Historia

Ester Rachel Kamińska - legendarna aktorka teatru żydowskiego w Polsce

Ostatnia aktualizacja: 10.03.2022 05:35
152 lata temu, 10 marca 1870 roku, przyszła na świat w Porozowie (obecnie Białoruś, około 100 kilometrów na wschód od Białegostoku) jedna z najwybitniejszych aktorek teatru żydowskiego Ester Rachel Kamińska.
Ester Rachel Kamińska
Ester Rachel KamińskaFoto: Wikipedia/domena publiczna

Grała w języku jidysz

Często określana zaszczytnym mianem "matki teatru żydowskiego" w Polsce, osobiście była także matką równie słynnej aktorki Idy Kamińskiej. Ester, z domu Halpern, dopiero po śmierci rodziców mogła poświęcić się grze na deskach scenicznych, wcześniej prowadząc razem z mężem pierwszy stacjonarny teatr żydowski, taki z własną siedzibą i określonym repertuarem. Kamińska grała w języku jidysz, w którym przybliżała widzom również repertuar światowej klasyki dramatu.

Po przeprowadzce do Warszawy, jeszcze w latach młodości, podejmowała różne zajęcia zarobkowe, jednak wewnętrzny głos nieustannie podpowiadał jej karierę teatralną. Pierwszy debiut, jako osiemnastolatka, zaliczyła w 1888 roku, co nie spodobało się rodzicom, a już szczególnie ojcu Szymonowi, który pełnił także nad wyraz znaczącą rolę kantora synagogalnego. Właściwy debiut odbył się w 1892 roku, w wieku 22 lat, na deskach teatrzyku "Eldorado", by już w następnym roku przyłączyć się do grupy teatralnej Abrahama Izaaka Kamińskiego - swojego przyszłego męża.

Szekspir, Czechow, Shaw

Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich prowadzony przez Katedrę Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego tak opisuje przebieg kariery młodej aktorki i kierunki jej późniejszych sukcesów: "W pierwszym okresie występowała w operetkach oraz mało wartościowym repertuarze przeznaczonym dla prostego, niezbyt wybrednego widza. Dopiero po ok. 1904 roku dzięki rolom m.in. w dramatach J. Gordina ujawnił się jej wrodzony talent dramatyczny. Szerszy rozgłos zdobyła dzięki tournée po Rosji (1908–09) i uznaniu w kręgach zasymilowanych Żydów w Moskwie i Petersburgu. Zaproszona na gościnne występy w USA (1909–1911), z powodzeniem konkurowała z miejscowymi amerykańskimi gwiazdami scen jidysz".

Ryszard Klimczak, na łamach portalu "Dziennik Teatralny", zwraca szczególną uwagę na znaczenie ról granych przez Kamińską, ról, które przeszły w tamtych latach do historii, a aktorkę zaczęto przyrównywać do Eleonory Duse czy Sary Bernhardt. W biogramie czytamy: "Zasłynęła jako odtwórczyni ról w sztukach Jakuba Gordina (zwłaszcza "Mirełe Eros"), ale także w "Norze" Henryka Ibsena i "Damie Kameliowej" Aleksandra Dumasa. To jej osobie - będącej filarem "Trupy Wileńskiej" - przypisywano zasługę wylansowania na scenie żydowskiej klasyki europejskiej: Szekspira, Czechowa i Shawa".

"Pokolenia żydowskich matek mówią przez nią"

Autor wskazuje w dalszej części również inne istotne aspekty jej emploi: "Grała m.in. role młodych dziewcząt i kobiet w sztukach pisarzy żydowskich, m.in. tytułową w "Sierota Chasia" Jakuba Gordina i Lei w "Siostrach Icchoka" Lejba Pereca, a także Amalię w "Zbójcach" Friedricha Schillera i Norę w "Domu lalki" Henrika Ibsena". Klimczak nie pomija również smakowitych historii świadczących o uwielbieniu dla aktorki: "Z owacjami witano ją też w mniejszych miastach. Do legendy przeszła historia, o tym jak w Lublinie młodzi wielbiciele jej talentu sami zaprzęgli się do dorożki zamiast koni, by przewieźć artystkę spod dworca kolejowego do hotelu Europa".

Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich tak kończy piękny biogram tej wybitnej aktorki: "Podczas występów w 1918 r. w Łomży zmarł Abraham Kamiński. Po pogrzebie Ester Rachel pojechała na kolejne występy na Litwę, na Ukrainę i do Rosji. Grali na terenach po których przechodziły fronty wojny, a władza zmieniała się co chwilę. Przez ponad rok występowali pod flagą radziecką, w państwowych teatrach Moskwy i Połtawy. Dopiero w 1920 r. przez Kowno i Królewiec Kamińska powróciła do Warszawy. Występowała coraz mniej aż w końcu z powodu choroby musiała zrezygnować ze sceny. Zmarła 25 grudnia 1925 roku. Została pochowana na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej".

Wspomnijmy tę jedną z najwybitniejszych aktorek przełomu wieków, osobę, o której "krytyk teatralny Aleksander Mukdojni pisał, że to "pokolenia żydowskich matek mówią przez nią". Nic więc dziwnego, że bardzo szybko zaczęto o niej mówić di mame Ester Rochel – matka Ester Rachel". (portal Teatru Żydowskiego)

PP


Czytaj także

Bruno Schulz. Jak zamordowano geniusza

Ostatnia aktualizacja: 19.11.2021 06:00
19 listopada 1942 roku w żydowskim getcie w Drohobyczu gestapowcy zastrzelili Brunona Schulza, pisarza, malarza, grafika, jednego z najwybitniejszych polskich twórców XX wieku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Wielka postać żydowskiej sceny teatralnej" - wspomnienie Idy Kamińskiej

Ostatnia aktualizacja: 25.05.2020 12:10
W 40. rocznicę śmierci wspominaliśmy sławną aktorkę teatralną i filmową oraz reżyserkę żydowskiego pochodzenia - Idę Kamińską. Była pierwszą aktorką z krajów socjalistycznych nominowaną do Oscara. Nominację za najlepszą rolę kobiecą otrzymała w 1967 za rolę sklepikarki w czechosłowackim filmie "Sklep przy głównej ulicy" w reżyserii Jana Kadara.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Szymon Szurmiej - wybitny żydowski aktor i reżyser

Ostatnia aktualizacja: 18.06.2021 05:40
98 lat temu, 18 czerwca 1923 roku, urodził się w Łucku, wówczas w granicach II Rzeczpospolitej, wybitny polski aktor żydowski Szymon Szurmiej. W swoim artystycznym życiu zapisał się wieloma pamiętnymi rolami filmowymi i serialowymi, jednak chyba najważniejszym polem działania był teatr, ten na uchodźstwie, ten po powrocie do kraju i w końcu Teatr Żydowski w Warszawie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Szalom Asz - pisarz, który nie bał się poruszać tematów tabu

Ostatnia aktualizacja: 10.07.2022 05:40
10 lipca 1957 roku w Londynie zmarł Szalom Asz - jeden z najpopularniejszych pisarzy tworzących w języku jidysz. Niejednokrotnie potępiany przez środowiska żydowskie, zasłynął swoim kontrowersyjnymi dziełami, w których chętnie poruszał temat biedy, prostytucji, czy homoseksualizmu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Izaak Baszewis Singer w oczach Meirav Hen - wielki pisarz, niezbyt dobry dziadek

Ostatnia aktualizacja: 22.12.2021 10:00
- Izaak Singer nie był ciepłą osobą, był bardzo zajętym artystą, skupionym na swojej pracy. Ale gdy mając 20 lat odwiedziłam go w Stanach Zjednoczonych, zrozumiałam, jak niezwykłym był człowiekiem - mówiła w Dwójce Meirav Hen, wnuczka słynnego pisarza i noblisty.
rozwiń zwiń