Janusz Stanny. "Dzieci lepiej niż dorośli rozumieją moje ilustracje"

- Przy tworzeniu ilustracji do książek dla najmłodszych nie muszę myśleć jakimiś specjalnymi kategoriami. Może dlatego, że sam jestem takim dużym dzieckiem – mówił Janusz Stanny w 1992 roku na antenie Polskiego Radia. 

Janusz Stanny w 2007 roku

Foto: Andrzej Rybczyński/PAP

13 lutego 2014 roku zmarł w Warszawie wybitny grafik Janusz Stanny. Był artystą wszechstronnym - zajmował się nie tylko ilustracją książkową i animacją filmową, lecz także projektował plakaty i tworzył rysunki satyryczne. Spełniał się również w roli dydaktyka i przez blisko dwadzieścia lat należał do grona kadry profesorskiej warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. 

Stworzony do rysowania

Janusz Stanny urodził się 29 lutego 1932 roku w Warszawie. - Bardzo wcześniej zacząłem rysować. Mniej mnie interesowały inne zagadnienia niż rysunek i dlatego sądzę, że od dziecka musiałem mieć w tym kierunku jakieś predyspozycje – mówił w 1981 roku na antenie Polskiego Radia.

Posłuchaj

11:43 stanny i wywiad z dziećmi.mp3 Janusz Stanny mówi o swojej pracy dydaktycznej i początkach drogi artystycznej. Fragment audycji Ewy Prządki z cyklu "Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży". (PR, 28.05.1981)

Nic więc dziwnego, że w 1951 roku Stanny rozpoczął naukę na Wydziale Grafiki warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Uczył się wówczas pod okiem jednego z twórców polskiej szkoły plakatu Henryka Tomaszewskiego. Jako artysta zadebiutował jeszcze podczas studiów, publikując swoje rysunki satyryczne na łamach czasopisma "Szpilki".

Zobacz także: Henryk Tomaszewski – twórca polskiego plakatu

Z czasem niemal całkowicie poświęcił się jednak ilustracji książkowej – jego prace ozdobiły ponad dwieście dzieł, w tym między innymi "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza (1986), "Don Kichota" Miguela de Cervantesa oraz "Ziemię obiecaną" Władysława Reymonta (1995 ).

- Janusza Stannego uważam za najwybitniejszego polskiego ilustratora. Był genialnym rysownikiem, który z dystansem podchodził do świata. Był niezwykle dowcipny i w kapitalny sposób potrafił za pomocą swoich dzieł skomentować otaczający go świat – ocenił na antenie Polskiego Radia reżyser Lech Majewski, który przez dziesięć lat pełnił funkcję asystenta Janusza Stannego. 

Posłuchaj

30:00 Stanny ok.mp3 Graficzka Joanna Olech, reżyser Lech Majewski oraz ilustratorka Monika Hanulak wspominają Janusza Stannego. Audycja Aldony Łaniewskiej-Wołłk z cyklu "Notatnik Dwójki". (PR, 25.02.2014) 

Filmy, seriale i książki dla dzieci

Janusz Stanny najchętniej tworzył jednak dla najmłodszych. Ilustracje jego autorstwa można podziwiać chociażby w "Przygodach Sindbada Żeglarza" Bolesława Leśmiana (1977), "Baśniach" Hansa Christian Andersena (1985), "Bajkach" Jeana de La Fontaine’a (1985) i "Deszczowej muzyce" Joanny Kulmowej (1971).

- Kiedy rozpoczynam jakąkolwiek pracę, najpierw kieruję się instynktem, a dopiero później skłaniam się ku racjonalnemu konstruowaniu obrazu. Zawsze staram się również być wierny zarówno w stosunku do autora, jak i do samego tekstu – tłumaczył.

Posłuchaj

09:17 janusz stanny___pr iii 121329_tr_0-0_1a418913[00].mp3 Grafik Janusz Stanny tłumaczy, czym jest dla niego przestrzeń twórcza i jak zabiera się do pracy nad rysowaną postacią. Audycja Lidii Nowickiej "Moja przestrzeń". (PR, 12.09.1992)

Szczególnie cenił sobie łatwość, z jaką przychodziło najmłodszym rozumienie jego twórczości. - Dawniej jeździłem z moimi ilustracjami do przedszkoli. Bardzo mnie cieszyło to, że gdy pokazywałem dzieciom moje prace, nawet te dość trudne plastycznie, potrafiły je bezbłędnie odczytać i znaleźć w nich to, czego nawet przedszkolanka nie potrafiła odnaleźć – opowiadał Stanny w 1992 roku na antenie Polskiego Radia. 

Sam był zresztą autorem kilku książek dla dzieci - mowa tu między innymi o "Baśni o królu Dardanelu" (1962) i historyjce "O malarzu rudym jak cegła" (1961). Tworzył także opracowania plastyczne do licznych filmów i seriali animowanych – m.in. do "Misia Kudłatka" (1971-1973) i "Opowieści o porcelanowym czajniczku" (1973) w reżyserii Władysława Nehrebeckiego.

Posłuchaj

03:38 stanny i polska szkoła ilustracji.mp3 Grafik Janusz Stanny mówi o polskiej szkole ilustracji. Fragment audycji Ewy Prządki z cyklu "Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży". (PR, 02.04.1981)

11:49 komiks wł.mp3 Grafik Janusz Stanny mówi o swoim stosunku do komiksu. Fragment audycji Małgorzaty Bartosińskiej z cyklu "Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży". (PR, 07.05.1981)

 

"Nie był takim profesorem-przytulanką"

Janusz Stanny realizował się również jako dydaktyk i w latach 1986-2005 był wykładowcą Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. – Studentom staram się przekazać przede wszystkim swoje doświadczenie, bo słowo "wiedza" nie pasuje do zawodu, który wykonuję – powiedział na antenie Polskiego Radia w 1981 roku. 

- Nie był takim profesorem-przytulanką, pluszowym misiem. Był raczej małomówny i nie rozpieszczał nas pochwałami. Wystarczyło pokazać mu swój projekt i już po jego minie można było poznać, co on o tym projekcie sądzi. Bywał sarkastyczny i straszliwie się baliśmy tego jego sarkazmu. Jednocześnie był jednak dla nas takim Panem Bogiem ilustracji – wspominała jedna z uczennic Stannego, graficzka Joanna Olech, na antenie Polskiego Radia.

Praca Janusza Stannego była wielokrotnie doceniana – w 1999 roku artysta otrzymał Nagrodę Ministra Kultury, natomiast w 2006 roku Medal Gloria Artis.

Ilustrator zmarł w lutym 2014 roku. 

jb/im