Historia

Andrzej Wróblewski – "Rozstrzelanie" odmianą śmierci przez przypadki

Ostatnia aktualizacja: 15.03.2023 05:50
– Żyliśmy w romantycznej tradycji roli polskiego artysty, który ma obowiązki wobec społeczeństwa. Chcieliśmy je wziąć na siebie, a w największym stopniu zrobił to Andrzej Wróblewski i to budziło nasz podziw – mówił reżyser Andrzej Wajda.
Fragment obrazu z cyklu Rozstrzelanie
Fragment obrazu z cyklu "Rozstrzelanie"Foto: PAP/Andrzej Rybczyński

15 marca 1926 urodził się malarz Andrzej Wróblewski, najbardziej znany z cyklu obrazów "Rozstrzelanie", ukazujących tragedię lat okupacyjnych.

Był synem rektora Uniwersytetu w Wilnie, profesora prawa Bronisława Wróblewskiego. Jego ojciec zmarł w czasie niemieckiej okupacji, czego świadkiem był młody Andrzej. Talent malarski odziedziczył prawdopodobnie po matce, która była też jego pierwszą nauczycielką.

Zaraz po wojnie Andrzej Wróblewski wstąpił na Wydział Malarstwa i Rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Tam studiował pod okiem kolorystów - jego pierwsze prace są zresztą utrzymane właśnie w tym duchu. Młody artysta szybko zaczął się jednak buntować przeciwko malarskim założeniom swoich mentorów. Założył Grupę Samokształceniową, która skupiała adeptów Akademii przeciwnych koloryzmowi.

Dać świadectwo

Przyjaciel Wróblewskiego z czasów studenckich, reżyser Andrzej Wajda, wyjaśnił na antenie Polskiego Radia, dlaczego młody artysta odszedł od programu kolorystów, który skupiał się przede wszystkim na barwie, a nie na temacie dzieła. 

– Widzieliśmy oczami duszy również naszą przeszłość. Jeśli zginęło tylu ludzi, którzy - jak nam się wówczas wydawało – byli od nas lepsi, a my przypadkiem przeżyliśmy, to odczuwaliśmy obowiązek bycia głosem tych zmarłych – wyjaśniał Wajda w audycji "Zapiski ze współczesności".  Żyliśmy w romantycznej tradycji roli polskiego artysty, który ma obowiązki wobec społeczeństwa. Chcieliśmy je wziąć na siebie, a w największym stopniu zrobił to Andrzej Wróblewski i to budziło nasz podziw.

Posłuchaj
69:22 andrzej wróblewski we wspomnieniach__.mp3 Gawędy ludzi, którzy znali Andrzeja Wróblewskiego w audycji "Zapiski ze współczesności". (PR, 11.05.2007)

Tak właśnie powstało najważniejsze dzieło Andrzeja Wróblewskiego, czyli przejmujący cykl obrazów "Rozstrzelanie". Ukazuje on postacie balansujące na granicy życia i śmierci, stojące pod murem przed plutonem egzekucyjnym.

 Cykl "Rozstrzelanie" jest odmianą śmierci przez przypadki  podkreśliła Marta Dziewańska, kustosz wystawy prac artysty w audycji "Rozdroża kultury".  Wróblewski musiał sobie jakoś poradzić z tą wojenną traumą.

Dylematy artystyczno-etyczne

W "Rozstrzelaniu" i późniejszych dziełach malarza uwidacznia się również konflikt artystyczno-etyczny, który w nim narastał. Jego obrazy łączyły estetykę abstrakcyjną z figuracją typową dla socrealizmu, narzucanego przez komunistyczne władze.

– W latach 40. XX wieku wybór między abstrakcją i figuracją był dla artystów wyborem etycznym. Albo propaganda, albo eksperymentowanie. Z jednej strony Andrzej Wróblewski nie podjął się tego wyzwania, a z drugiej znacznie je skomplikował  podkreśliła Marta Dziewańska na antenie Polskiego Radia.

