- Od kilkunastu miesięcy prowadzimy poszukiwania pozostałości II wojny światowej na obszarze Zatoki Gdańskiej - mówił Łukasz Orlicki, który koordynuje działania grupy eksploracyjnej.
Poza nim w działaniach poszukiwawczych biorą udział inni historycy oraz nurkowie z miesięcznika Odkrywca, fundacji nurkowej Dive Land oraz Submerged Foundation, którzy wykonują podwodne zdjęcia w nowoczesnej technologii.
Wrak niemieckiego okrętu wojennego
W trakcie badań dna Zatoki Gdańskiej grupa natrafiła na wrak jednego z lekkich niemieckich okrętów wojennych typu KFK, należącego do 10 dywizjonu zabezpieczenia.
- Wrak okrętu znajduje się na głębokości ok. 42 metrów i ok. 4 mil morskich na południowy wschód od Helu. Ze względu na bezpieczeństwo tej jednostki, a także na uzbrojenie, które znajduje się obok i na wraku nie mogę podać dokładnej lokalizacji - tłumaczył Orlicki.
Jednostka już wcześniej była znana historykom i nurkom z Narodowego Muzeum Morskiego (NMM). Jednak do tej pory nie była ona zweryfikowana i zidentyfikowana. Wrak figurował w bazie danych NNM pod numerem F44.6.
Poszukiwanie jednostek z czasów II wojny światowej
- Historycy z miesięcznika Odkrywca i Płetwonurkowanie z Fundacji Wspierania Nurków Dive Land kontaktowali się z Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku i informowali o prowadzonych poszukiwaniach wraków jednostek z II wojny światowej - wyjaśniła przedstawicielka NMM dr Anna Rembisz-Lubiejewska.
Podkreśliła, że na podstawie wniosku złożonego przez płetwonurków do Urzędu Morskiego w Gdyni, urząd ten - w uzgodnieniu z Narodowym Muzeum Morskim - wydał zgodę na przeprowadzenie nurkowania na tej jednostce. - Celem nurkowania było wykonanie dokumentacji jednostki i podjęcie próby jej identyfikacji - dodała.
Seria podwodnych zdjęć fotogrametrycznych
Orlicki wyjaśnił, że w trakcie penetracji dna Zatoki Gdańskiej i zatopionego wraku fotograf Bartłomiej Pitala z Submerged Foundation wykonał serię podwodnych zdjęć fotogrametrycznych. - Ta technika pozwoliła na uzyskanie obrazu aktualnego stanu zatopionej jednostki. Daje nam to o wiele więcej informacji niż sonar, który pokazywał sylwetkę wraku znajdującego się na dnie - mówił historyk.
Zaznaczył, że ich zdaniem jest to wrak jednego z lekkich niemieckich okrętów wojennych typu Kriegsfischkutter (KFK). - Pod wodą zachował się kadłub oraz elementy wyposażenia i uzbrojenia okrętu - mówił.
Okręty typu KFK
Wyjaśnił, że okręty typu Kriegsfischkutter były budowane w większości stoczni w Świnoujściu. - One zyskały drugi priorytet po U-botach, bo były bardzo funkcjonalne - mówił. Były to lekkie jednostki eskortowe mogące usuwać miny, dozorować porty i zwalczać okręty podwodne. Wykorzystywano je również do specjalnych akcji transportowych. Służyły na wszystkich akwenach, ale przede wszystkim na Morzach: Bałtyckim i Północnym. - Przewiozły dziesiątki tysięcy ludzi np. w trakcie ewakuacji z Oksywia na Hel - mówił.
Długość całkowita jednostek tego typu wynosiła 24 m, przy szerokości 6,4 metry. Prędkość maksymalna dochodziła do 9-10 węzłów. Uzbrojenie pokładowe składało się z pojedynczego działka plot kal. 37 mm, dwóch działek plot. kal. 20 mm oraz bomb głębinowych. - Niemcom zależało na tym, żeby te okręty, po zakończeniu działań wojennych, były wykorzystywane jako kutry rybackie - dodał historyk.
Ostatni, zatopiony w walce, okręt
Według jednej z hipotez poszukiwaczy okręt został zatopiony w ostatnim dniu II wojny światowej, podczas próby przedarcia się na Zachód. - Z badań historycznych, które wykonałem, wynika, że na terenie Zatoki Gdańskiej zatonęły cztery takie jednostki. Ta, o której rozmawiamy, o numerze 307, wyszła z helskiego portu w ostatnim konwoju, w chwili zakończenia II wojny światowej. Jest wysoce prawdopodobne, że to ostatni, zatopiony w walce, niemiecki okręt wojenny - tłumaczył.
