Historia

Jean-Francois Champollion. Nieprzeciętnie zdolny lingwista

Ostatnia aktualizacja: 23.12.2023 05:40
Nikt nie potrafił odczytać egipskich hieroglifów. Zrobił to Jean-Francois Champollion, który w wieku 17 lat napisał swoją pierwszą książkę o historii Egiptu faraonów.
Jean-Franois Champollion
Jean-François ChampollionFoto: Mary Evans Picture Librar / Forum

23 grudnia mija 233. rocznica urodzin Jeana-François Champolliona, francuskiego lingwisty, archeologa i egiptologa, człowieka, który dokonał rzeczy przez lata niemożliwej. Głowiły się nad nią setki badaczy, ale to on odczytał starożytne hieroglify. Postanowił, że to zrobi, gdy miał zaledwie 19 lat.


Posłuchaj
23:52 180 rocznica śmierci _ Wieczór z Jedynką popr.mp3 Jean-Francois Champollion. Audycja Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Wieczór z Jedynką" (01.03.2012)

13:36 Uczeni w anegdocie - aud. Małgorzaty Kandefer.mp3 Uczeni w anegdocie. Audycja Małgorzaty Kandefer (30.09.1975)

  

Sensacja na skalę światową

27 września 1822 roku Jean-Francois Champollion poinformował świat o odczytaniu egipskich hieroglifów wyrytych na kamieniu z Rosetty. Miał wtedy 32 lata. Od momentu narodzin towarzyszyła mu legenda człowieka genialnego.

Jego matka była sparaliżowana. - Znachor kazał ułożyć ją na kompresach z ziółek, dawać gorące wino i zapowiedział szybkie wyleczenie. Ponadto, ku zdumieniu całej rodziny, przepowiedział, iż wkrótce urodzi chłopca - słyszymy w archiwalnej audycji Małgorzaty Kandefer "Uczeni w anegdocie", nadanej w Polskim Radiu w 1975 r. - Znachor dodał, że dziecko dostąpi wielkiej sławy, która przetrwa wieki.

Legenda towarzyszyła mu od dziecka

Ponoć chora wstała z łóżka, a 23 grudnia 1790 roku urodził się Champollion. Niezależnie od legendy, rozpowiadanej przez starszego brata Jacques’a-Josepha, Jean-Francois był rzeczywiście wybitnie zdolny. Znał 16 języków. Nauczył się m.in.: greki, łaciny, hebrajskiego, arabskiego, syryjskiego, koptyjskiego. Rozpoczął też naukę starochińskiego. Być może ta rozległa wiedza z dziedziny lingwistyki pomogła mu później w odszyfrowaniu znaków starożytnych Egipcjan.

Egiptem był zafascynowany od dzieciństwa, głównie dzięki bratu, który interesował się odkryciami w tym rejonie świata.

- Wyprawa gen. Napoleona Bonaparte do Egiptu w 1798 roku była dosłownie na ustach wszystkich - mówił prof. Adam Łukaszewicz z Zakładu Papirologii Instytutu Archeologii UW, gość audycji Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Wieczór z Jedynką" wyemitowanej 1 marca 2012 roku.

- Gdy Jean-Francois Champollion miał 17 lat, opracował pierwszą w dziejach mapę Egiptu, mapę państwa faraonów – dodał profesor.

Szyfr zapisany w hieroglifach

Gość Katarzyny Kobyleckiej charakteryzował język egipski, opowiadał o problemach, jakie przez wieki mieli badacze z odczytaniem egipskich hieroglifów, przedstawił okoliczności, w jakich Champollionowi udało się złamać ten nieodgadniony wcześniej szyfr. 

- To olśnienie, które na niego zstąpiło było dla niego tak silnym wstrząsem emocjonalnym, że przez pięć dni był nieprzytomny, w letargu. A gdy się z niego obudził, napisał memoriał nosił tytuł "List do Pana Dacier dotyczący alfabetu hieroglifów fonetycznych, używanych przez Egipcjan do zapisywania na monumentach imion i przydomków władców greckich i rzymskich" - przytaczał prof. Adam Łukaszewicz.

Podróż do Egiptu

Dopiero w sześć lat po złamaniu kodu Jean-Francois Champollion wybrał się do kraju, o którym tyle czytał i pisał. Mógł wreszcie na własne oczy zobaczyć zabytki starożytnego Egiptu i czytać to, co wcześniej dostawał do ręki jedynie w odpisach. Dużo podróżował, robił rysunki, kopie płaskorzeźb i malowideł. W Luksorze wydrapał swój podpis na jednej z belek sufitowych. Pokazują je dziś przewodnicy oprowadzający tłumy turystów, odwiedzających to miejsce.

W Egipcie spędził 16 miesięcy, niedługo po powrocie zaczął chorować. Zmarł 4 marca 1832 roku w wieku 41 lat. Sprawdziła się wróżba znachora - na wieki przeszedł do historii.

Posłuchaj opowieści o człowieku, dzięki któremu przemówiły hieroglify.

Zobacz więcej na temat: archeologia Egipt
Czytaj także

Kamień z Rosetty stał się kluczem do odczytania egipskich hieroglifów

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2024 05:38
- Niewątpliwie był to kamień milowy dla powstania zupełnie nowej dziedziny nauki, jaką była egiptologia, po raz pierwszy umożliwiając badanie historii starożytnego Egiptu na podstawie źródeł egipskich, a nie greckich – mówił egiptolog prof. Karol Myśliwiec.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Badacze odsłonili staroegipskie kolorowe freski sprzed dwóch tysięcy lat

Ostatnia aktualizacja: 25.05.2022 05:40
W znajdującej się w mieście Esna (południowy Egipt) świątyni Chnuma - jednego z najważniejszych bogów starożytnego Egiptu, uznawanego za stwórcę człowieka oraz patrona narodzin i płodności - odkryto liczne malowidła pochodzące sprzed ponad 2000 lat. Freski, do tej pory skrywające się pod warstwą sadzy i brudu, są bardzo dobrze zachowane, wyróżniają się niezwykłą szczegółowością i żywymi kolorami. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Nepomucen Potocki. Wilkołak, który napisał "Rękopis znaleziony w Saragossie"

Ostatnia aktualizacja: 23.12.2023 05:40
Romantyczny, tajemniczy i egzotyczny - taki jest "Rękopis znaleziony w Saragossie". Dokładnie takimi przymiotnikami można określić życie autora książki, która intryguje do dziś.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odnaleziono miejsce bitwy uwiecznionej na kamieniu z Rosetty. To dowód na buntu Egipcjan przeciwko Ptolemeuszom

Ostatnia aktualizacja: 09.02.2023 05:45
Naukowcy odnaleźli ślady zniszczeń bitewnych w miejscowości Tell El-Timai. Ich zdaniem to pozostałości po walkach z czasów tzw. Wielkiej Rewolty. W ten sposób udało się potwierdzić informację zapisaną na jednym z najcenniejszych artefaktów w dziejach archeologii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Opowieść o polskich pionierach badań starożytnego Egiptu na wystawie Muzeum Archeologicznego w Krakowie

Ostatnia aktualizacja: 27.11.2023 11:00
Na wystawie przypominamy, że polska egiptologia rozpoczęła się na początku XX wieku razem z dokonaniami Tadeusza Smoleńskiego. Był to wysokiej klasy naukowiec, który sprawił, że w świecie egiptologicznym Polska mogła zaistnieć jeszcze w czasie, kiedy była pod zaborami - mówi o ekspozycji "Śladami polskich pionierów badań starożytnego Egiptu" jej współtwórca prof. Andrzej Urbanik.
rozwiń zwiń