W pamięci Polaków pozostał bardem z gitarą, śpiewającym "Mury", "Obławę" i "Naszą klasę". Zmarł w 2004 roku.
Jacek Kaczmarski napisał około 600 wierszy, 5 powieści i dwa libretta, wydał ponad 20 płyt. W autorskich piosenkach odwoływał się do tradycyjnych wartości i symboli narodowych, krytykował komunistyczne władze. Był zafascynowany twórczością Włodzimierza Wysockiego i Bułata Okudżawy.
Swoje kompozycje artysta wykonywał zarówno w mieszkaniach przyjaciół, jak i w wielkich salach koncertowych. W latach 80. ogromną popularność - zwłaszcza w podziemiu antykomunistycznym - przyniosła mu pieśń "Mury" z 1978 roku, nawiązująca do utworu katalońskiego barda Lluísa Llacha. Stała się ona hymnem "Solidarności" i symbolem walki z reżimem.
Od 1981 roku Jacek Kaczmarski przebywał na emigracji, dużo koncertował w Europie i Ameryce. Po upadku PRL wrócił do kraju. Od 1995 roku przez kilka lat mieszkał w Australii, skąd przyjeżdżał do Polski na koncerty i promocje kolejnych płyt.
W 2001 roku powiedział, że dopiero w wieku 38 lat, gdy wyjechał do Australii, zdał sobie sprawę, że to, co robił dotąd, powstało "niejako poza nim", "poza jego pełną kontrolą i świadomością". Mówił, że zaledwie od kilku lat przekazuje poprzez twórczość swoje właściwe myśli, a jego teksty nie są tylko reakcją na to, co dzieje się wokół niego.
W 2000 roku Jacek Kaczmarski został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Podczas uroczystości artysta powiedział, że jest to dla niego forma podziękowania za 25 lat pracy twórczej.
Jacek Kaczmarski zmagał się z chorobą nowotworową. Zmarł 10 kwietnia 2004 roku, w gdańskim szpitalu na Zaspie. Kilka godzin przed śmiercią przyjął chrzest w wyznaniu rzymskokatolickim. Spoczął w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.
Na początku uroczystości zaśpiewał Chór Filharmonii Narodowej. Mszy pogrzebowej przewodniczył ojciec Wacław Oszajca, a na pogrzeb przybyli rówieśnicy Jacka Kaczmarskiego i młodzież.
Twórczość Jacka Kaczmarskiego znalazła się na wielu płytach. Są wśród nich - "Mury", "Raj", "Wojna postu z karnawałem", "Mimochodem". Jego wczesne programy poetycko-muzyczne powstały we współpracy z Przemysławem Gintrowskim i Zbigniewem Łapińskim. Z tym ostatnim nagrał także album "Sarmatia".
W latach 90. pisał również książki, często zawierające obszerne wątki autobiograficzne, między innymi - "Autoportret z kanalią", "Plaża dla psów" oraz "O aniołach innym razem". W 2000 roku został wydany "Napój Ananków", jego powieść o pracy w Radiu Wolna Europa.
Krótko przed śmiercią Jacek Kaczmarski otrzymał nagrodę muzyczną Fryderyka za całokształt twórczości artystycznej. Pośmiertnie został uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, nadanym "za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej".
IAR/PP