Karen Blixen - duńska pisarka, której serce należało do Afryki

7 września 1962 roku zmarła Karen Blixen. Pisarka siedemnaście lat życia spędziła w Kenii, gdzie uprawiała kawę. Swoje wspomnienia wydała następnie w powieści "Pożegnanie z Afryką", która to zainspirowała Sydneya Pollocka do stworzenia słynnego melodramatu.

Karen Blixen w Kenii w 1930 roku

Foto: Collection PVDE / Rue des Archives / Forum

Rodzina pisarzy podróżników

Karen Blixen, z domu Dinesen, urodziła się 17 kwietnia 1885 roku w miasteczku Rungsted położonym na północ od Kopenhagi. Pochodziła z zamożnej rodziny o arystokratycznych korzeniach. Jej matka Ingeborg Westenholz zajmowała się domem i piątką dzieci.

Ojciec Wilhelm Dinesen był natomiast wojskowym, który chętnie każdą wolną chwilę spędzał na pisaniu (był autorem m.in. dzieła "Paryż pod Komuną" obrazującego wydarzenia Komuny Paryskiej z 1871 roku) i podróżowaniu - odwiedził m.in. Amerykę Północną, Francję i Turcję. 

Wilhelm Dinesen nie był zresztą pierwszym przedstawicielem rodu, którego życie związane było z literaturą i podróżami. Dziadek Blixen, Adolf Wilhelm Dinesen, napisał liczne broszury o charakterze politycznym. A wraz ze swoim przyjacielem Hansem Christianem Andersenem odwiedził między innymi Włochy. Nic więc dziwnego, że Karen umiłowanie przygody i zdolności literackie miała niejako we krwi. 

Początkowo jednak wydawało się, że poświęci się sztuce. Gdy matka odkryła jej talent malarski, w 1903 roku skierowała córkę na kurs rysunku w Kopenhadze. Swoją edukację w tym zakresie Blixen kontynuowała w klasie dla panien na Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk. Po ukończeniu studiów skupiła się jednak na pisaniu i tak od 1907 roku regularnie publikowała opowiadania na łamach duńskich czasopism. To właśnie wtedy narodził się jej pseudonim, którym chętnie posługiwała się do końca życia - Isak Dinesen. 

Afryka, kawa i Denys Hatton

Dyrektorka Duńskiego Instytutu Kultury w Warszawie Bogusława Sochańska w audycji Anny Lisieckiej i Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Zakładka literacka" opowiadała, że ok. 1909 roku przyszła pisarka zakochała się w swoim dalekim kuzynie – baronie Hansie von Blixenie-Fineckenie.

- To była dość gwałtowna, wielka miłość. Niestety bez wzajemności. Ku zaskoczeniu całej rodziny po trzech latach Karen Blixen zaręczyła się z bratem bliźniakiem tegoż właśnie kuzyna, Brorem – mówiła Bogusława Sochańska na antenie Polskiego Radia.

Posłuchaj

36:23 blixen.mp3 Dyrektorka Duńskiego Instytutu Kultury w Warszawie Bogusława Sochańska i literaturoznawca prof. Hieronim Chojnacki przedstawiają życie i omawiają twórczość Karen Blixen. Audycja Anny Lisieckiej i Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Zakładka literacka". (PR, 11.09.2012)

Ślub pary odbył się w 1914 roku. Niedługo później świeżo upieczeni małżonkowie zdecydowali się opuścić rodzinny kraj i zamieszkać w południowej części Kenii. Tam zakupili farmę położoną u stóp wzgórz Ngog i zaczęli uprawiać kawę.

- To był taki okres, gdy Afryka była po prostu modna. Wielu młodych ludzi z krajów europejskich wyjeżdżało tam, szukając swojego szczęścia, zarobku i możliwości zrobienia kariery – tłumaczyła Bogusława Sochańska w audycji z cyklu "Zakładka literacka".

Pisarka od razu pokochała swoją nową ojczyznę i – jak sama twierdziła – jej siedemnastoletni pobyt tam był najszczęśliwszym czasem w jej życiu. Trudy pracy farmerskiej, wymagający klimat, problemy małżeńskie i finansowe znacząco odbiły się jednak na jej zdrowiu - kilka lat po przyjeździe zaczęła ciężko chorować. Mimo iż niejednokrotnie musiała wyjeżdżać do Europy, aby poddać się leczeniu, nie wyobrażała sobie, że może na stałe wyjechać z Kenii.