Wróblewski w swoich późniejszych pracach starał się trzymać socrealistycznej estetyki. Jego dzieła wykraczały jednak poza nią, stając się niejednokrotnie być może nieświadomą kontestacją stalinowskiej rzeczywistości i sztuki.

 Jego dusza artysty nie pozwalała mu tworzyć według tępych wyznaczników socrealizmu. Przez to nigdy nie został zaakceptowany przez partię, nigdy nie wyjechał też na wymarzone studia do Moskwy – dodawała Dziewańska. 

Posłuchaj
33:51 andrzej wróblewski ___v2015002956_tr_0-0_121151503cb5fa18[00].mp3 Audycja z cyklu "Rozdroża kultury" poświęcona twórczości Andrzeja Wróblewskiego. (PR, 16.03.2015)

Jak podkreślają jego znajomi, Wróblewski był człowiekiem skrytym, który potrafił odseparować życie osobiste od działalności malarskiej. Dlatego większość z nich nie wiedziała o problemach zdrowotnych artysty. Andrzej Wróblewski zmarł młodo, niespodziewanie, na atak serca podczas pobytu w Tatrach.

bm

Czytaj także

Aleksander Gierymski. Rzeczywistość bez upiększania

Ostatnia aktualizacja: 30.01.2024 05:45
- Był jednym z najbardziej bezkompromisowych i niezależnych artystów swojej epoki. Nigdy nie podporządkował się narzuconym konwencjom stylistycznym - mówiła o Gierymskim Ewa Micke-Broniarek na antenie Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Chełmoński. Mistrz polskiego pejzażu

Ostatnia aktualizacja: 07.11.2023 05:40
7 listopada 1849 roku urodził się najważniejszy przedstawiciel polskiego realizmu w malarstwie - Józef Chełmoński. Przez całe życie inspirował go głównie rodzimy krajobraz i sceny z życia chłopów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tamara Łempicka - wiedziała, kogo malować

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2024 05:45
Słynęła nie tylko z malarstwa, ale również z kontrowersyjnego trybu życia. Zawsze elegancko ubrana, niesłychanie wymagająca, despotyczna, zadręczająca swoje otoczenie, była zarazem intrygującą kobietą.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Papier, trumna, magnetofon. Pisarze o Powstaniu Warszawskim

Ostatnia aktualizacja: 01.08.2023 05:45
Poezje i prozy na temat Powstania Warszawskiego zaczęły powstawać jeszcze w czasie walk w okupowanej stolicy, potem w obozach jenieckich, wreszcie w wyzwolonej Polsce i w cieniu komunistycznej cenzury. Autorzy utrwalali swoje dzieła na tym, co mieli pod ręką.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Cywilizacja i kultura - na śmietnik!". Anatol Stern i bunt futurystów

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2023 05:45
– To była epoka rewolucji poetyckiej. Podjęliśmy tę walkę w imię unowocześnienia naszej poezji, postawienia przed nią wielkich problemów, nurtujących wówczas Europę – mówił o początkach polskiego futuryzmu Anatol Stern w 1956 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Françoise Gilot. Artystka, którą pokochał i znienawidził Pablo Picasso

Ostatnia aktualizacja: 26.11.2021 05:30
Ona miała 21 lat, on - 61. Nawiązali płomienny romans, mieli dwoje dzieci. Ale idylla szybko się skończyła. – Gdy ją poznałem, nie wiedziałem, że to był jeden z najbardziej toksycznych związków – mówił w Polskim Radiu fotograf Czesław Czapliński.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Sumiński. Powstaniec warszawski, który pokochał fotografię

Ostatnia aktualizacja: 24.02.2024 05:45
24 lutego 2009 roku w Warszawie zmarł Tadeusz Sumiński. W historii zapisał się nie tylko jako jeden z najwybitniejszych fotografów polskiego krajobrazu, lecz także żołnierz Armii Krajowej, który podczas Powstania Warszawskiego brał udział m.in. w wyzwoleniu "Gęsiówki", czyli niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Warszawie (KL Warschau). 
rozwiń zwiń