Mówimy Reymont. Myślimy "Chłopi"

7 maja 1867 roku urodził się Władysław Reymont, laureat literackiej Nagrody Nobla za powieść "Chłopi", epopeję życia polskiej wsi z przełomu XIX i XX wieku.

Portret Władysława Stanisława Reymonta (1905), pędzla Jacka Malczewskiego,

Foto: PAP/Reprodukcja Jan Morek

- Nieznany wczoraj i lekceważony nawet przez rodaków, dzisiaj muszę przybierać pozę i twarz sławnego człowieka. Czy to nie warte śmiechu? Stałem się od razu dumą swojego narodu. Rodacy gotowi jeszcze czytać moje książki! - napisał Władysław Reymont po otrzymaniu Nagrody Nobla.

- To był nieudacznik, do którego dwa razy uśmiechnęło się szczęście – stwierdził prof. Jan Tomkowski, historyk literatury w audycji Hanny Szof z cyklu "Biografie niezwykłe" nadanej w radiowej Dwójce 27 stycznia 2009 roku. - Bardzo lubił mistyfikacje, chętnie tworzył wokół swojej biografii legendy.

- Mamy do czynienia z jednym z najbardziej znanych polskich pisarzy w świecie, a paradoks polega na tym, że jego biografia wciąż pozostawia wiele białych plam. Nie wiemy, co działo się z nim w niektórych okresach jego życia – komentowała autorka programu.

Tajemnicza biografia

Wokół postaci Władysława Reymonta narosło kilka stereotypów. Wielu osobom wydaje się, że skoro napisał "Chłopów", to musiał sam być takiego pochodzenia. Tymczasem jego ojciec był organistą. I w takiej też roli widział przyszłość swego syna. Ale nic z tych planów nie wyszło. Kolejnym pomysłem rodziców Reymonta było posłanie go do szkoły krawieckiej. Nawet uszył frak i zdał egzamin czeladniczy, ale kariery w zawodzie krawca nie zrobił.

- Nie umiem żyć i w tym się streszcza moja niedola, a nie umiem, bo mając talent nie umiem i nie mogę zużytkować go odpowiednio. Nie mam środków na podniesienie własnego wykształcenia – pisał.

Następny stereotyp wiąże się z powieścią "Ziemia obiecana". Sporo osób sądzi, że skoro akcja książki dzieje się w Łodzi, to na pewno jej autor mieszkał w tym mieście. Tymczasem noblista nigdy w nim nie żył.

- Gdybyśmy zapytali, jak miał na imię, to każdy odpowiedziałby, że Władysław, a to też nie jest prawda, bo miał na imię Stanisław - komentował prof. Jan Tomkowski.

Kontakty z duchami

Historyk literatury przedstawia różne anegdoty związane z życiem Władysława Reymonta, pokazuje, jak trudno mu było odnaleźć swoją życiową drogę. Po nieudanej próbie zostania krawcem, przyszły pisarz postanowił spróbować swych sił w zawodzie aktora. Niestety nie bawił na wielkich scenach Warszawy, Krakowa, czy Lwowa. Występował w wędrownej trupie w małych miasteczkach: w Turku, Ozorkowie, Łęczycy.

- Podobno był fatalnym aktorem – stwierdził prof. Tomkowski i dodał: - Z aktora przeobraził się w dozorcę, później w robotnika kolejowego, został też pomocnikiem dróżnika. Mało ambitnie jak na przyszłego noblistę.

Reymont chciał też zostać księdzem. Ale i z tych planów nic nie wyszło. Natomiast zainteresował się, popularnym w tamtych czasach, spirytyzmem.

- On podobno był bardzo dobrym medium - mówił gość audycji. - Mam podejrzenia, że jego w tym spirytyzmie interesowało coś innego. Mianowicie "media" za swoje seanse pobierały wynagrodzenie i to były większe pieniądze niż gaża prowincjonalnego aktora, czy początkującego pisarza. Była to szansa na zarobienie pieniędzy.

Posłuchaj

25:29 Reymont - Biografie niezwykłe.mp3 Władysław Reymont - audycja Hanny Szof z cyklu "Biografie niezwykłe". (PR, 26.01.2009)

 

Kręte losy szczęścia

Reymont zawsze marzył o dużych pieniądzach. A te po raz pierwszy przyszły w dramatycznych dla pisarza okolicznościach. Otóż został on ciężko ranny w katastrofie kolejowej. W 1901 roku otrzymał z tego tytułu wysokie odszkodowanie.

- Uzyskał niebotyczną jak na owe czasy kwotę 38 tysięcy 500 rubli. Dla porównania Żeromski za swoją pierwszą książkę dostał 75 rubli, a Orzeszkowa za jeden tom powieści brała 100 rubli - słyszymy w programie.

Drugi raz szczęście uśmiechnęło się do pisarza w 1924 r., kiedy to właśnie jemu przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. - Teoretycznie Reymont miał niewielkie szanse w tym wyścigu – stwierdził prof. Tomkowski. - To nie był pisarz światowy. Miał trzech rywali. Pierwszym był Anglik Thomas Hardy, drugim Maksim Gorki, a trzecim Tomasz Mann, którego pokonanie graniczyło wręcz z cudem.

Cud jednak nastąpił: powieść "Chłopi" wygrała z "Czarodziejską górą".

- Oszołomiony jestem tą niespodzianką. Odszedłem wewnętrznie od świata i spraw jego. Marzyłem jeno o ciszy i możliwości spokojnego pracowania jako największym szczęściu. A tu naraz otwierają się wielkie drzwi rozgłosu - powiedział Reymont na wieść o otrzymaniu prestiżowego wyróżnienia.

im