Jerzy Janicki - jak mało kto zasługuje na miano "człowieka radia"

- Uważałem radio za swoją pierwszą miłość. A słuchowisko radiowe to jest ten gatunek, który sobie szczególnie upodobałem - powiedział Jerzy Janicki w jednym z wywiadów na antenie Polskiego Radia. Dziś mija 17. rocznica śmierci tego cenionego literata i dziennikarza. 

Jerzy Janicki

Foto: Mirosław Stankiewicz/ Archiwum Polskiego Radia

Jerzy Janicki urodził się 10 sierpnia 1928 roku. Zaczynał jako radiowy reporter, został znanym autorem scenariuszy i reżyserem filmowym. Do historii radia przeszedł jako autor popularnej powieści "Matysiakowie".

Lwów – moje miasto

Przyszedł na świat w Czortkowie w Małopolsce Wschodniej w rodzinie notariusza Zdzisława Janickiego. Lata chłopięce i młodość spędził we Lwowie, na Łyczakowie w rodzinnej kamienicy przy ulicy Łyczakowskiej 84a. W tym mieście uczęszczał do VI Gimnazjum Męskie im. Stanisława Staszica. Jego szkolnymi kolegami byli m.in.: dyrygent Stanisław Skrowaczewski, śpiewak operowy Andrzej Hiolski, architekt Witold Szolginia, aktor Ryszard Pietruski czy pisarz Adam Hollanek.

Zawodowy start

Po zakończeniu II wojny światowej Jerzy Janicki musiał, jak wielu innych, opuścić swój ukochany Lwów. Trafił na krótko na ziemie odzyskane, potem do Krakowa, gdzie rozpoczął pracę jako dziennikarz sportowy.

Mówił o tym w rozmowie z Jerzym Swalskim, nagranej w 1995 r. w cyklu "Ludzie Polskiego Radia".

- Zupełnie przypadkiem znalazłem niedawno moją pierwszą dziennikarską legitymację sportowego pisma "Start" datowaną w 1945 roku – opowiadał Janicki. – Natomiast jeśli chodzi o "Matysiaków", to jakby się tak dobrze zastanowić, to 2/3 życia poświęciłem tej powieści.

Radio

Jerzy Janicki uważany jest za prekursora nowego gatunku w radiu europejskim – radiowej powieści rodzinnej. To on był animatorem i współtwórcą popularnych "Matysiaków", emitowanych w Jedynce nieprzerwanie, co tydzień od 15 grudnia 1956.

Kiedy Jerzy Swalski nagrywał rozmowę z Jerzym Janickim, akurat zakończył on pisanie scenariusza 1988. odcinka tej popularnej radiowej powieści.

- Jeżeli chodzi o tak zwane powieści rodzinne - radiowe to już pobiliśmy rekord świata - mówił twórca. - Dwa lata temu dostałem pismo z redakcji "Guinnessa" z zapytaniem, czy to prawda, że tyle lat nadawane jest to słuchowisko.

Posłuchaj

14:43 Spotkanie z Jerzym Janickim - aud. Jerzego Swalskiego.mp3 Jak tworzyliśmy "Matysiaków"? Spotkanie z Jerzym Janickim. Audycja Jerzego Swalskiego. (PR, 14.03.1995)

 

Wizyta w BBC

Jerzy Janicki opowiadał o nadziejach, jakie radiowcy wiązali z objęciem władzy przez Gomułkę w październiku 1956 roku. Na fali rozluźnienia cenzury zaczęły się w radiu dyskusje na temat stworzenia czegoś nowego, gatunku, który wcześniej był w radiu nieznany. - Który byłby mieszanką trochę reportażu, trochę słuchowiska i by dotykał spraw bieżących – mówił gość Jerzego Swalskiego.

- Ponieważ wiedzieliśmy, że ojczyzną tego typu powieści radiowych jest Anglia – opowiadał Janicki – ja specjalnie pojechałem do BBC, do Londynu, żeby zobaczyć, jak oni realizują tego typu rzeczy. I przyjechałem oszołomiony, przywiozłem taśmę z jednym z odcinków i kiedy powiedziałem moim kolegom, że to jest 570. odcinek, to wszyscy wybuchnęli gromkim śmiechem, bo to oznaczało, że nasz projekt powinien trwać kilka lat, a my wtedy zakładaliśmy, że nasza radiowa saga potrwa co najwyżej rok.

