W świecie nauki co chwilę dochodzi do nowych odkryć, rozpoczynają się nowe badania, formułowane są nowe tezy. Nie o wszystkich z nich słyszymy, jednak są takie, które były rewolucyjne, z części z nich korzyści czerpiemy od wieków. Takim odkryciem był odczytanie egipskich hieroglifów, a udało się to zrobić dwa wieki temu. Świat starożytnego Egiptu stał się dla nas wyraźniejszy i bardziej zrozumiały.
- Ponad 200 lat temu doszło do odczytania słynnego kamienia z Rossety, znalezionego przypadkiem przez Francuzów w delcie Nilu - opowiada dr Filip Taterka, egiptolog. - Ten kamień to fragment steli, czyli takiej kamiennej płyty, na której zapisano dekret synodu kapłańskiego z 196 r.p.n.e., w sprawie ustanowienia kultu króla Ptolemeusza V Epifanesa. Tym, co wyróżnia kamień z Rossety spośród wcześniejszych zabytków, było to, że dekret ten zapisano trzema językami i trzema pismami. Były to: klasyczne egipskim hieroglify, pismo demotyczne oraz greckie.
W końcowej partii tekstu z kamienia zawarta jest informacja, że tekst nakazano sporządzić w trzech językach i trzema pismami. - Dzięki temu od razu badacze zdali sobie sprawę, że to jest zabytek, który może stanowić klucz do odczytania, w dłuższej perspektywie, pisma hieroglificznego - podkreśla naukowiec.
04:21 czwórka pierwsze słyszę 18.05.2023.mp3 Jakie atrakcje czekają na nas na piknikowym stanowisku Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, opowiadają Patrycja Kozieł i Filip Taterka (Pierwsze słyszę/Czwórka)
Kamień z Rosetty to grecko-egipski klucz, który aktualnie znajduje się w British Museum. Był on przedmiotem badań francuskiego językoznawcy Champolliona. Daty związane z jego odkryciami uznano za symboliczny moment narodzin nowoczesnej egiptologii.
Podczas 26. Pikniku Naukowego polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik na własnej skórze będziemy mogli sprawdzić, jak to jest tłumaczyć zapisy sprzed 5 tysięcy lat. M.in. taką atrakcję przygotowują dla odwiedzających wydarzenie naukowcy z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk.
- Na stanowisku będziemy prezentować trzy pokazy. Pierwszy z nich to "Hieroglify - niezwykle pismo starożytnych Egipcjan" - zdradza Patrycja Kozieł, afrykanistka. - Dr Filip Tatarek zaprezentuje odczytywanie starożytnych imion bogów i królów egipskich, a także będzie to świetna okazja do zapisywania w ten sposób własnych imion - poleca.
Okazuje się, że hieroglifami można zapisać całe słowa, ale też poszczególne dźwięki. - Odkrycie tego faktu wiąże się właśnie z imionami - a dokładnie z imionami władców - które zapisywane były w kartuszach, czyli ramkach oddzielających hieroglify - zdradza badacz. - Kluczowe były tu imiona Ptolemeusza i Kleopatry.
Imię Ptolemeusza występowało na kamieniu z Rossety. Ważne jest też to, że już wcześniej badacze hieroglifów podejrzewali, że właśnie w kartuszach zapisane są imiona królów. To ułatwiło badanie. Na tej podstawie można było zobaczyć, jakie znaki hieroglificzne odpowiadają zapisowi greckiego imienia Ptolemajos. - Champollion porównał to z imieniem Kleopatry zapisanym na jednym z obelisków. Przypisał dźwięki greckie do znaków hieroglificznych. Dzięki temu był w stanie ustalić, które znaki powinny odpowiadać poszczególnym dźwiękom. Od tego przeszedł do odczytywania kolejnych imion królów - wyjaśnia dr Filip Tatarek.
Na stanowisku Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk, podczas pokazu "Koło ceramicznej rewolucji ulepione z różnej gliny", będzie można też wcielić się w antycznych artystów. - Będzie możliwość lepienia w glinie przy pomocy koła garncarskiego, dekorowania starożytnych naczyń. Będzie można też poczuć się jak archeolog na badaniach terenowych - wymienia afrykanistka. - Będzie też interaktywna gra planszowo-karciana, w której wejdziemy w buty europejskich odkrywców. Chcielibyśmy zaprezentować te wynalazki czy przełomowe wydarzenia, które są związane z kontynentem afrykańskim. Pragniemy też zmienić myślenie o odkryciach geograficznych jako odkryciach europejskich, które tak naprawdę dla rodzimych społeczności afrykańskich były bardzo często grabieżą - dodaje.
W proponowanej grze będziemy podróżnikami, którzy przemierzają wybrzeże i wchodzą w głąb Afryki. - Przy pomocy pionków do gry, zagadek, quizów odkryjemy kraje, poszukamy wynalazków, popatrzymy na to, co miało największe znaczenie dla cywilizacji afrykańskich.
ZOBACZ SPOT PROMOCYJNY:
Źródło: serwis YouTube.com / oficjalny kanał Polskiego Radia
Więcej na antenach Polskiego Radia i na stronie pikniknaukowy.pl.
***
Tytuł audycji: Pierwsze słyszę
Prowadzi: Kamil Jasieński
Materiał: Oliwia Krettek
Data emisji: 18.05.2023
Godzina emisji: 07.17
pj
