Alea iacta est – kości zostały rzucone
Słowa te – zapisane przez Swetoniusza, miał wypowiedzieć Juliusz Cezar ponad dwa tysiące lat temu, gdy 10 stycznia 49 r. p.n.e. na czele swojej armii przekroczył rzekę Rubikon rozpoczynając wojnę domową w Republice Rzymskiej.
- Wszyscy politycy rzymscy czasów republiki rzymskiej byli ludźmi oszalałymi i pragnącymi sprawować władzę, walczącymi ze sobą o pierwszeństwo. To była obsesyjna cecha tej grupy społecznej. Cezar wzrastał w tej tradycji, to było dla niego oczywiste – mówiła w audycji „Klub ludzi ciekawych wszystkiego” z 2006 roku wybitna badaczka dziejów starożytnych – prof. Ewa Wipszycka.
Po dyktaturze Sulli i reformach roku 70 p.n.e. nastąpiło trwające kilka lat ożywienie życia politycznego w Rzymie, kiedy to znowu mogli działać trybuni ludowi i wzmogła się aktywność plebsu miejskiego. W tym czasie wzrastała już nadzwyczajna pozycja Pompejusza, która była zagrożeniem ustroju republikańskiego.
Jeszcze większym zagrożeniem stał się kilka lat później Juliusz Cezar. Wojna między Pompejuszem i Cezarem była walką o jedynowładztwo, obaj wodzowie opierali się na armii, a różnił ich jedynie odmienny stosunek do tradycji. Pompejusz wolał nie zrywać z senatem i nowatorstwo społeczne Cezara, który szukał szerszego oparcia.
Następne dwadzieścia lat to okres przygotowań do nadzwyczajnej pozycji tych dwóch ludzi, najpierw przyjaciół, a potem przeciwników.
- Jeśli się czyta historię republiki, poczynając od lat 80. albo i wcześniej to jest ciągłe wrzenie i szukanie nowych form władzy – mówiła mgr Iwona Żółtowska z Instytutu Filologii Klasycznej UW.
Potwór trójgłowy
Cezar w 60 roku p.n.e. doprowadził do pojednania między Pompejuszem, zwycięskim wodzem na Wschodzie i Markiem Krassusem – najbogatszym człowiekiem republiki rzymskiej. Porozumienie tych dwóch potężnych ludzi oraz Cezara jest nazywane przez współczesnych pierwszym triumwiratem. Była to tajna prywatna umowa trzech polityków, którzy mieli razem mieli rządzić Rzymem.
Plutarch, rzymski historyk, nazwał go więzią powinowactwa, która Rzeczypospolitą trawioną chorobami wewnętrznymi utrzymywała przynajmniej w pokoju i zgodzie.
Pierwszym i jednocześnie najdonioślejszym w skutkach postanowieniem było doprowadzenie do wyboru Cezara na konsula, a następnie przyznanie mu namiestnictwa w Galii.
Wojna galijska
W wyniku ciężkiej i krwawej wojny galijskiej Cezar miał do swej dyspozycji 13 legionów świetnie wyćwiczonych i całkowicie oddanych sobie żołnierzy.
Pozycja Cezara i siła jego armii wydawały się coraz większym zagrożeniem dla oligarchii senatorskiej w Rzymie, która w obawie przed zdobywcą Galii straciła zdolność politycznego myślenia. Zarządzenia konsulów godziły w pozycję Cezara i faworyzowały jego głównego przeciwnika, niedawnego sojusznika, Pompejusza, któremu powierzono dowództwo nad armią. Odrzucając kompromisowe rozwiązania Cezara, senat zażądał jego rezygnacji z dowództwa i powrotu do Rzymu w charakterze człowieka prywatnego.
Alea iacta est
10 stycznia 49 r. p.n.e. Juliusz Cezar przekroczył Rubikon – rzekę na granicy Italii z Galią Przedalpejską. Przekroczył ją wraz ze swoją armią, co było równoznaczne z wybuchem wojny domowej.
Wojska Cezara szybko złamały opór nielicznych obrońców Rzymu. Większość sił Pompejusza przebywała poza Italią – w Hiszpanii. Te Gajusz Juliusz pokonał ostatecznie w bitwie pod Farsalos w 48 r. p.n.e. Mimo wyeliminowania głównego rywala do władzy, wojna domowa trwała przez następne trzy lata.
Boski Juliusz
W 45 r. p.n.e. Cezar został obwołany dyktatorem, którą to funkcję miał sprawować dożywotnio. Objął też rolę trybuna ludowego, najwyższego kapłana i zwierzchnictwo nad prowincjami i wojskiem. Marginalizując znaczenie senatu oparła swoją władzę na armii i ekwitach. Cezar wprowadzając swoje rządy przeprowadził szereg reform. Nadał większą autonomię miastom italskim, wprowadził kontrolę przeciw nadużyciom w prowincjach, w których nakazał założenie kolonii rzymskich, zatwierdził kilka ustaw agrarnych. Wprowadził też kalendarz juliański.
Et tu Brute contra me
Rządy Cezara przerwał zamach na jego życie. Zginął od ciosów zadanych sztyletem 15 marca 44 r. p.n.e. Na czele spiskowców stali Kasjusz i przyjaciel Cezara Brutus. Spiskowcy nie godzili się ze sposobem sprawowania rządów, który zmieniał republikę w monarchię, a ich pozbawiał praw i wysokich pozycji na rzecz mieszkańców prowincji.
