawo patentowe w ówczesnym czasie chroniło proces produkcyjny, a nie sam produkt. W związku z tym konkurencji udało się je ominąć, a zyski Bayer AG zaczęły spadać. Biznesmeni postanowili rozszerzyć działalność i wejść do branży farmaceutycznej.

Powstanie niezwykłego leku

Aspiryna to inna nazwa kwasu acetylosalicylowego. Sam kwas salicylowy był znany już w czasach starożytnych Greków. Początkowo pozyskiwano go z wierzbowej kory. W XIX wieku Hermannowi Kolbemu z Uniwersytetu w Magdeburgu udało się otrzymać w reakcji syntezy czysty kwas salicylowy. Uczeń tego chemika poszedł o krok dalej i usprawnił produkcję kwasu, a przy tym znacząco zmniejszył jej koszty.

Dzięki temu zaczęto go wykorzystywać do leczenia takich chorób jak reumatyzm. Wkrótce jednak pojawił się problem — stosowanie kwasu salicylowego niosło za sobą skutki uboczne: mdłości, a nawet rozpad błony śluzowej żołądka. Potrzebowano środka, który miałby podobne działanie, a który byłby bezpieczniejszy dla pacjentów.

10 sierpnia 1897 roku Felix Hoffmann uzyskał trwałą i czystą próbkę kwasu acetylosalicylowego (ASA). Podczas pracy korzystał z metody opisanej przez Karla Krauta w 1869 roku, którą jednak znacząco udoskonalił. Do podjęcia się tego zadania zmotywował go ojciec, który cierpiał na reumatyzm.

Problem pojawił się, gdy odkrycie chciano opatentować — nie było to możliwe, bo przecież produkt i proces jego wytwarzania znane były już wcześniej.

Spryt i łut szczęścia

Bayer i Weskott wpadli jednak na pomysł, który pomógł im obejść prawo patentowe. Nazwali swój produkt "aspiryną" i 6 marca 1899 roku wystąpili z wnioskiem o opatentowanie nazwy na terenie Niemiec i Stanów Zjednoczonych. Został on przyjęty. Kolejnym posunięciem firmy było rozpoczęcie produkcji tabletek zawierających 500 ASA. Było to rewolucyjne zagranie.

Konkurencja nie była w stanie wprasować kwasu acetylosalicylowego w tabletki. Bayer był więc jednym przedsiębiorstwem sprzedającym za rozsądną cenę czystą aspirynę w formie tabletek zawierających dużą dawkę ASA. Pigułka jak i opakowanie były oznaczone znakami firmy. W ten sposób klienci zaczęli utożsamiać kwas acetylosalicylowy z aspiryną, a ją samą z firmą Bayer. Na początku XX wieku Europę dotknęło kilka epidemii grypy, co również wpłynęło na wzrost popularności marki. Gazety zaczęły rozpisywać się o skuteczności wypoczynku, ciepła i właśnie aspiryny w walce z chorobą. W rezultacie wkrótce lek był rozpoznawalny już na całym świecie.

Wieloletnie kłamstwo

Przez ponad pięćdziesiąt lat historia mówiąca o tym, że Felix Hoffmann jest ojcem aspiryny, była uznawana za jedyną prawdziwą wersję wydarzeń.

W 1949 roku Albert Eichengrün opublikował artykuł w czasopiśmie "Pharmazie". Ujawnił w nim, że Hoffmann działał jedynie według jego instrukcji i tak naprawdę nawet nie znał powodów, dla których rozpoczęła się praca nad kwasem. Eichengrün wspomina, że był przekonany o potencjale kwasu acetylosalicylowego i na spotkaniu kierownictwa wezwał do rozpoczęcia nad nim badań klinicznych.

Szef działu farmaceutycznego zaprotestował, ponieważ był zdania, że ASA jest szkodliwa dla serca. Badacz nie poddał się i wypróbował go na sobie, nie doświadczając przy tym żadnych skutków ubocznych. Następnie potajemnie poinformował o zdarzeniu Hoffmanna, który zwerbował lekarzy, aby przetestowali lek. Okazało się, że kwas nie tylko pomaga przy reumatyzmie, ale również uśmierza ból i łagodzi gorączkę. To nie były jednak jedyne jej możliwości.

- Faktem jest, że aspiryna zapobiega pojawianiu się niebezpiecznych zakrzepów w naczyniach wieńcowych. Jest to lek powszechnie stosowany przez kardiologów właśnie u chorych z chorobą niedokrwienną serca czy po zawale serca. Jest to lek bardzo skuteczny, o ile jest stosowany zgodnie z zaleceniami lekarza. Źle stosowany może doprowadzić do krwawień, a także wrzodów żołądka – mówił Arkadiusz Miller podczas audycji "Fenomen francuski, aspiryna i choroby serca" z cyklu "Człowiek i medycyna".

