We wtorek, 25 czerwca br., wydarzenia sprzed 82 lat przypomni Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau. Opiekuje się ona budynkiem w przysiółku Bór, gdzie mieściła się karna kompania. Pod znajdującą się na budynku tablicą pamiątkową, kwiaty i znicze złożą przedstawiciele okolicznych samorządów, w tym gminy Brzeszcze, pobliskich muzeów, kombatanci, a także przedstawiciele korpusu dyplomatycznego.
Prezes Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau Agnieszka Molenda-Kopijasz przypomniała, że po ucieczce Janiny Nowak, Niemcy skierowali 200 polskich więźniarek i tyle samo żydowskich do utworzonego karnego podobozu. Utworzyli go w pobliżu podobozu Budy.
Wśród więźniarek skierowanych do kompanii była Polka Zofia Posmysz, po wojnie pisarka. Jak mówiła, "jeśli Auschwitz uznać za piekło, to Budy były jego najniższym kręgiem".
German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-spo eczny
Mordercza praca
Polki i część Żydówek ulokowane został w budynku szkoły. Reszta Żydówek trafiła do stojącego obok drewnianego baraku. Więźniarkami funkcyjnymi w karnej kompanii zostały Niemki, głównie prostytutki i kryminalistki przeniesione z innych obozów, jak Ravensbrück.
Więźniarki z karnego komanda pracowały w pobliskim lesie przy wyrębie drzew. Oczyszczały pnie z gałęzi i przygotowywały je do wywozu z lasu. Pogłębiały też pobliskie rybne stawy hodowlane, czyściły ich brzegi z sitowia oraz wykonywały większość prac rolniczych na okolicznych polach. Był to wysiłek ponad ich siły. Ciężkie warunki pracy oraz okrutne traktowanie przez więźniarki funkcyjne dla wielu skończyło się śmiercią.
W drugiej połowie sierpnia 1942 roku 137 polskich więźniarek z komanda Niemcy przenieśli do obozu żeńskiego w Birkenau. Tylko tyle przeżyło z dwustu Polek, z których utworzono karną kompanię.
W pierwszych dniach października 1942 roku w Borze doszło do masakry francuskich Żydówek. Esesman Pery Broad podawał, że jedna z Niemek - prostytutka Elfriede Schmidt, miała rzekomo dostrzec kamień w ręku Żydówki wracającej z toalety do sypialni. Niemka wezwała na pomoc wartowników z SS twierdząc, że więźniarka ją pobiła. Po alarmie dozorczynie i wartownicy rozpoczęli rzeź: drągami, siekierami, kolbami karabinów i wyrzucając z okna poddasza budynku zabili 90 kobiet. Następnego dnia Niemcy zgładzili wszystkie ranne kobiety, które przeżyły masakrę.
Do końca wojny
Z końcem marca 1943 roku karna kompania została zlikwidowana i przeniesiona do obozu kobiecego w Auschwitz II-Birkenau. Na początku następnego miesiąca w podobozie Niemcy umieścili jeszcze 200 Polek. Formalnie były one więźniarkami obozu kobiecego Auschwitz II-Birkenau. Z biegiem czasu stan osobowy systematycznie rósł. W marcu 1944 roku wynosił 455 Polek i Żydówek. Niemcy w podobozie utworzyli kilka komand do prac rolnych, robót leśnych, przy budowie kolejki wąskotorowej i wału przeciwpowodziowego.
W styczniu 1945 roku, w obawie przed sowiecką ofensywą, Niemcy ewakuowali podobóz.
Z kolei Janina Nowak po ucieczce dotarła do Łodzi. Została jednak pojmana i w marcu 1943 roku ponownie skierowana do Auschwitz. Jeszcze w tym samym roku Niemcy przenieśli ją do obozu Ravensbrück. Doczekała wolności pod koniec wojny.
***
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
PAP/Marek Szafrański/th