Po krótkim panowaniu Cezara zaczął się nowy okres wojen domowych (44-30 r. p.n.e.). Była to już agonia republiki. Państwo mogło tylko wybrać któregoś z rywalizujących wodzów na jedynowładcę.
mjm
- Wszyscy politycy czasów republiki rzymskiej byli ludźmi oszalałymi i pragnącymi sprawować władzę, walczącymi ze sobą o pierwszeństwo. To była obsesyjna cecha tej grupy społecznej. Cezar wzrastał w tej tradycji, to było dla niego oczywiste – mówiła w audycji "Klub ludzi ciekawych wszystkiego" w 2006 roku wybitna badaczka dziejów starożytnych, prof. Ewa Wipszycka.
60:25 11286478-0fbe-458f-a4b5-c9ed480bbf1d.mp3 Juliusz Cezar- audycja Hanny Marii Gizy z cyklu "Klub ludzi ciekawych wszystkiego". (PR, 15.07.2006)
Po dyktaturze Sulli i reformach roku 70 p.n.e. nastąpiło trwające kilka lat ożywienie życia politycznego w Rzymie. Znów mogli działać trybuni ludowi i wzmogła się aktywność plebsu miejskiego. W tym czasie wzrastała już nadzwyczajna, będąca zagrożeniem ustroju republikańskiego, pozycja Pompejusza - wodza rzymskiego, który odznaczył się wielkimi podbojami na wschodzie Imperium.
Kilka lat później na scenę polityczną wkracza Juliusz Cezar. Wojna między nim a Pompejuszem staje się walką o jedynowładztwo. Obaj wodzowie opierali się na armii, a różnił ich jedynie odmienny stosunek do tradycji. Pompejusz wolał nie zrywać dobrych stosunków z senatem w przeciwieństwie do Cezara, który szukał szerszego oparcia w masach społecznych.
- Jeśli się czyta historię republiki, poczynając od lat 80. p.n.e. albo i wcześniej, to jest ciągłe wrzenie i szukanie nowych form władzy – mówiła mgr Iwona Żółtowska z Instytutu Filologii Klasycznej UW.
Potwór trójgłowy
Cezar w 60 roku p.n.e. doprowadził do pojednania między Pompejuszem a Markiem Krassusem – najbogatszym człowiekiem republiki rzymskiej. Porozumienie tych dwóch potężnych ludzi oraz Cezara jest nazywane przez współczesnych pierwszym triumwiratem. Była to tajna, prywatna umowa trzech polityków, którzy razem mieli rządzić Rzymem.
Pierwszym i jednocześnie najdonioślejszym w skutkach postanowieniem było doprowadzenie do wyboru Cezara na konsula, a następnie przyznanie mu namiestnictwa w Galii.
Wojna galijska
Po wojnie galijskiej Cezar miał do swej dyspozycji 13 legionów świetnie wyćwiczonych i całkowicie oddanych żołnierzy.
Pozycja Cezara i siła jego armii wydawały się coraz większym zagrożeniem dla oligarchii senatorskiej w Rzymie, która w obawie przed zdobywcą Galii straciła zdolność politycznego myślenia. Zarządzenia konsulów godziły w pozycję Cezara i faworyzowały jego głównego przeciwnika, niedawnego sojusznika, Pompejusza, któremu powierzono dowództwo nad armią. Odrzucając kompromisowe rozwiązania Cezara, senat zażądał jego rezygnacji z dowództwa i powrotu do Rzymu w charakterze człowieka prywatnego.
Alea iacta est
10 stycznia 49 p.n.e. Juliusz Cezar przekroczył Rubikon – rzekę na granicy Italii z Galią Przedalpejską. Przekroczył ją wraz ze swoją armią, co było równoznaczne z wybuchem wojny domowej.
Wojska Cezara szybko złamały opór nielicznych obrońców Rzymu. Większość sił Pompejusza przebywała w tym czasie poza Półwyspem Apenińskim. Gajusz Juliusz rozprawił się z nimi ostatecznie w bitwie pod Farsalos w 48 r. p.n.e. Mimo wyeliminowania głównego rywala do władzy, wojna domowa trwała jeszcze przez następne trzy lata.
Boski Juliusz
W 45 r. p.n.e. Cezar został obwołany dyktatorem, którą to funkcję miał sprawować dożywotnio. Objął też rolę trybuna ludowego, najwyższego kapłana i zwierzchnictwo nad prowincjami i wojskiem. Marginalizując znaczenie senatu, oparł swoją władzę na armii. Przeprowadził szereg reform. Nadał większą autonomię miastom italskim, wprowadził kontrolę przeciw nadużyciom w prowincjach, w których nakazał założenie kolonii rzymskich, zatwierdził kilka ustaw agrarnych. Wprowadził też kalendarz juliański.
Et tu Brute contra me
Rządy Cezara przerwał zamach na jego życie. Zginął od ciosów zadanych sztyletem 15 marca 44 p.n.e. Na czele spiskowców stali Kasjusz i przyjaciel Cezara Brutus. Spiskowcy nie godzili się ze sposobem sprawowania rządów, który zmieniał republikę w monarchię, a ich pozbawiał praw i wysokich pozycji na rzecz mieszkańców prowincji.
Po krótkim panowaniu Cezara zaczął się nowy okres wojen domowych (44-30 r. p.n.e.). Była to już agonia republiki. Państwo mogło tylko wybrać któregoś z rywalizujących wodzów na jedynowładcę. Został nim Oktawian August.
mjm/im