Posłuchaj

05:22 człowiek i medycyna____1883_01_iv_tr_0-0_1686411553fed826[00].mp3 Pozytywne działania aspiryny przybliża Arkadiusz Miller w audycji "Fenomen francuski, aspiryna i choroby serca" z cyklu "Człowiek i medycyna". (PR, 04.05.2001)

Eichengrün wysłał raport zawierający wyniki swoich odkryć do firmy. Carl Duisberg nakazał je sprawdzić. To może tłumaczyć, dlaczego w 1897 roku Hoffman uzyskał stabilny i czysty kwas acetylosalicylowy.

Badania dokumentów oraz chronologii wydarzeń potwierdziły wersję Eichengrüna. Pozostaje więc pytanie, dlaczego badacz czekał tyle lat na obalenie oficjalnej wersji wydarzeń.

Rola nazistów w zakłamywaniu historii aspiryny

Eichengrün opuścił firmę w 1908 roku i założył własną w Berlinie, gdzie zajmował się chociażby materiałami ogniotrwałymi. Był już wtedy człowiekiem majętnym, odnoszącym sukcesy. Pierwsza wzmianka o tym, że Hoffmann opracował aspirynę, pojawiła się w 1934 roku, czyli po dojściu nazistów do władzy w Niemczech. Wersja ta była promowana przez najwyższe instancje państwa. Albert był Żydem, a w tym czasie Żydów obowiązywało wiele zakazów. Nie mógł więc zaprotestować przeciwko temu rewizjonizmowi historycznemu, ponieważ bał się narazić siebie i swoją rodzinę na niebezpieczeństwo. W 1938 roku firma została mu przymusowo odebrana. Mimo małżeństwa z "Aryjką" w 1944 roku został wywieziony do obozu w Theresienstadt, gdzie spędził czternaście miesięcy.

Zmarł 23 grudnia 1949 roku, mając osiemdziesiąt lat. Co ciekawe, na stronie firmy Bayer nie ma ani słowa o udziale Eichengründa w odkryciu aspiryny.

Julia Budzisz

Bibliografia

1. https://www.bayer.com/en/history/1881-1914, data dostępu: 05.03.2021
2. Walter Sneader, The discover of aspirin: a reappraisal, "BMJ" 321, 2000, s. 1591–1594, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1119266/, data dostępu: 05.03.2021
3. Klaus Jennewein, Thomas Durand et Alexander Gerybadze, When Brands Complement Patents in Securing the Returns from Technological Innovation: TheCase of Bayer Aspirin, "Management international / International Management / Gestión Internacional" 14 , nr. 3, 2010, s. 73-86.

Zobacz więcej na temat: leki farmacja odkrycia i ciekawostki HISTORIA

Czytaj także

Henryk Jordan - wybitny lekarz, pionier wychowania fizycznego

Ostatnia aktualizacja: 23.07.2021 05:40

179 lat temu, 23 lipca 1842 roku, w Przemyślu urodził się Henryk Jordan, wybitny lekarz, który jako pierwszy zrozumiał potrzebę ruchu na świeżym powietrzu dla zdrowia fizycznego i psychicznego młodzieży.

Henryk Jordan Foto: Polskie Radio/Grafika na podstawie zasobów NAC (dp)

To od jego nazwiska, podążając za jego pomysłami, od końca lat 80. XIX wieku, jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać słynne ogrody jordanowskie. Pierwszy powstał właśnie w 1889 roku na krakowskich Błoniach, zgodnie ze wzorem amerykańskim i był to pierwszy w Europie publiczny ogród zabaw i gier ruchowych dla dzieci do lat 15. Co ciekawe, nazwano go imieniem założyciela - Parkiem Miejskim im. dr Henryka Jordana.

W historii wychowania młodzieży na ziemiach polskich dr Jordan okazał się być pionierem wychowania fizycznego widząc w nim drogę do osiągania sukcesów i szczęśliwego życia - wszak mawiał: "Ciągle być poważnym i nieustannie pracować żaden człowiek nie zdoła. Zmęczone ciało wymaga odpoczynku, znużony umysł wymaga wytchnienia, a dusza pragnie wesołości, tego nastroju, który życie milszym nam czyni". W działaniu takim widział wyśmienitą profilaktykę zdrowotną, czyniąc z niej główny cel swoich starań: "Dawać zdrowie i radość poprzez gry w słońcu i na powietrzu".