Od początku lat 20. sama zarządzała rodzinnymi finansami – nieudolne działania barona Blixena wpędziły plantację w poważne długi. Również i relacje pomiędzy parą obarczone by wieloma problemami, a samo małżeństwo nie należało do udanych. Nic więc dziwnego, że para od 1921 roku pozostawała w separacji, a ich związek zakończył się w 1925 roku rozwodem i wyjazdem Blixena z kraju. Niedługo później do domu pisarki wprowadził się Denys Finch Hatton.   

- Nie była to łatwa miłość, ponieważ Hatton był człowiekiem wolnym. Jak chyba wielu ówczesnych młodych mężczyzn, którzy doświadczyli I wojny światowej, nie chciał zobowiązań i wolał żyć chwilą – tłumaczyła Bogusława Sochańska na antenie Polskiego Radia.

W 1985 roku ich związek stał się bazą filmu Sidneya Pollacka "Pożegnanie z Afryką". W rolę artystki wcieliła się wówczas Meryl Streep, natomiast jej partnera zagrał Robert Redford.

"Pożegnanie z Afryką" i "Uczta Babette"

14 maja 1931 roku Denys Hatton zginał w wypadku samolotowym. Blixen pochowała ukochanego na wzgórzach Ngong. Niedługo później sprzedała farmę i wyjechała z Afryki. Jej decyzja była skutkiem nagłego spadku cen kawy, który sprawił, że prowadzenie plantacji - już wcześniej przecież nie przynoszącej zbyt dużego zysku - stało się nierentowne. Co ciekawe dom, w którym pisarka mieszkała w Kenii, istnieje do tej pory – obecnie znajduje się w nim jej muzeum.

Blixen osiadła w rodzinnym mieście i skupiła się na pisaniu, któremu nie poświęcała zbyt wiele uwagi podczas swojego pobytu w Afryce. Efektem jej pracy był zbiór opowiadań "Siedem niesamowitych opowieści", który wydała pod pseudonimem w 1934 roku. Ciepło przyjęte przez krytyków dzieło zainspirowało ją do spisania wspomnień z czasów pobytu w Kenii. Obrany przez nią kierunek zaowocował w 1937 roku publikacją "Pożegnania z Afryką" – jej najbardziej znanego utworu, w którym szczegółowo przedstawiła kenijską faunę i florę, a także lokalne plemiona i ich zwyczaje.

Posłuchaj

30:09 klub miłośników karen blixen___627_07_ii_tr_0-0_99039466043269b[00].mp3 Aktorka Joanna Szczepkowska, lekarka i podróżniczka Krystyna Karlińska-Kubik i publicystka Joanna Bojańczyk mówią o swojej miłości do dzieł Karen Blixen i wspominają życie prywatne pisarki. Audycja Doroty Gacek "Klub miłośników Karen Blixen". (PR, 08.07.2007) 

– Jest to powieść, zatem coś, co nie jest do końca autobiografią, czyli zapisem przejmujących doświadczeń, ale również pewną konstrukcją myślową. Opowieść ta jest właściwe historią o ludziach, jest tu przede wszystkim fascynacja ludźmi Afryki – podkreślał literaturoznawca prof. Hieronim Chojnacki w audycji Anny Lisieckiej i Katarzyny Hagmajer-Kwiatek z cyklu "Zakładka literacka".

I choć "Pożegnanie z Afryką" od momentu wydania dobrze się sprzedawało, prawdziwym bestsellerem stało się prawie pięćdziesiąt lat później po premierze wspomnianego już filmu wyreżyserowanego przez Sidneya Pollacka. Produkcja odniosła niesamowity sukces – nie tylko zarobiła ponad 220 milionów dolarów, lecz także zdobyła aż siedem Nagród Akademii Filmowej.

Kolejne ważne dzieło pisarki – zbiór opowiadań "Anegdoty o przeznaczeniu" - ukazało się w 1958 roku. Na podstawie jednego z nich w 1987 roku powstał scenariusz do obrazu Gabriela Axela "Uczta Babette", będącego prekursorem gatunku filmów kulinarnych. 

Zobacz także: "Uczta Babette" - smakowite arcydzieło duńskiej kinematografii

jb