- W audycji "Bez tabu" rozmawiamy o fentanylu.
- To lek, który stosuje się do uśmierzania bólu, głównie w przypadku chorób nowotworowych.
- Jest bardzo silnym opioidem, sto razy silniejszym od morfiny.
- Ze specjalistami wyjaśniamy, co to jest fentanyl i jaka jest różnica pomiędzy fentanylem szpitalnym a tym kupowanym "na ulicy".
"Fentanyl" stał się ostatnio słowem odmienionym przez wszystkie przypadki i jednym z najczęściej wyszukiwanych w sieci haseł. Co tak naprawdę oznacza? Dlaczego budzi taką grozę? I czy słusznie? O tym rozmawiamy w Czwórce z ekspertami, którymi są:
- Jagoda Władoń-Wilecka - specjalistka psychoterapii uzależnień, dyrektor Ośrodka Monar w Wyszkowie,
- Justyna Bryk i Jakub Gessler Nowak ze Społecznej Inicjatywy Narkopolityki,
- dr inż. Jakub Duszczyk - chemik, biegły sądowy,
- dr hab. Jarosław Woroń - kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Badania Bólu.
Fentanyl - czy to epidemia?
Sprawa pojawienia się fentanylu na rynku środków odurzających i skutków jego stosowania szokuje. W Stanach Zjednoczonych z jego powodu umiera 70 tys. osób rocznie. W Polsce do tej pory potwierdzonych zostało kilka zgonów spowodowanych fentanylem. Czy możemy jednak mówić, że jest to substancja groźna, a powtarzające się słowo epidemia rzeczywiście ma w naszym kraju miejsce?
- Przechodzą mi po plecach ciarki z powodu burzy medialnej wokół fentanylu, która jest absolutnie nieadekwatna do skali zjawiska w naszym kraju - mówi Jagoda Władoń-Wilecka. - Myślę, że o uzależnieniach należy mówić bardzo odpowiedzialnie, opierając się o racjonalne argumenty. Nie mamy takiej skali zjawiska w najmniejszym nawet procencie jak w Stanach Zjednoczonych.
Niepokojące wieści medialne
W ostatnim czasie pojawiło się wiele artykułów dotyczących fentanylu, których treści są bardzo niepokojące i przerażające.
- Artykułów jest dużo, nie wynika z nich za bardzo nic. Jest to w mojej opinii tylko niepotrzebne sianie strachu. To jest substancja chemiczna i wszystko zależy od jej wykorzystania. Fentanyl to świetny lek przeciwbólowy. Przyznam szczerze, że jeżeli np. miałbym mieć raka, to wolałbym dostawać plastry fentanylowe niż np. doustnie morfinę, bo podejrzewam, że lepiej bym się wtedy czuł - tłumaczy Jakub Gessler Nowak. - Ta paranoja internetowa działa na szkodę leku, który jest wielkim osiągnięciem medycyny.
Zobacz także:
Fentanyl - czym jest?
Jak mówią zgodnie goście Czwórki, czas odczarować mity związane z tą substancją, a przede wszystkim wyjaśnić, czym ona tak naprawdę jest.
- Zapewne wiele osób powie, że to narkotyk. Jednak zdecydowanie i przede wszystkim jest to lek. Jak powiedział Paracelcjusz, każdy lek może być trucizną, a każda trucizna lekiem. To jest kwestia dawki i przyczyn, dla których go używamy - podkreśla Jagoda Władoń-Wilecka. - Jeżeli mowa o fentanylu, to łagodzi poziom bólu. Jest nieodzownym lekiem zwłaszcza w terminalnej fazie choroby nowotworowej, i wielu, wielu innych chorobach.
W audycji głos zabrał także dr hab. Jarosław Woroń, kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Badania Bólu. - My bez fentanylu nie jesteśmy w stanie funkcjonować, ponieważ dzisiaj w wielu szpitalach tylko dzięki temu przeprowadzono wiele udanych zabiegów - tłumaczy. - Pacjenci nie cierpią. Są w odpowiedni sposób leczeni na oddziale intensywnej terapii. Fentanyl to jest lek, który jeśli jest prawidłowo stosowany, jest bardzo bezpieczny. Cała sztuka polega na tym, aby tak stosować opioidy, aby odpowiednio dobierać dawkę. Jeżeli pacjent ma prawidłowo dobrane leki, w prawidłowo dobranej dawce, jeszcze w prawidłowo dobranym towarzystwie, to ryzyko uzależnienia jest minimalne.
