14 czerwca 1966 roku papież Paweł VI zniósł Indeks Ksiąg Zakazanych. Decyzja ta zapadła tuż po zakończeniu przełomowego Soboru Watykańskiego II i była jedną z wielu doniosłych zmian wprowadzanych przez Pawła VI.
Pierwszy Indeks Ksiąg Zakazanych został ogłoszony w 1559 roku przez Pawła IV. Owiany mitami spis powstał w dobie reformacji i rodzących się odłamów protestantyzmu. Biskup Rzymu chciał w ten sposób wskazać wiernym dzieła niebezpieczne dla ich duchowości i niezgodne z nauczaniem Kościoła. 12 lat po ukazaniu się pierwszego wykazu, w 1571 roku, papież Pius V powołał do życia Kongregację Indeksu ksiąg zakazanych, która zajmowała się oceną wzbudzających podejrzenie Kościoła publikacji i aktualizowaniem spisu.
Zdaniem historyka literatury, prof. Andrzeja Dąbrówki, Indeks nie wpłynął na zahamowanie rozwoju kultury i literatury.
59:12 zakazany kopernik___v2016003028_tr_0-0_5fb188c6[00].mp3 Prof. Andrzej Dąbrówka i prof. Jarosław Włodarczyk rozmawiają o Indeksie Ksiąg Zakazanych w audycji Hanny Marii Gizy "Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego" (PR, 19.03.2016)
- Wpływ Indeksu na kulturę jest przeceniany. Nie spowodował ani zastoju, ani, jak niektórzy pisali, "nawrotu ciemnoty". To była instrukcja dla wiernych: "Jeżeli dbasz o swoje dobre samopoczucie i przekonania, to nie czytaj tych książek". Poza tym nie było żadnej możliwości egzekwowania tego zakazu – mówił gość Hanny Marii Gizy.
Gdy w 1616 roku na liście znalazła się rewolucyjna praca Mikołaja Kopernika "O obrotach ciał niebieskich", obok pojawiła się uwaga, że należy wprowadzić w niej odręcznie kilka poprawek. Z uzupełnionych o te zmiany egzemplarzy można było bez obaw dalej korzystać.
- Przede wszystkim chodziło o poprawę tytułów podrozdziałów, które mówiły o ruchu Ziemi. Trzeba było je przekreślić i dopisać, że to tylko hipoteza. Co zabawne, Galileusz w swoim egzemplarzu tej pracy wprowadził dopiski, ale wykreślenia zrobił bardzo cieniutką linią. Dostosował się do nakazu, a równocześnie całą książkę można było bez problemu przeczytać – mówił w audycji Polskiego Radia historyk astronomii prof. Jarosław Włodarczyk.
Dante, Mickiewicz i siostra Faustyna
Przez 400 lat istnienia Indeksu znalazło się w nim tysiące dzieł. Powody wpisania ich na te listę były różne. Jedną z kategorii publikacji były księgi naukowe, takie jak wspomniane dzieło Kopernika. Obok nich wpisywano prace religijne, w których znalazły się treści uznane za heretyckie lub bluźniercze. Inną, bardzo rozbudowaną grupą ksiąg była literatura piękna. Zestawienie kończyły dzieła polityczne.
W tej ostatniej grupie znalazł się Adam Mickiewicz, który był nie tylko poetą, ale i zaangażowanym politykiem, dążącym do odzyskania niepodległości przez Polskę. Należał też do sekty religijnej Andrzeja Towiańskiego, która głosiła poglądy sprzeczne z nauczaniem Kościoła. Być może innym powodem umieszczenia jego "Prelekcji paryskich" w Indeksie było nieodpowiednie zachowanie, którego dopuścił się w czasie audiencji u Piusa IX.
- Mickiewicz pojechał do papieża, domagając się błogosławieństwa dla Legionu Polskiego, który tworzył we Włoszech w czasie Wiosny Ludów, ale krzyczał na Ojca Świętego i szarpał go za rękaw - stwierdziła Hanna Maria Giza.
Za poglądy do Indeksu wpisany byli także autorzy, którzy tworzyli wieki przed powstaniem tego spisu.
- Był tam np. Dante, autor „Boskiej komedii”, który był zwolennikiem władzy cesarza nad Kościołem. To wystarczyło – mówił prof. Dąbrówka.
Czytaj także:
Adam Mickiewicz - nie tylko poeta
Kod "Boskiej komedii" i inne tajemnice Dantego
Faustyna Kowalska. Miała dar wnikania w tajemnicę Bożego Miłosierdzia
Co ciekawe, do Indeksu Ksiąg Zakazanych wpisany został również "Dzienniczek" świętej siostry Faustyny Kowalskiej.
- Stwierdzono, że opisywane przez nią przeżycia wzbudzają wątpliwości natury teologicznej. Pojawiły się nawet sugestie, że tekst jest miejscami bliski herezji – zauważyła Hanna Maria Giza.
W 1959 roku zabroniony został też kult Bożego Miłosierdzia, który proponowała s. Faustyna, a powodem tej decyzji było błędne tłumaczenie "Dzienniczka". Dzięki staraniom kardynała Karola Wojtyły, Paweł VI w 1978 roku wycofał tę decyzje.
Paweł VI
Indeks Ksiąg Zakazanych został zniesiony po 400 latach istnienia w przełomowym okresie Kościoła katolickiego. Pontyfikat Pawła VI, podczas którego doprowadzono do końca obrady rewolucyjnego Soboru Watykańskiego II, był pod wieloma względami wyjątkowy. Papież ten kontynuował dzieło swojego poprzednika Jana XXIII, który dążył do przystosowania Kościoła do współczesnego świata.
30:02 paweł vi___4740_95_iv_tr_0-0_5fb2266d[00].mp3 Maciej Wrzeszcz przedstawił postać papieża Pawła VI w audycji Sławomira Szofa "Postaci XX wieku" (PR, 16.04.1995)
- Paweł VI zniósł bardzo barwny renesansowy ceremoniał watykański. To był ostatni papież, który został koronowany. Zamienił uroczystość koronacji na inaugurację pontyfikatu, a wysadzaną drogimi kamieniami tiarę złożył na ołtarzu. Był to pewien symbol odejścia od bogactwa i przepychu – mówił na antenie Polskiego Radia w 1995 roku Paweł Wrzeszcz, autor książki „Paweł VI: Szkice do portretu wielkiego papieża”.
Paweł VI dążył również do jedności wyznań chrześcijańskich. Po ponad 500 latach przerwy Ojciec Święty spotkał się patriarchą Konstantynopola, do tego zdjął ekskomunikę z Bizancjum (nałożoną w 1054 roku) i zaprosił do Watykanu głowę Kościoła anglikańskiego. Był też pierwszym papieżem, który odbył podróże poza terytorium Włoch. Doprowadził również do zreformowania Kurii Rzymskiej poprzez wprowadzenie limitu wieku i zwiększenie Kolegium Kardynalskiego.
Głównym celem, który przyświecał działalności Pawła VI, było uwspółcześnienie (aggiornamento) Kościoła. Jednym z przejawów tego podejścia było właśnie zrezygnowanie z Indeksu Ksiąg Zakazanych.
th