Jego zdaniem pod pokładem niemieckiego okrętu, mogą znajdować się interesujące przedmioty. - Nie mieliśmy zezwolenia na wejście do środka jednostki, więc nie wiemy, co jest w środku, ale jeśli - a tak zakładam - był to jeden z ostatnich okrętów, który opuszczał port w Helu, to nie można wykluczyć, że poza ludźmi i dokumentami, na jego pokładzie mogły znajdować się ciekawe artefakty - podkreślił.
Poszukiwaczom zależy na prowadzeniu dalszych prac badawczych na zatopionym wraku. - Chcielibyśmy usunąć sieci, które pokrywają wrak, i dostać się do jego wnętrza. Zależy nam także na ustaleniu, jakie przedmioty znajdują się na dnie, tuż obok wraku, bo zakładamy, że są to pozostałości po jego wyposażeniu m.in. armata przeciwlotnicza - mówił.
Wrak jest zachowany w dobrym stanie
Przedstawicielka Narodowego Muzeum Morskiego potwierdziła, że ze zdjęć wykonanych przez płetwonurków wynika, że wrak KFK jest zachowany w dobrym stanie, a na jego pokładzie znajdują się elementy wyposażenia i potencjalne materiały niebezpieczne. Zaznaczyła, że ze względu na obecność tych materiałów, na chwilę obecną, nie ma możliwości prowadzenia na wraku jakichkolwiek prac.
- Gdyby kiedyś zaistniała możliwość przeprowadzenia podwodnych badań archeologicznych, należałoby przygotować program badań, który oprócz zakresu prowadzonych prac i metodyki powinien wskazywać sposób finansowania zabiegów konserwatorskich, miejsce docelowego przechowywania zabytków, ekspozycji i popularyzacji uzyskanych informacji i wyników badań - wyjaśniła dr Rembisz-Lubiejewska.
Zaznaczyła, że przedmioty metalowe wydobywane z wody są bardzo trudne do konserwacji, dlatego wszelkie akcje mające na celu pozyskanie tego typu zabytków powinny być dobrze przemyślane i zaplanowane. - Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że w obecnych czasach promowana jest ochrona wraków in situ w naturalnym środowisku, w którym zalegają na dnie morza, a obecność przedmiotów zabytkowych na wrakach sprawia, że są one dużo bardziej atrakcyjne dla turystów - podkreśliła.
Podwodne parki archeologiczne
Wyjaśniła, że w basenie Morza Bałtyckiego wraki z wyposażeniem są już udostępniane w formie podwodnych parków archeologicznych m.in. w Finlandii i Szwecji. - Gdyby więc kiedyś zaistniała możliwość bezpiecznego nurkowania na wraku KFK, rozważenia wymagałoby udostępnienie go do turystyki nurkowej jako jednego z wraków potencjalnego podwodnego parku kulturowego Zatoki Gdańskiej - dodała.
Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku od lat 80. prowadzi poszukiwania wraków w Zatoce Gdańskiej i zajmuje się weryfikacją zgłoszeń o przeszkodach dennych nadsyłanych przez Urząd Morski w Gdyni. W 2002 r. powstała tzw. grupa robocza Wraki, w skład której weszli przedstawiciele urzędów morskich w Gdyni, Słupsku i Szczecinie, CMM (obecne NMM), Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej, Instytutu Morskiego, Akademii Marynarki Wojennej oraz Straży Granicznej. Określono wówczas podstawowe informacje, jakie powinien zawierać meldunek o odkryciu, wprowadzając do użytku formularz zgłoszenia używany do dziś, a Muzeum Morskie rozpoczęło gromadzenie danych o podwodnym dziedzictwie kulturowym w postaci bazy Ewidencji Podwodnych Stanowisk Archeologicznych.
Na chwilę obecną w muzealnej bazie danych EPSA na terenie Zatoki Gdańskiej znajduje się ponad 130 obiektów podwodnych, w tym 47 wraków, które zostały zbadane lub zinwentaryzowane oraz 30 wraków przeznaczonych do weryfikacji. Pozostałe to wraki nowożytne i nierozpoznane przeszkody denne.
PAP/PR24/dad
