Radiowe Centrum Kultury Ludowej

Adwent

Ostatnia aktualizacja: 03.12.2023 10:00
Adwentem nazywa się w Kościele czterotygodniowy czas oczekiwania i duchowego przygotowania do Bożego Narodzenia i nowego roku liturgicznego.
Audio
  • "A przy łącce, przy zielonej" - Zofia Warych, z płyty "Polskie pieśni religijne" z serii "Muzyka Źródeł"
Dziewczęta przy kądzieli
Dziewczęta przy kądzieliFoto: NAC

Na Podlasiu początek adwentu obwieszczało głośne trąbienie na ligawach (długich drewnianych trąbach). Granie to nazywane tam było trąbieniem na adwent lub otrąbianiem czyli ogłaszaniem adwentu. Dla lepszego efektu trąbiący stawał przy studni, aby echo potęgowało wygrywany sygnał. Był to znak, że mają zamilknąć instrumenty muzyczne – dla pewności – najlepiej było zamknąć je na klucz w skrzyni lub schowku. Ustać powinny zabawy i wszelka wesołość, należy zrezygnować z hucznych wesel i zabaw, bo oto nastaje czas pobożnej zadumy, powagi, czas gorliwszych praktyk religijnych, a zwłaszcza modlitw za zmarłych.

Na Podlasiu początek adwentu obwieszczało głośne trąbienie na ligawach (długich drewnianych trąbach). Granie to nazywane tam było trąbieniem na adwent lub otrąbianiem czyli ogłaszaniem adwentu. Był to znak, że mają zamilknąć instrumenty muzyczne – dla pewności – najlepiej jest zamknąć je na klucz w skrzyni lub schowku.

Adwent i długie późnojesienne wieczory były na wsi czasem spotkań sąsiadek. Przychodziły na nie gospodynie z dorastającymi córkami i podczas spotkania zawsze wykonywały jakieś prace. Najczęściej było to darcie pierza (tzw. piórka, szkubaczki, podskubki), przędzenie nici z lnu i wełny na wrzecionach lub kołowrotkach (zwane prządkami), przebieranie fasoli, grochu lub inne podobne roboty. Pracom tym towarzyszyły gawędy, wymiana nowinek, zagadki, opowiadanie sobie różnych niezwykłych i niesamowitych historii: najczęściej o duchach, strzygach, topielcach czyli utopcach, o czarownicach, czarach, smokach i ukrytych w ziemi skarbach.

Zawsze także pojawiał się temat ulubiony i najciekawszy: swatanie młodych par. Dlatego na wschodnich terenach Polski nazywano adwent czasem swadziebnym.

Nierzadko pod okna izby, w której siedziały i gawędziły skubiące pierze kobiety i dziewczęta, podkradali się kawalerowie i straszyli je, stukając w szyby i ściany, zawodząc niczym pokutujące dusze, ukazując w oknie czarną od sadzy twarz albo prezentując się w jakimś dziwacznym przebraniu, w narzuconej na głowę płachcie lub kożuchu, wyprawiając pod oknem różne sztuki i łamańce, których efekt potęgowała ciemność i nocne cienie. Potem z wielkim krzykiem wpadali do izby i płatali tam różne figle, dmuchając w piórka, przewracając przetaki z pierzem i rozrzucając je po całej izbie, goniąc dziewczyny, śmiejąc się i krzycząc.

adwent_ok.jpg
Adwent olejem stojący
O obyczajach adwentowych na wsiach Polski

Na Pomorzu i Kaszubach już w adwencie rozpoczynały się obchody świąteczne Bożego Narodzenia. Po wsi chodzili przebierańcy zwani Gwiôzdkami, a przewodził im Gwiôzda w ubraniu ze słomy, w towarzystwie Gwiżdża, który gwizdał głośno dzieciom na postrach. Wśród przebierańców byli też: Żandarm-Szinder (pilnujący porządku), kominiarz, baba, dziad (strech), Żyd, Cygan, diabeł-Purtk, Śmierć oraz osoby w maskach zwierzęcych: konik, bocian, niedźwiedź. Do ekwipunku Gwiôzdy należał bat pleciony do straszenia niegrzecznych dzieci, czasem bębenek i piszczałka oraz worek z suszonymi jabłkami, gruszkami, rzepą i cukierkami, którymi nagradzał wzorowe zachowanie i dobrą znajomość pacierza. W niektórych okolicach pochody Gwiôzdek trwały przez cały adwent. Wszędzie zaś pojawiały się w domach w wieczór wigilijny – ostatni adwentowy wieczór.

***

Tekst pochodzi z książki "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne" dr Barbary Ogrodowskiej, wyd. Muza, Warszawa 2010.

Opracowała: Hanna Szczęśniak

Więcej tekstów dotyczących ludowej obrzędowości dawniej i dziś w dziale świętujemy.


Czytaj także

Wszystkie ligawki z ośrodka kultury w Łochowie

Ostatnia aktualizacja: 04.12.2017 19:20
Bohaterem audycji był Artur Lis, twórca i szef Teatru Makata, dyrektor Gminnego i Miejskiego Ośrodka Kultury w Łochowie, który organizuje m.in. konkursy gry na ligawkach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wszystkich Świętych i Zaduszki

Ostatnia aktualizacja: 01.11.2024 00:01
Zaduszki, niezwykłe obchody święta zmarłych, są niejako przedłużeniem uroczystości odprawianych przez naszych przodków. Obchodom kościelnym towarzyszyły bowiem przez całe stulecia, różne, starsze niż chrześcijaństwo, wierzenia, zwyczaje i obrzędy, zwłaszcza obrzędy ludowe.
rozwiń zwiń
Czytaj także

11 listopada, dzień św. Marcina

Ostatnia aktualizacja: 10.11.2024 09:00
Święty Marcin był pobożnym rycerzem kapadockim, żyjącym w IV wieku i znanym z miłosiernych uczynków. W ikonografii zarówno kościelnej, jak i ludowej przedstawiany bywa często jako rycerz na koniu, wspomagający klęczącego przed nim żebraka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Andrzejki

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2022 00:01
Andrzejkowe wróżby matrymonialne, znane w wielu regionach Polski, mają zasięg europejski. Ich kolebką może być starożytna Grecja, a zwłaszcza greckie wyspy Sporady. Według niektórych uczonych, miałby na to wskazywać wspólny rdzeń imienia Andrzej – po grec. Ándreas, dosłownie męski i andros – mąż, mężczyzna.
rozwiń zwiń