- Jugosławia była jednym z najbardziej zlaicyzowanych państw - mówił w "Skarbcu nauki polskiej" prof. Radosław Zenderowski. - Po wojnach na Bałkanach religijność ogromnie wzrosła. To zainspirowało mnie do napisania tej książki: dlaczego społeczeństwa określające siebie jako ateistyczne (około 70% ludzi deklarowało ateizm w latach 70.) nagle się "nawracają".
Książka, o której mowa, to "Religia a tożsamość narodowa i nacjonalizm w Europie Środkowo-Wschodniej", która ukazała się w serii Monografie Fundacji Nauki Polskiej.
Autor przedstawia szerszą analizę przyczyn wybuchu w latach 90. szeregu wojen i konfliktów etnicznych w Europie Środkowo-Wschodniej – zwłaszcza na Bałkanach. Dlaczego to zjawisko pojawiło się w takiej skali po 1989 r - tj. po upadku komunizmu? W jakim stopniu religia była elementem uaktywniającym nacjonalistyczne resentymenty? Aby to wyjaśnić, prof. Zenderowski odwołuje się do dwóch zjawisk: z jednej strony jest to etnicyzacja religii, z drugiej – sakralizacja etnosu.
- Etnicyzacja religi to zjawisko, gdy religia, która z założenia jest uniwersalna, zostaje zawłaszczona przez jedną grupę etniczną (narodową), poprzez np. przeplatanie symboliki narodowej i religijnej w sanktuariach - wyjasniał prof. Zenderowski. - Natomiast sakralizacja etnosu to zjawisko też dość powszechne, gdy naród uznaje się za wspólnotę niemalże sakralną, za wspólnotę wierzących – podobnie jak w przypadku Kościoła.
Religia w ujęciu prof. Zenderowskiego jest narzędziem podsycania konfliktów etnicznych, ale rzadko leży u ich podstaw. Zwykle źródłem nieporozumień są prozaiczne przyczyny ekonomiczne, ambicje lokalnych polityków - dopiero, gdy konflikt przybiera na sile, na scenie pojawia się religia jako narzędzie określające strony sporu. Dlatego, na przykład, macedońscy komuniści podjęli próbę stworzenia autokefalii Cerkwi Prawosławnej.
Ciekawym wątkiem dyskusji w studiu był proces rozpadu państw i tworzenie nowych struktur w Europie Środkowo-Wschodniej. Prof. Zenderowski uważa, że proces rozpadu dużych organizmów państwowych czeka wkrótce również Europę Zachodnią: we Francji silne są ruchy odśrodkowe, Szkocja jest już de facto niepodległym państwem...
Z prof. Radosławem Zenderowskim, autorem publikacji na temat związków religii z konfliktami etnicznymi w Europie Środkowo-Wschodniej lat 90., rozmawiała Katarzyna Kobylecka.
Aby posłuchać audycji, wystarczy kliknąć ikonę dźwięku w ramce "Posłuchaj" po prawej stronie.
