Historia

Tajemnica dokładności azteckiego kalendarza rozwiązana. Dzięki niemu wyżywiono wielomilionową populację

Ostatnia aktualizacja: 14.12.2022 05:50
Precyzyjne obserwacje słoneczne pozwoliły Aztekom opracować kalendarz rolniczy, który z precyzyjnie śledził pory roku i lata przestępne. Naukowcom udało się odtworzyć metodę jego opracowania.
Wschód Słońca nad górą Tlaloc 24 lutego
Wschód Słońca nad górą Tlaloc 24 lutegoFoto: Ben Meissner

Informacja decydująca o życiu i śmierci 

Przed przybyciem Hiszpanów w 1519 roku system rolniczy w Kotlinie Meksykańskiej (nazywanej też Doliną Meksyku) żywił populację, która była wyjątkowo duża jak na tamte czasy.  Podczas gdy Sewilla, największy ośrodek miejski w Hiszpanii, liczyła mniej niż 50 000 mieszkańców, w kotlinie mieszkały aż 3 miliony ludzi - głównie w Tenochtitlán, stolicy państwa Azteków.

Wyżywienie tak wielu ludzi w regionie o charakteryzującym się suchą wiosną i letnimi monsunami wymagało zrozumienia, kiedy nadejdą sezonowe zmiany pogody. Zbyt wczesne lub zbyt późne siewy i sadzenia mogły okazać się katastrofalne. Brak dostosowania kalendarza do wahań roku przestępnego również mógł doprowadzić do klęski nieurodzaju.

Górskie obserwatorium

Choć kolonialni kronikarze udokumentowali używanie kalendarza, nie było wcześniej wiadomo, jak Aztekowie byli w stanie osiągnąć taką dokładność. Nowe badania naukowców z  Uniwersytetu Kalifornijskiego w Riverside rozwiązują te zagadkę.

Prekolumbijscy mieszkańcy Kotliny Meksykańskiej używali linii szczytów górskich w charakterze obserwatorium słonecznego, śledząc wschód słońca na tle szczytów łańcucha Sierra Nevada.

- Doszliśmy do wniosku, że prekolumbijscy astronomowie musieli stać w jednym miejscu, patrząc na wschód z dnia na dzień, aby określić porę roku poprzez obserwację wschodzącego słońca - wyjaśnia Exequiel Ezcurra, profesor ekologii, który kierował badaniami.

Aby znaleźć to miejsce, naukowcy studiowali meksykańskie manuskrypty. Starożytne teksty odnosiły się do góry Tlaloc, która leży na wschód od kotliny. Zespół badawczy zbadał wysokie góry wokół kotliny i świątynię na jej szczycie. Używając astronomicznych modeli komputerowych, potwierdzili, że długa struktura grobowa w świątyni pokrywa się ze wschodem Słońca 24 lutego, pierwszego dnia azteckiego nowego roku.

Czytaj także:

- Nasza hipoteza jest taka, że Aztekowie używali w swoich obserwacjach całej Doliny Meksyku. Ich instrumentem pracy była sama kotlina. Kiedy słońce wzeszło w punkcie orientacyjnym za pasmem górskim, wiedzieli, że nadszedł czas, aby rozpocząć sadzenie - powiedział Ezcurra.

Pozorna wędrówka Słońca po nieboskłonie, widziana z ustalonego punktu na Ziemi, nie odbywa się codziennie tą samą drogą. W zimie biegnie na południe od równika niebieskiego i wznosi się w kierunku południowo-wschodnim. W miarę zbliżania się lata, z powodu nachylenia Ziemi, wschód Słońca przesuwa się na północny wschód, zjawisko to nazywamy deklinacją słoneczną.

Badanie naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego jest pierwszym, które wykazuje, że prekolumbijscy Meksykanie byli w stanie zmierzyć czas, wykorzystując znajomość deklinacji słonecznej i góry jako punkty orientacyjne.

Aztecki kalendarz słoneczny 

Aztekowie używali dwóch kalendarzy. Jeden z nich miał funkcję religijno-mistyczną i służył przepowiadaniu przyszłości w dniu narodzin - pod tym względem przypominał funkcjonujący w zachodniej kulturze horoskop astrologiczny. 

W praktyce dnia codziennego wykorzystywano inny kalendarz, zwany Xiuhpohualli. Był to kalendarz słoneczny, który dzielił 365 dni roku na 18 miesięcy liczących po 20 dni oraz 5 dni dodatkowych. To według niego obchodzono święta i wykonywano prace polowe. 

EurekAlert!/PNAS/bm

Czytaj także

Aplikacja przybliży historię Azteków

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2015 15:00
Nowe technologie w służbie historii. W Meksyku uruchomiono aplikację na telefony komórkowe, dzięki której można poznać XVI-wieczny dokument Kodeks Mendoza.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Fałszywy rękopis Galileusza pozwolił powiązać astronoma z kontrowersyjną książką

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2022 05:40
W sierpniu tego roku naukowcy odkryli, że pierwodruk, którego autorem miał być Galileo Galilei, to falsyfikat. Niespodziewanie właśnie to odkrycie pozwoliło przypisać włoskiemu geniuszowi autorstwo innego dzieła. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odnaleziono fragmenty zaginionego starożytnego katalogu gwiazd

Ostatnia aktualizacja: 16.11.2022 05:50
Sporządzony w latach 170-120 p.n.e. przez greckiego astronoma Hipparchosa z Nikei spis ciał niebieskich jest najstarszą znaną próbą określenia dokładnego ich położenia gwiazd stałych poprzez przypisanie im współrzędnych liczbowych. Jego fragmenty odkryto dzięki metodzie obrazowania wielospektralnego. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Co jedli starożytni kibice? Odpowiedź znaleziono w Koloseum

Ostatnia aktualizacja: 28.11.2022 05:40
Widzowie walk gladiatorów jedli w czasie widowisk pieczone mięso, placki przypominające pizze, orzechy, warzywa i owoce - ustalili naukowcy na podstawie badań przeprowadzanych przy okazji prac hydraulicznych w 70-metrowym kanale słynnego rzymskiego amfiteatru.
rozwiń zwiń