- Zamek Królewski na Wawelu wraz ze wzgórzem wawelskim to jedno z najbardziej znaczących historycznie i kulturalnie miejsc w Polsce.
- Będący przez wieki siedzibą królów polskich i symbolem państwowości, w roku 1930 zamek stał się także jednym z najważniejszych muzeów w Polsce. Gromadzi ono kolekcje obrazów, grafik, rzeźb, tkanin, wyrobów złotniczych, militariów, porcelany i mebli.
- Co roku ponad milion turystów zwiedza stałe i czasowe wystawy prezentowane na zamku. Szacuje się, że drugie tyle odwiedza wzgórze.
Prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu, uważa, że Wawel oferuje możliwość poznania naszej historii, jak również jest miejscem otwartym i przyjaznym.
- Snując plany i przygotowując projekty, nawet te najbardziej niespodziewane czy nieoczekiwane, pozostajemy z szacunkiem do tego, co zastaliśmy. Jesteśmy świadomi tej historii, ale jednocześnie wiemy, że ta historia w tych bardzo dziwnych, w tym momencie wojennych czasach musi być przypominana i prezentowana w sposób, który będzie ważny - uważa prof. Andrzej Betlej.
Dzwon Zygmunt i smok wawelski
Jedną z największych atrakcji Krakowa jest dzwon Zygmunt. - Przychodzę tutaj już 40 lat, żeby dzwonić dzwonem. Robię to zawsze z wielkim szacunkiem i wielką przyjemnością. Zaliczyłem już 1122 dzwonienia - opowiada nam Andrzej Bochniak, wawelski dzwonnik. - Zygmunt jest jedynym dzwonem w katedrze na Wawelu, który jest poruszany ręcznie - dodaje.
Tony dzwonienia Zygmunta bywają radosne, ale są też smutne. Dzwon pożegnał m.in. Jana Pawła II. - Dzwoniliśmy 27 minut, a każda minuta to był rok jego pontyfikatu. To było bardzo długie dzwonienie - przyznaje.
Czy smok wawelski faktycznie istniał? - To najtrudniejsze z możliwych pytań. Wiele lat temu miałam zajęcia z małymi dziećmi na temat legend wawelskich i próbowałam im uzmysłowić, że smok to jest jednak fantastyczne zwierzę. Zapytałam: kto widział smoka? Do góry podniósł się szereg rąk i od tego momentu traktuję smoka szalenie poważnie - mówi Magdalena Młodawska z Działu Lapidarium i Rezerwatów Archeologicznych.
- Kluczową sprawą jest jaskinia, jak również woda. To są naturalne miejsca, gdzie tego typu zwierzęta mogły funkcjonować. Pierwszy zapis, który potwierdza obecność smoka na wzgórzu wawelskim, pochodzi z czasów biskupa krakowskiego Wincenta Kadłubka, który napisał po raz pierwszy o królu Krakusie i jego dwóch synach walczących z całożercą. Mieszkał on u stóp wzgórza i król zawarł z nim sojusz, który polegał na tym, że podrzucano mu zwierzęta, aby nie jadł ludzi - słyszymy.
Ponad 100 tys. lat historii
Dr Andrzej Kukliński z Działu Badań Archeologicznych zwraca uwagę, że "Wawel jest wyjątkowym, wielokulturowym stanowiskiem archeologicznym". - Początki osadnictwa sięgają ponad 100 tys. lat. To jest okres środkowego paleolitu, czyli epoki kamienia łupanego (…). Można domniemywać, aczkolwiek do dzisiaj nie odkryto fizycznych śladów potwierdzających tę hipotezę, że pierwszy gród powstał tutaj około 700 lat przed narodzeniem Chrystusa, w okresie Hallstattu. Był to gród kultury łużyckiej w czasie odpowiadającym mniej więcej sławetnemu Biskupinowi - twierdzi.
Gość Jedynki wyjaśnia, że cały czas archeolodzy odkrywają pozostałości konstrukcji drewnianych, w tym chat, ale również obiektów murowanych, takich jak kościoły i budynki świeckie. - Najstarsze być może pochodzą z drugiej połowy końca X wieku. Z kolei najstarsze obiekty architektury murowanej związane są z początkami kształtującego się państwa polskiego, a więc z panowaniem Mieszka i jego następcy Bolesława Chrobrego - dopowiada.
Rezydencja książąt i królów
Dlaczego Wawel jest tak ważny w historii Polski? - Wawel to przede wszystkim rezydencja książąt i królów polskich. Tutaj miał swoją siedzibę władca, a wokół niego był zgromadzony dwór, skupiało się życie artystyczne i kulturalne, to tutaj działa się wielka polityka i podejmowano najważniejsze decyzje w państwie, które miały znaczenie nie tylko dla Polski, ale i dla całej Europy - uważa Piotr Rabiej, pełnomocnik dyrektora Zamku Królewskiego na Wawelu ds. komunikacji.
- Momentem przełomowym dla Krakowa był wiek XIII i XIV, a dokładnie były to dwa wydarzenia. Pierwszym była kanonizacja św. Stanisława w 1253 roku. Stał się on patronem państwa polskiego i jego zjednoczenia (…). Drugim momentem była koronacja Władysława Łokietka. Wcześniejsi królowie polscy byli koronowani w Gnieźnie, natomiast Łokietek został koronowany jako pierwszy monarcha w Krakowie 20 stycznia 1320 roku. Od tego czasu Wawel jest miejscem koronacji królów polskich oraz pochówku polskich władców - tłumaczy Piotr Rabiej.
