Ucieczka twórców kultury na emigrację

W czasach komunistycznych światowe media nie raz i nie dwa donosiły o wybitnych artystach, wirtuozach, solistach baletu, primabalerinach wybierających wolność na Zachodzie. Zdarzało się to nawet u schyłku ZSRR. Opowiadali o tym prof. Rafał Habielski i Andrzej Mietkowski.

Czesław Miłosz

Foto: NAC/domena publiczna

Posłuchaj

25:52 PR2_AAC 2021_01_04-17-29-41.mp3 Ucieczki polskich twórców i wielkich gwiazd rosyjskiego baletu (Ślady pamięci/Dwójka)

Najgłośniejsze były ucieczki wielkich gwiazd sowieckiego baletu i wybitnych mistrzów sportu. Polacy też mieli swoje uciekające gwiazdy.

Ucieczka Czesława Miłosza

W 1951 roku o azyl poprosił Czesław Miłosz. - Ta ucieczka była odebrana jako coś ważnego z punktu widzenia sytuacji i tego, co się dzieje w kraju - mówił prof. Rafał Habielski. - Miłosz początkowo współpracował z władzami komunistycznymi, ale gdy zorientował się, czym jest stalinizm nadwiślański zdecydował się na zerwanie z Polską Ludową i wybranie statusu emigranta - dodał. 

Początek końca "polskiego października"

Wydarzeniem było wydanie "Zniewolonego umysłu", przetłumaczonego na wiele języków. - To była książka pokazująca od wewnątrz to zatrucie stalinowskie - mówił Andrzej Mietkowski. - Pierwsza tak głęboka próba odpowiedzi na pytanie: dlaczego intelektualiści idą na współpracę - komentował prof. Rafał Habielski. - Książka została uznana za jedną z najbardziej interesujących prób przyjrzenia się temu, co się dzieje za "żelazną kurtyną" - dodał. Nazwisko Miłosza pozostało wykluczone cenzuralnie w polskiej kulturze aż do przyznania mu Nobla.

Ucieczka Andrzeja Panufnika

Z tych głośnych ucieczek lat 50. jedną z ważniejszych była ucieczka kompozytora i dyrygenta Andrzeja Panufnika. - O jego ucieczce było bardzo głośno, a w Radiu Wolna Europa jego pierwszą wizytę zapowiadał inny kompozytor - Roman Palester. To było niezwykłe spotkanie antenowe - mówił Andrzej Mietkowski. Po ucieczce kompozytora w Polsce zakazano wykonywania jego dzieł.

Najgłośniejsze ucieczki gwiazd rosyjskiego baletu

W 1987, a więc w apogeum gorbaczowowskiej pieriestrojki, o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych wystąpił Andriej Ustinow - tancerz baletu moskiewskiego. W tym czasie szefem najsłynniejszego w USA American Ballet Theatre w Nowym Jorku był inny uciekinier ze Związku Sowieckiego – Michaił Barysznikow. Jemu z kolei w decyzji o pozostaniu na Zachodzie pomogli Nurejew i Makarowa.

- Czynnikiem zachęcającym były kariery, które ci artyści robili na Zachodzie. To było szalenie ważne. Barysznikow stał się gwiazdą kultury amerykańskiej - opowiadał prof. Rafał Habielski.

Mistrz baletu Rudolf Nurejew wybrał wolność podczas tournée w 1961 roku. W Paryżu zwrócił się do napotkanego francuskiego policjanta o azyl polityczny. Ta ucieczka odbiła się mocnym echem w całej Europie.

Czytaj także:

• Jarecki i Jaźwiński: ucieczki polskich pilotów na Bornholm
• Najsłynniejszy dezerter z PRL. Józef Światło

Z kolei Natalia Makarowa, primabalerina leningradzkiego Baletu Kirowa, w 1971 roku zdecydowała się pozostać na Zachodzie podczas występów w Londynie. A w Nowym Jorku o azyl polityczny wystąpił solista Baletu Bolszoj Aleksander Godunow.

- Te ucieczki z bloku sowieckiego trwały aż do końca systemu komunistycznego na Wschodzie - podsumował Andrzej Mietkowski. 

***

Tytuł audycji: Ślady pamięci  

Prowadzili: prof. Rafał Habielski i Andrzej Mietkowski

Data emisji: 4.01.2021

Godzina emisji: 17.30