Był znanym lekarzem ginekologiem i położnikiem. Na Uniwersytecie Jagiellońskim dwukrotnie był dziekanem Wydziału Lekarskiego. Kierował też Krakowskim Towarzystwem Ginekologicznym i Krakowskim Towarzystwem Lekarskim. Co ciekawe, pierwsze praktyki ginekologiczne i położnicze odbywał podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie zetknął się z gimnastyką szwedzką dla kobiet i dziewcząt. Te amerykańskie doświadczenia ćwiczeń na świeżym powietrzu zaowocowały późniejszymi działaniami w Krakowie. Praktykę położniczą, oprócz otworzonej szkoły w USA, prowadził także w Anglii i Niemczech.

Do Polski wrócił w 1870 roku już jako ukształtowany lekarz i naukowiec. Po powrocie otrzymał polski dyplom doktora medycyny. Tytuł profesora zdobył w 1890 roku.

Był znanym publicystą medycznym. Jego książki, medyczne i popularyzatorskie, sięgnęły kilkunastu publikacji. Nie wszystkie dotyczyły spraw czysto medycznych: w 1893 zajął się problematyką społeczną w "Z naszych problemów socyalnych", w 1894 pisał o założeniach krakowskiego parku w "Miejski park w Krakowie", a w 1898 rozważał ważne problemy mieszkaniowe w "Towarzystwo tanich mieszkań dla robotników katolików w Krakowie".

Nieco pryncypialne stanowisko zajmował jednak wobec kobiet starających się o prawo do studiowania i pełnienia funkcji w zawodzie lekarza. Dr Jordan w tym względzie był przeciwnikiem równouprawnienia i głosował przeciwko przyjmowaniu kobiet na Wydział Lekarski. Po wielu latach możemy dostrzec jak bardzo mylił się w tym swoim osądzie. Na obronę doktora warto zauważyć, że w tamtych czasach kobiety nie miały choćby w części obecnych praw, na przynależny im szacunek musiały stoczyć jeszcze wieloletnie boje.

Natomiast nieomylnie widział w ćwiczeniach fizycznych dla młodzieży wspaniały mechanizm rozwoju fizyczno-psychicznego widząc w nich jeden z najważniejszych mechanizmów higienicznego życia. To dzięki jego działaniom wprowadzono w szkołach obowiązkowe lekcje gimnastyki, czyli późniejszy, tak dobrze nam znany WF. Tego wychowania fizycznego chciał także uczyć na Uniwersytecie. To m.in. także dr Jordan stał u podstaw zakładania Towarzystw Gimnastycznych "Sokół", tych samych, które na własnej "olimpiadzie" we Lwowie rozegrały pierwszy oficjalny mecz piłkarski w Polsce (pisaliśmy o tym niedawno).

Tych różnorodnych działań medycznych, sportowych, rekreacyjnych i społecznych w wykonaniu Jordana było bardzo dużo. Dość powiedzieć, że za jego przykładem w wielu polskich miastach zaczęły powstawać ogrody rekreacyjne, zwane właśnie jordanowskimi. Oprócz miast galicyjskich pojawiły się też w Warszawie, Płocku, Kaliszu, Lublinie, Katowicach, a w 1929 roku powstało nawet Towarzystwo Ogrodów Jordanowskich stymulujące ich działanie i powstawanie w wielu nowych miejscach.

Co ciekawe, w 1978 roku Filip Bajon nakręcił film w oparciu o część życiorysu Henryka Jordana - tytuł brzmiał "Zielona ziemia", a główną rolę zagrał Jan Pietrzak. Profesor Jordan zmarł 18 maja 1907 roku w Krakowie i pochowano go 20 maja na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Profesor Jordan zmarł 18 maja 1907 roku w Krakowie i pochowano go 20 maja na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Wspomnijmy tego wybitnego lekarza i propagatora zdrowego trybu życia... szczególnie dzisiaj, kiedy w dalekiej Japonii rozpoczęło się światowe święto sportu. Profesor Jordan cieszyłby się każdym naszym ćwiczeniem gimnastycznym - sprawmy mu tę radość.

Zobacz więcej na temat: HISTORIA medycyna Kraków

Rafał Józef Czerwiakowski - ojciec chirurgii polskiej

Stanisław Sosabowski. "Nikt nie został potraktowany bardziej niesprawiedliwie"

Mordechaj Anielewicz. Jego imię jedni wymawiali ze czcią, inni ze strachem

Kazimierz Wajda, czyli Szczepcio z "Wesołej Lwowskiej Fali"