Fentanyl w Stanach Zjednoczonych
Jagoda Władoń-Wilecka zwraca uwagę, że jest to lek zbawienny dla setek tysięcy ludzi. - Natomiast zupełnie inna opowieść to zjawisko, które w dużej mierze wykreowały koncerny farmakologiczne w Stanach, które mają na sumieniu setki i tysiące ofiar, ale z zupełnie innych przyczyn. Tam przekroczono określone granice - tłumaczy specjalistka.
Jakub Gessler Nowak problemu związanego z używaniem fentanylu za Wielką Wodą upatruje w sytuacji społecznej, jaka ma miejsce w USA. - Według mnie główną przyczyną epidemii fentanylowej w Stanach Zjednoczonych jest polityka amerykańska oparta na twardym neoliberalizmie - tłumaczy. - Upatruję jej w ograniczonym dostępie do opieki medycznej i do pomocy socjalnej ludzi zostawionych samym sobie.
- Stany Zjednoczone ścierają się z kryzysem fentanylowym, jednak to nie jest tylko kwestia tego, że fentanyl jest tam dostępny. Jest duże ryzyko i groźba bezdomności w przypadku kryzysów życiowych - dodaje rozmówca Kuby Jamrozka. - Generalnie cały pakiet problemów społecznych, które w Europie występują w dużo bardziej ograniczonym stopniu. To jest kwestia tego, że muszą zaistnieć odpowiednie warunki, żeby wystąpiły tak masowe uzależnienia. W Europie takich warunków uzależnienia po prostu nie mamy, więc stąd ta paranoja jest trochę nieadekwatna do naszej sytuacji.
Edukacja i uważność na innych
Nie oznacza to, że sprawa nie jest poważna i nie należy przygotować się na rosnące zagrożenie. To właśnie po fentanyl coraz częściej mogą sięgać osoby uzależnione. Jakub Gessler Nowak zwraca uwagę, że coraz częściej zastępuje on na rynku heroinę.
Goście Czwórki są zgodni - tu niezbędna jest edukacja. Nie tylko ta z poziomu systemowego, programów profilaktycznych, edukacyjnych i pomocowych, ale także podejścia indywidualnego. - Ważne jest, żeby edukować siebie i innych na ten temat. Patrzę na to z perspektywy tego, co robię, a pomagam ludziom uzależnionym. Zawsze warto zapytać, warto spróbować pomóc takiej osobie i ją wesprzeć. Dlatego edukacja jest taka ważna - zaznacza Justyna Bryk. - Bo jeżeli będziemy więcej o tym wiedzieć, będziemy mieli wiedzę, jak takiej osobie pomóc. Wsparcie społeczne jest bardzo ważnym elementem wychodzenia z uzależnienia.
89:14 CZWORKA/Bez tabu - fentanyl 09.07 2024.mp3 Z ekspertami rozmawiamy o fentanylu (Bez tabu/Czwórka)
Fentanyl jako narkotyk - jak bardzo jest groźny?
W audycji połączyliśmy się także z dr. inż. Jakubem Duszczykiem, chemikiem i biegłym sądowym, który podkreśla, że jest olbrzymia różnica pomiędzy fentanylem medycznym a tym, który jest rozprowadzany przez dilerów. - Jeżeli mówimy o fentanylu, który jest dostępny na czarnym rynku, to naprawdę można się tam spodziewać całej tablicy Mendelejewa. To nie jest czysty fentanyl. Tu, oprócz głównej toksyny, mamy również do czynienia z zanieczyszczeniami, metalami ciężkimi, a czasami różnego rodzaju chemikaliami - tłumaczy rozmówca Kuby Jamrozka. - Powstają one podczas nielegalnej produkcji. Bywało tak, że badany przeze mnie fentanyl był np. zanieczyszczony ołowiem.
