Miguel de Cervantes y Saavedra był autorem przede wszystkim książki "Przemyślny szlachcic don Kichot z Manczy" (1605), pierwszej nowoczesnej powieści, która stała się wzorem dla wielu późniejszych, w tym dla klasycznej powieści XIX-wiecznej. Wydał też drukiem drugą część przygód rycerza z La Manchy, której popularność dorównała wkrótce części pierwszej.
- Książka był tak popularna, że zanim Cervantes wydał drugą część przygód błędnego rycerza, doczekała się apokryficznej kontynuacji napisanej przez Avellanedę - wyjaśniał w Polskim Radiu Wojciech Charchalis, badacz i tłumacz literatury hiszpańskiego i portugalskiego obszaru językowego.
Choć nazwisko Cervantesa jest wszystkim dobrze znane, to jego pozostała twórczość (poza "Don Kichotem") już nie, a pisał też inne utwory i próbował się z literatury utrzymywać. Było to jednak dość trudne. Pisarz był również żołnierzem, a także niewolnikiem beja Algieru (rodzina musiała go wykupić za 500 eskudów). Po powrocie z Algieru 38-letni Cervantes napisał swoje pierwsze utwory: "Galateę" (1585; romans pasterski) oraz dramaty, które udało mu się wydać - wbrew ówczesnemu zwyczajowi - jeszcze przed wystawieniem na scenie (co nie świadczy najlepiej o ich poziomie - dziś także nie są najlepiej oceniane).
John Doyle, Don Kichot atakujący wiatrak, 1835, Żr. The Metropolitan Museum of Art/DP
Cervantes, pisarz z wojskowym rodowodem
Hiszpański znawca twórczości Cervantesa, Emilio Pasqual, zwrócił uwagę w audycji Anny Stempniak w Polskim Radiu, że Cervates jako jedyny z hiszpańskich pisarzy tamtego okresu nie miał uniwersyteckiego wykształcenia. Przypominał, że po wyroku sądowym za pojedynek, skazującym go na ucięcie ręki i 10 lat wygnania, pisarz uciekł do Włoch i zaciągnął się do stacjonujących tam oddziałów (Włochy były wówczas pod panowaniem hiszpańskim). - Tak więc naprawdę był żołnierzem - mówił Pasqual. Cervantes brał udział w bitwie w zatoce Lepanto w 1571 roku, gdzie wykazał się męstwem. W tej bitwie był zraniony w rękę, która już do końca życia była niesprawna.
Cervantes nie ukrywał braku wykształcenia, ale pisał, że uwielbia czytać. W pewnym fragmencie "Don Kichota" narrator wyznaje, że czyta "nawet podarte papiery znalezione na ulicy".
- Musimy pamiętać o negatywnym stosunku do lektury, jaki istniał w tamtym czasie - dodał Emilio Pasqual. Przypomniał, że w dobie inkwizycji do umiejętności czytania nie przyznawano się, wiązała się ona nawet ze strachem spalenia na stosie. Tymczasem najsłynniejszy bohater Cervantesa dużo czyta i popada przez to w obłęd.
21:10 c - jak cervantes.mp3 O twórczości Miguela Cervantesa mówią Emilio Pasqual i Wojciech Charchalis w audycji "C jak Cervantes" z cyklu "Alfabet kultury" autorstwa Anny Stempniak (PR1, 28.10.2014)
"Don Kichot" to postać ogarnięta szaleństwem.
"Przemyślny szlachcic don Kichot z Manczy" to prześmiewcza historia człowieka, który uwierzył w rzeczywistość literacką opisywaną w jego ulubionych romansach rycerskich. Sam więc został rycerzem (mianował go karczmarz) i wyruszył w podróż, by bronić słabszych i walczyć z wyimaginowanymi smokami oraz innymi tworami wyobraźni.
- On napisał "Don Kichota" w momencie rozpaczy, zmęczenia, kiedy nie miał nic do stracenia, i napisał to w taki sposób, jak nie pisał wierszy ani teatru, to znaczy w kompletnej wolności - opowiadał Emilio Pasqual w Polskim Radiu. - Cervantes był już w kwiecie wieku, po pięćdziesiątce, i był niesamowicie konserwatywny w podejściu do literatury. Skorzystał z wolności w nowym gatunku, w którym nie było klasycznych reguł - tłumaczył.
