Wiktor Gomulicki. "Cyzelował słowa, zapadał w pamięć"

- Był bardzo wnikliwym badaczem historii Warszawy. Badał archiwa, stare dokumenty. Wyniki kwerend publikował w warszawskiej prasie. Był tym poetą, który dostrzegł piękno miasta i jego mieszkańców – mówił w Polskim Radiu prof. Roman Toborski. Dziś mija 18. rocznica śmierci Wiktora Gomulickiego. 

Edytor, eseista, varsavianista, wykładowca literatury i tekstologii na Uniwersytecie Warszawskim Juliusz Wiktor Gomulicki. Warszawa ok. 1984 r.

Foto: PAP/Maciej Belina Brzozowski

O Wiktorze Gomulickim Julian Tuwim napisał: "Była to niezwykła w naszej literaturze postać, zdumiewająca już samą skalą swego pisarstwa, zainteresowań i rozległej wiedzy. Liryk, powieściopisarz, nowelista, felietonista, satyryk, tłumacz, historyk, pierwszy piewca starej Warszawy, krytyk, publicysta, edytor, bibliofil archiwista. Nie ma bodaj w literaturze dziedziny, którą by się Gomulicki nie parał, a w każdej był świetny".

Urodził się w 1848 roku w Ostrołęce w rodzinie drobnoszlacheckiej. Dzieciństwo spędził w Pułtusku, gdzie rodzina osiedliła się w 1855 roku. Tu skończył szkołę powiatową, upamiętnioną później w jego najsłynniejszej książce, autobiograficznych "Wspomnieniach niebieskiego mundurka" (wydanej w 1906 roku).

Kontynuator romantyzmu, kochający Warszawę

Pisał poezje, eseje historyczno-literackie zamieszczane w ciągu kilkudziesięciu lat w różnych warszawskich gazetach.

- Rozpoczynał Gomulicki tworzenie poezji w okresie, który nie sprzyjał temu gatunkowi, bo w pozytywizmie. Jej rozwój przypada na okres Młodej Polski, ale trudno u Gomulickiego doszukać się cech młodopolskich – mówił w Polskim Radiu w archiwalnej audycji prof. Zdzisław Libera.

Posłuchaj

13:53 mistrzowie pióra - wiktor gomulicki_.mp3 Zdzisław Libera opowiada o Wiktorze Gomulickim w audycji Wiesławy Zychowicz z cyklu "Ludzie pióra". (PR, 5.11.1977)

 

Krytycy literaccy przychylają się do oceny, że Gomulicki był raczej kontynuatorem romantyzmu niż współczesnych mu nurtów. Jeden z krytyków określił Gomulickiego pierwszym urbanistą na dużą skalę.

- Gomulicki był poetą, który potrafił odsłonić urok i piękno miasta. Jest autorem wierszy związanych z Warszawą, szczególnie ze starą Warszawą – dodał prof. Zaremba.

Wiersze o Warszawie mówią o miejscach, budynkach, ale także o typach ludzkich, którym przyglądał się poeta.

– Potrafił się zniżyć do ludzkiego cierpienia i pokazać ludzi prostych, biednych, starych, do tego cyzelował słowa, dzięki czemu wiersze wzruszają i zapadają w pamięć – mówił prof. Zaremba.

Dziejopis Warszawy

Swoje wiersze o Warszawie zamieszczał w kolejno ukazujących się tomikach innych wierszy. Miał plan, żeby wydać je w osobnym tomie pod tytułem "Pod znakiem Syreny". Nie udało mu się. Zrobił to dopiero jego syn Juliusz Gomulicki. Pierwszego wyboru wierszy dokonał w 1942 roku. Wojnę przetrwało kilkanaście egzemplarzy tego konspiracyjnego wydania. Po wojnie tomik ujrzał światło dzienne w 1960 roku.

- Wiktor Gomulicki był bardzo wnikliwym badaczem historii Warszawy. Badał archiwa, stare dokumenty. Publikował wyniki badań w warszawskiej prasie – mówił w Polskim Radiu prof. Roman Toborski.

Posłuchaj

24:41 wiktor gomulicki - dziejopis warszawy.mp3 "Wiktor Gomulicki - dziejopis Warszawy" audycja Marzanny DeLatour z cyklu "Radiowe portrety Polaków" z udziałem prof. Romana Toborskiego. (PR, 20.09.1981)

 

I właśnie wybór tych badań zgromadził w "Opowiadaniach o starej Warszawie". Są to zebrane w trzech seriach wydawniczych w latach 1900-1909 oraz 1913 szkice, obrazki, felietony, gawędy, przyczynki historyczne. Stara Warszawa jest także tłem dwóch historycznych powieści Gomulickiego – "Cudna mieszczka" i "Miecz i łokieć" – obrazujących życie i obyczaje mieszkańców stolicy za panowania Zygmunta III.

- Napisane są bardzo przystępnie, piękną polszczyzną i w cudowny sposób wprowadzają czytelnika w życie starej XIX-wiecznej Warszawy – wyjaśniał prof. Toborski. – Gomulicki był tym poetą, który dostrzegł piękno miasta i jego mieszkańców.

Zmarł 14 lutego 1919 roku.

im/bm