Saga rodziny Matysiaków

Jerzy Janicki związał się z powieścią radiową "Matysiakowie" od pierwszego odcinka. Wspominał w audycji pilotażowe nagrania, mówił o pomyśle nadania serii tytułu "Rodzina Bardzo Dobrych" i o tym, jak szybko cały zespół doszedł do wniosku, że konieczna jest jego zmiana.

15 grudnia 1956 został nadany pierwszy odcinek. Popularność "Matysiaków" przerosła oczekiwania autorów. Przychodziły setki listów. – Ilekroć Matysiak zakaszlał czy zachorował – mówił Janicki – od razu ktoś pisał, by nie brał aspiryny i leków i przysyłał nam sok malinowy. Listów do tej pory jest ponad 2 mln, nie licząc kartek i depesz.

Na wieczną pamiątkę

Słuchacze, bojąc się, że powieść zniknie z anteny radiowej, a wraz z nią wymyśleni bohaterowie, zgłosili pomysł, by jakoś ich upamiętnić i tak 10 lat po nadaniu 1. odcinka, na Saskiej Kępie, przy ul. Ateńskiej zbudowany został Dom Rencisty im. Józefa Matysiaka. – Wiele w życiu zrobiłem, napisałem kilkanaście scenariuszy filmowych, kilkadziesiąt filmów telewizyjnych i mnóstwo innych, ale ten widomy ślad jest dla mnie największą satysfakcją. To jest coś, co się zmaterializowało – stwierdził Jerzy Janicki.

"Parnasik"

Jerzy Janicki zapisał się też jako współautor satyrycznego magazynu radiowego "Parnasik", który cieszył się ogromną popularnością wśród słuchaczy. Wokół programu skupili się wybitni polscy aktorzy i satyrycy. W audycji pojawiały się wywiady nie tylko z polskimi znanymi postaciami, ale gośćmi były też sławy światowe.

W rozmowie nagranej przez Halinę Szopską w 1985 roku w cyklu "W pracowni pisarza", Jerzy Janicki wspominał perypetie związane z wywiadem, jaki autorzy "Parnasika" przeprowadzili z Ernestem Hemingwayem. Wywiad zachował się w Archiwum Polskiego Radia.

Posłuchaj

14:56 W pracowni pisarza - aud. Haliny Szopskiej z udziałem Jerzego Janickiego.mp3 "Radio, moja pierwsza miłość" - wywiad z Jerzym Janickim. Aud. Haliny Szopskiej z cyklu "W pracowni pisarza". (PR, 2.10.1985)

Posłuchaj

12:31 Rozmowa autorów magazynu Parnasik z Ernestem Hemingwayem.mp3 Rozmowa Jerzego Janickiego, jednego z autorów magazynu "Parnasik" z Ernestem Hemingwayem. Pisarz mówi po angielsku, cieszy się, że jego książki są czytane w Polsce, pracuje nad nową powieścią, wspomina Henryka Sienkiewicza, pozdrawia słuchaczy. (PR, 1958)

  

Dlaczego tematy wojenne?

Mówił też o pracy nad serialami "Polskie drogi" i "Dom". – Oba te seriale uważałem za dosyć znaczące, jeśli chodzi o stosunek mojego pokolenia do tego, cośmy przeżyli – stwierdził i dodał:

- Tak, moją obsesją jest wojna. Nie muszę się chyba specjalnie rozwodzić dlaczego. Po prostu wojna rozpoczęła się dla mnie, gdy byłem młodym chłopcem. Straciłem dokładnie wszystko: rodzinę, dom, miasto. Są to rzeczy, które tak głęboko siedzą i wnikają w pamięć, że nie sposób do dziś się z tym pogodzić.

Jerzy Janicki zmarł 15 kwietnia 2007. Posłuchaj, co mówił o sobie i swojej twórczości.

bs