Jak podkreśla specjalista, fentanyl jest 100 razy mocniejszy od morfiny i ok. 10 tysięcy razy mocniejsze od aspiryny. - To daje obraz, z jaką substancją mamy do czynienia. Jeżeli użytkownik zakupił tę substancję na ulicy i dostanie ją w dawce przekraczającej dawkę śmiertelną, to czasami kończy się to tragicznie - podkreśla. - Tak naprawdę nigdy nie wiemy, z czym mamy do czynienia.
Fentanyl z czarnego rynku - jak działa?
Pierwszym objawem po zażyciu fentanylu najczęściej jest depresja oddechowa. - Jest to zmniejszenie częstości oddechów, co najczęściej prowadzi do niedotlenienia, a w takich skrajnych przypadkach do zatrzymania oddechu i w gruncie rzeczy do śmierci. Drugi objaw to jest objaw silnej senności, która może utrudniać normalne funkcjonowanie - dodaje gość Czwórki. - Nie daj Boże połączyć fentanyl z innymi substancjami i alkoholem. Niejednokrotnie widziałem takie osoby. To jest ten widok, który często możemy zobaczyć w internecie. To są osoby, które przyjmują dosyć dziwną pozę zombie. Taka osoba nie wie, gdzie się znajduje, zatrzymuje się, następuje depresja oddechowa i najczęściej, jeżeli mamy do czynienia z przedawkowaniem, taki człowiek umiera. Generalnie połączenie fentanylu z innymi środkami najczęściej kończy się śmiercią.
Jako biegły sądowy Jakub Duszczyk także wydaje opinie w sprawach sądowych. Zapytaliśmy, jak często pojawia się w nich fentanyl. - Po 2021 roku zaczęły pojawiać się sporadyczne przypadki, ale już po 2022 praktycznie jest to jedna opinia na tydzień - tłumaczy. - To jest bardzo dużo. Zaznaczam jednak, że najczęściej nie jest to sam fentanyl, tylko połączenie z innymi substancjami.
W Czwórce rozmawialiśmy na temat fentanylu. Na zdj. Kuba Jamrozek, Jagoda Władoń-Wilecka – specjalistka psychoterapii uzależnień, dyrektor Ośrodka Monar w Wyszkowie, Jakub Gessler Nowak i Justyna Bryk ze Społecznej Inicjatywy Narkopolityki, fot. Czwórka/Justyna Janas
Europejskie statystyki
Jagoda Władoń-Wilecka, wraz z dr. hab. Jarosławem Woroniem, zauważają, że skala zjawiska, choć alarmująca, nie jest jeszcze tak duża. - Według danych Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) potwierdzonych zgonów w całej Unii Europejskiej z powodu fentanylu za 2023 rok było 163 - tłumaczy. - Czyli to jest niewysoka skala. To pokazuje, że jeszcze jesteśmy na progu być może tego, co się ma zdarzyć.
- W związku z tym obecnie my absolutnie nie możemy mówić o epidemii. Musimy być czujni, bo ta czujność jest bardzo istotna, ale nie możemy potęgować w polskim pacjencie fentantylofobii - dodaje dr hab. Jarosław Woroń. - Pacjent musi być pewien, że jeżeli jego lekarz, wtedy, kiedy istnieją wskazania, przepisuje mu lek, to jest ten lek skuteczny i bezpieczny. Fentanyl prawidłowo stosowany jest lekiem, którego korzyść zasadniczo przekracza ryzyko. Jeżeli jest stosowany jako narkotyk, to zawsze ryzyko jest większe niż korzyść. I to jest zasadnicza różnica.
***
Tytuł audycji: Bez tabu
Prowadzi: Jakub Jamrozek
Goście: Jagoda Władoń-Wilecka (specjalistka psychoterapii uzależnień, dyrektor Ośrodka Monar w Wyszkowie), Justyna Bryk, Jakub Gessler Nowak (Społeczna Inicjatywa Narkopolityki), dr inż. Jakub Duszczyk (chemik, biegły sądowy), dr hab. Jarosław Woroń (kierownik Zakładu Farmakologii Klinicznej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Badania Bólu).
Data emisji: 08.07.2024
Godzina emisji: 21.15
aw/wmkor
