Historia

Kazimierz Junosza-Stępowski - aktor, którego zgubiła miłość

Ostatnia aktualizacja: 05.07.2024 05:55
Był uważany za jednego z najwybitniejszych aktorów młodego polskiego kina w dwudziestoleciu międzywojennym. Zginął podczas II wojny światowej jako nieszczęśliwa ofiara wyroku Polskiego Państwa Podziemnego wydanego na jego żonę.
Kazimierz Junosza-Stępowski - fragment pocztówki z około 1920 roku
Kazimierz Junosza-Stępowski - fragment pocztówki z około 1920 rokuFoto: Polona

Tragiczna śmierć

Kazimierz Junosza-Stępowski zginął 5 lipca 1943 roku w Warszawie. Został postrzelony przez pluton egzekucyjny Armii Krajowej, jednak wyrok Polskiego Państwa Podziemnego nie był wydany na aktora, ale na jego żonę, Jadwigę Galewską. Junosza-Stępowski zasłonił ją własnym ciałem, a egzekutorzy przestraszyli się zamieszania i uciekli z mieszkania małżeństwa.

Wyrok nie ominął Galewskiej, która ostatecznie zginęła wiosną 1944 roku. Została skazana na karę śmierci za współpracę z Gestapo. Kobieta była uzależniona od morfiny i prawdopodobnie zdecydowała się na donoszenie w zamian za dostawy narkotyków od Niemców. Jednocześnie oszukiwała zdesperowane rodziny aresztowanych Polaków, którym obiecywała pomoc w uwolnieniu ich bliskich w zamian za pieniądze. Gajewska pobierała opłatę, ale nie robiła nic, aby uwolnić więźniów.

Posłuchaj
29:46 Dwójka Akademia kina 2.12.2016.mp3.mp3 – Junosza-Stępowski to fenomen. Mógł zagrać wszystko i żadnej roli się nie bał – mówił prof. Marek Hendrykowski w audycji Anny Fuksiewicz z cyklu "Akademia kina", poświęconej historii polskiego kina w dwudziestoleciu międzywojennym. (PR, 2.12.2016) 

Aktor pierwszego polskiego filmu

Urodził się 26 listopada 1880 roku w Wenecji jako Kazimierz Stępowski. Pochodził z bogatej ziemiańskiej rodziny, która mogła sobie pozwolić na prestiżowe zagraniczne wyjazdy. Dorastał w Krakowie, przez pewien czas mieszkał także w Kamieńcu Podolskim.

Początkowo planował karierę śpiewaka operowego, ale po udanym debiucie na deskach teatru w 1898 roku postanowił zostać aktorem. Wtedy też przyjął sceniczny pseudonim "Junosza", który ostatecznie przyjął jako człon nazwiska.

Do dwudziestolecia międzywojennego grał przede wszystkim w teatrze, ale na początku XX wieku wystąpił w jednym z pierwszych polskich filmów. W 1902 roku zagrał tytułową rolę w "Powrocie birbanta", filmie prekursora polskiej kinematografii Kazimierza Prószyńskiego.

Symbol kina II Rzeczpospolitej

Aktorstwo przyniosło mu sławę, z którą w parze szło zainteresowanie kobiet. Kazimierz Junosza-Stępowski nawiązywał liczne romanse, w których nie przeszkadzało mu małżeństwo z aktorką Heleną Jankowską. Kobieta zmarła na zawał serca w 1915 roku. Owdowiały Junosza-Stępowski na początku lat 20. ponownie wszedł w związek małżeński z Jadwigą Galewską, która po latach ściągnęła na niego śmierć.

Pod koniec I wojny światowej na dobre związał się z aktorstwem filmowym. Do 1939 roku wystąpił w 56 filmach.

– Junosza-Stępowski to fenomen. Mógł zagrać wszystko i żadnej roli się nie bał. W swoim dorobku ma role przemytników, typów spod ciemnej gwiazdy. Fenomenalnie zagrał Płazę-Spławskiego w "Dziejach grzechu". To kreacja – mówił prof. Marek Hendrykowski w audycji Anny Fuksiewicz z cyklu "Akademia kina".

Zdobył popularność jako charakterystyczny aktor, który dzięki własnym walorom fizycznym wcielał się zazwyczaj w role silnych postaci. Jednocześnie dobrze odnajdywał się w lżejszych komediowych rolach.

– Gdybyśmy mieli wybrać najwybitniejszą rolę przedwojennego polskiego kina to być może byłby to profesor Rafał Wilczur vel Antoni Kosiba, grany przez Junoszę-Stępowskiego w "Znachorze" – mówił prof. Marek Hendrykowski w audycji Polskiego Radia z 2016 roku. – Wysoko cenię sobie tę rolę i sam film.

sa

Czytaj także

Pola Negri - polska królowa Hollywood

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2021 05:40
Apolonia Chałupiec dała się poznać szerszej publiczności jako Pola Negri, aktorka, która podbiła Hollywood i wiele męskich serc. Urodziła się 3 stycznia 1897 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Arianka Spiegel. Cudowne dziecko dwudziestolecia

Ostatnia aktualizacja: 15.11.2017 12:00
– Józef Lejtes, znany przedwojenny reżyser, nakręcił z nią pięciominutowy film, który dziś nazwalibyśmy "demo tape", z myślą, by wysłać to do Hollywood – mówił o Arianie Spiegel dokumentalista Tomasz Magierski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Adolf Dymsza. Przedwojenny mistrz komedii

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2024 05:49
– To, co robił Dodek na scenie, ekranie filmowym, to były autentyczne dzieła sztuki, wręcz arcydzieła – można usłyszeć w audycji Polskiego Radia o Adolfie Dymszy, zwanym "polskim Chaplinem". Dziś mija 50. rocznica śmierci tego popularnego aktora.  
rozwiń zwiń
Czytaj także

Igo Sym - artysta kolaborant

Ostatnia aktualizacja: 07.03.2024 05:40
Był przedwojennym polskim aktorem, który podczas okupacji podpisał volkslistę i został agentem Gestapo. Za denuncjacje przedstawicieli środowiska artystycznego i pychę ściągnął na siebie powszechną niechęć warszawiaków oraz wyrok śmierci od Polskiego Państwa Podziemnego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Lejtes. Najwybitniejszy reżyser przedwojenny

Ostatnia aktualizacja: 27.05.2024 05:40
- Nie bał się niczego. Był nie tylko reżyserem. Starał się być kreatywnym producentem – mówił filmoznawca Marek Hendrykowski o Józefie Lejtesie w Polskim Radiu. 27 maja mija 50. rocznica śmierci jednego z najważniejszych twórców polskiego kina w okresie międzywojennym.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wieńczysław Gliński. Ponad sto ról przed kamerą

Ostatnia aktualizacja: 10.05.2023 05:35
10 maja 1921 roku, urodził się słynny aktor teatralny i filmowy Wieńczysław Gliński. Przez lata był także jednym z najbardziej popularnych aktorów Teatru Polskiego Radia.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Aleksander Żabczyński. Największy amant polskiego przedwojennego kina

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2024 05:40
31 maja 1958 roku w Warszawie zmarł Aleksander Żabczyński - jeden z najbardziej popularnych aktorów dwudziestolecia międzywojennego. Kobiety za nim szalały, a krytycy go uwielbiali. Był nie tylko wielkim artystą, lecz także uczestnikiem wojny obronnej z 1939 roku i bitwy pod Monte Cassino.
rozwiń zwiń