Prof. Marian Jurkowski podkreślał natomiast, że don Kichot jest postacią dotkniętą szaleństwem i to szaleństwo pozwala mu przeżywać świat w sposób pełniejszy niż inni. Jego zdaniem, na tym polega wielkość Cervantesa. - On pierwszy pokazał, że przemiana człowieka oznacza także przemianę relacji między człowiekiem a rzeczywistością. I że ta przemiana obowiązuje w obie strony - mówił w Polskim Radiu.
Inną istotną kwestią jest sprawa poczucia humoru obecnego w tej powieści. - Choć dawniej czytano ją jedynie przez ten pryzmat, to znaczy jako utwór satyryczny, to dziś ta interpretacja uległa znacznej zmianie. Dostrzega się w "Don Kichocie" tragizm, smutek, a jego obłęd nabiera głębszego znaczenia - zwrócił uwagę w Polskim Radiu Wojciech Charchalis.
18:03 don kichot_Tułowiecka.mp3 Profesorowie Marian Jurkowski i Józef Rurawski o postaciach don Kichota i Sanczo Pansy w audycji z cyklu "Tropy, ludzie, historyczne" autorstwa Małgorzaty Tułowieckiej (PR4, 4.02.1987)
Sukces bez pieniędzy
Ponieważ pisanie doprowadziło Cervantesa do nędzy, znalazł pracę jako komisarz prowiantowy hiszpańskiej floty (Wielkiej Armady), a następnie poborca podatkowy. Ta druga praca, choć nielubiana i niewdzięczna, dała pisarzowi okazję do objechania wielu hiszpańskich miast i wsi, co znajduje odzwierciedlenie w podróżach don Kichota, ale i sprowadziła na Cervantesa karę więzienia za nadużycia i defraudacje.
Po "Don Kichocie" Cervantes zyskał znaczną sławę, ale nie majątek. Nadal żył w biedzie, ponieważ po napisaniu swojego głównego dzieła odsprzedał prawa do wydania i nie mógł czerpać zysków ze znacznego nakładu. Wciąż jednak pisał i wydał jeszcze "Nowele przykładne" (1613), poemat "Podróż na Parnas" (1614), intermedia, czyli krótkie, humorystyczne sztuki teatralne oraz powieść "Niezwyczajne przygody Persilesa i Sigismundy" (wydane pośmiertnie w 1617).
Próba innej biografii
Piotr Fornelski, iberysta z Uniwersytetu Jagiellońskiego, tłumacz książki Andresa Trapiello "Żywoty Cervantesa" uważa, że współcześni bardzo niewiele wiedzą o Cervantesie. Jego zdaniem, więcej wiemy o don Kichocie, bo wszystko co powinniśmy wiedzieć o błędnym rycerzu, opowiedział Cervantes. I osobowość don Kichota przesłoniła Cervantesa.
Tłumacz zwrócił uwagę, że w biografiach Cervantesa są wyraźne luki. - Na przykład Cervantes na kilka lat znika, potem odnajduje się w zupełnie innym miejscu. Cała sprawa jego życia prywatnego jest dosyć tajemnicza. Ożenił się i zniknął na 10 lat. Potem żona wróciła do niego i razem przenieśli się do Madrytu. I ona do końca życia z oddaniem opiekowała się Cervantesem - wyliczał Piotr Fornelski.
Tajemnicą owiany jest również okres niewoli. Cervantes organizował nieudane ucieczki i nie poniósł za to żadnych konsekwencji. - Wszyscy towarzysze tych nieudanych ucieczek zostali straceni, a Cervantes nie. I tu narosły różne plotki, dlaczego cieszył się taką życzliwością władcy Algieru - mówił tłumacz.
Podobnie z czasem, kiedy był poborcą podatkowym. Cervantes parę razy trafiał do więzienia, ale nie wiadomo za co. - Są podejrzenia, że Cervantes był hazardzistą, bo zbyt dobrze opisywał w utworach żargon szulerski, ale to tylko domysły - zaznaczył Piotr Fornelski.
30:06 Żywoty cervantesa_ próba innej biografii.mp3 Piotr Fornelski, tłumacz książki Andresa Trapiello "Żywoty Cervantesa. Próba innej biografii " opowiada o białych plamach w biografii Miguela Cervantesa w audycji z cyklu "Notatnik Dwójki" autorstwa Ewy Stockiej-Kalinowskiej (PR2, 23.04.2021)
ag