Ks. prof. Jacek Urban wskazuje, że król Kazimierz Wielki był współfundatorem katedry na Wawelu. Zaś ostatnim królem, który przechodził przez jej wrota, był Stanisław August Poniatowski. Z kolei Władysław Jagiełło przywiózł na Wawel krzyżackie sztandary zdobyte pod Grunwaldem. - Król uznał, że ta bitwa została zakończona pomyślnie ze względu na moc polsko-litewskiego wojska, ale także ze względu na patronat św. Stanisława. Dlatego w listopadzie 1410 roku, prawie pół roku po bitwie, przybył król i wraz z nim pojawiło się ponad 50 chorągwi krzyżackich i tych, którzy byli w koalicji z Krzyżakami. Chorągwie rozwieszono w prezbiterium i w nawie głównej do czasów wojen pruskich - przekazuje nam ks. prof. Jacek Urban.
Koszary na Wawelu
- W wyniku III rozbioru Polski Wawel wraz z ziemią krakowską trafił do zaboru austriackiego i po dwóch latach kłótni i sporów w 1798 roku przeszedł w ręce wojska. Stał się koszarami i niestety budynki Wawelu zostały przebudowane, w tym ten najważniejszy, czyli Zamek Królewski. Krużganki zostały omurowane, a duże, wspaniałe sale podzielono na mniejsze. Okna i portale drzwiowe pomniejszono i omurowano, ponieważ okazało się, że olbrzymie sale zamku jest bardzo trudno ogrzać i utrzymać. W końcu jednak nie bardzo nadawały się na koszary, ale w tej wersji przetrwały do 1905 roku - opowiada Halina Bilik, kurator wystawy "Wawel odzyskany".
Po 1905 roku rozpoczęła się wielka restauracja dziedzińca arkadowego, natomiast kiedy w 1911 roku wojska austriackie całkowicie opuściły Zamek Królewski, przeszedł on w pełni w polskie ręce.
Wyjątkowe wystawy
Od 1 lipca w Zamku Królewskim na Wawelu można będzie zobaczyć w nowej aranżacji ekspozycję dotyczącą Skarbca Koronnego. - To będzie wyglądało zupełnie inaczej niż dotychczasowy skarbiec, znajdujący się w czterech pomieszczeniach. Tym razem będzie 12 sal, w których będą kosztowności i pamiątki historyczne, w tym ta najważniejsza, czyli szczerbiec, będący mieczem koronacyjnym królów polskich - wskazuje Dariusz Nowacki, kustosz Zbiorów Złotnictwa.
Dorota Gabryś, kustosz Zbiorów Ceramik i Szkła, zachęca do obejrzenia m.in. serwisów herbowych. Jeden z nich należał do pierwszego ministra królewskiego Henryka Bruehla. - Ważniejszy, choć mniej poszukiwany, jest serwis wcześniejszego pierwszego ministra Aleksandra Józefa Sułkowskiego. Był to pierwszy serwis obiadowy zamówiony przez prywatnego zleceniodawcę w Miśni - opowiada.
Symbolem Wawelu są także arrasy. - To jest najważniejsza kolekcja renesansowych tapiserii w Polsce. Zygmunt August może nie był ich największym kolekcjonerem i nie miał największego zbioru, ale zamówił w okolicach połowy XVI wieku największą kolekcję jednorazowo, tj. około 160 tkanin. Wcześniej i później nie było takiej praktyki - zauważa Magdalena Ozga, kurator Zbiorów Tkanin.
Kiedy w dawnych czasach wchodziło się do starego Krakowa, wszędzie wisiały malowidła Andrzeja Radwańskiego. - One nie tylko wisiały, ale po prostu były na ścianach. Głównie były to malowidła monumentalne. Rzeczywiście, idąc od Bramy Floriańskiej i patrząc na kościoły Pijarów, Mariacki, św. Wojciecha, Franciszkanów, Dominikanów czy na katedrę, to wszędzie tam były malowidła Radwańskiego, o których z biegiem lat zapomniano - zdradza Natalia Koziara-Ochęduszko, kuratorka wystawy "Mistrzostwo rysunku. Andrzej Radwański 1711-1762".
Czytaj także:
40:15 2022_04_02 09_09_26_PR1_Jedyne_takie_miejsce.mp3 "Rezydencja królów polskich". Wawel, czyli miejsce-symbol. Cz. 1 (Jedyne takie miejsce/Jedynka)
33:28 2022_04_02 10_16_38_PR1_Jedyne_takie_miejsce.mp3 "Rezydencja królów polskich". Wawel, czyli miejsce-symbol. Cz. 2 (Jedyne takie miejsce/Jedynka)
40:52 2022_04_02 11_09_30_PR1_Jedyne_takie_miejsce.mp3 "Rezydencja królów polskich". Wawel, czyli miejsce-symbol. Cz. 3 (Jedyne takie miejsce/Jedynka)
***
Audycja: Jedyne takie miejsce
Prowadził: Roman Czejarek
Goście: prof. Andrzej Betlej (dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu), Andrzej Bochniak (wawelski dzwonnik), Magdalena Młodawska (Dział Lapidarium i Rezerwatów Archeologicznych), dr Andrzej Kukliński (Dział Badań Archeologicznych), ks. prof. Jacek Urban, Piotr Rabiej (pełnomocnik dyrektora Zamku Królewskiego na Wawelu ds. komunikacji), Halina Bilik (kurator wystawy "Wawel odzyskany"), Dariusz Nowacki (kustosz Zbiorów Złotnictwa), Dorota Gabryś (kustosz Zbiorów Ceramik i Szkła), Magdalena Ozga (kurator Zbiorów Tkanin), Natalia Koziara-Ochęduszko (kuratorka wystawy "Mistrzostwo rysunku. Andrzej Radwański 1711-1762")
Data emisji: 2.04.2022
Godzina emisji: 9.00-12.00
DS
