Marea to osada portowa, położona nad jeziorem Mareotis, założona jeszcze w czasach Aleksandra Wielkiego i rozwijająca się od III wieku p.n.e. aż do początku okresu islamskiego w VIII wieku n.e. Miejsce to było celem prac archeologów od wielu lat. Pracowali tam badacze z USA, Francji i Polski, między innymi prof. Hanna Szymańska, która była kierownikiem misji wykopaliskowej Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Później polską misją kierował dr Krzysztof Babraj.
Szefem projektu Narodowego Centrum Nauki, w ramach którego prowadzone były obecne badania, jest prof. Tomasz Derda, kierownik Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Dzięki wykorzystaniu metod nieinwazyjnych - geofizycznych, w połączeniu z wykopaliskami, udało się "zajrzeć" pod piasek zalegający nad miastem i stworzyć dokładny plan zabudowań. Udało się odtworzyć strukturę urbanistyczną miasta.
Z analiz naukowców wynika, że odkryty kompleks miejski mógł być centrum zbudowanym dla pielgrzymów udających się do sanktuarium Abu Mena, znajdującego się kilka kilometrów dalej na południe. Stanowi on także jeden z najmłodszych zapisów myśli urbanistycznej świata antycznego.
W czasach antycznych miasto było ważnym portem i ośrodkiem handlowym. Marea była dużym miastem portowym położonym na południowy-wschód od Aleksandrii. W starożytności słynęła m.in. ze swych doskonałych win, które chętnie rozprowadzano we wszystkich regionach basenu Morza Śródziemnego.
Położenie miasta sprawiało, że był to ważny port w okresie rzymskim i bizantyńskim, ale prawdopodobnie istniał już wcześniej, w okresie ptolemejskim. Ponieważ jezioro Mareotis było połączone z Nilem i z wybrzeżem siecią kanałów, do portu docierały produkty z Górnego Egiptu. O znaczeniu tego portu świadczą cztery długie mola zbudowane z ciosów kamiennych związanych wodoodporną zaprawą. Najdłuższe z nich ma aż 125 metrów długości.
- W tym przypadku mamy naprawdę wiele do powiedzenia, bo jesteśmy na brzegu jeziora Mareotis, kilkanaście kilometrów od Abu Mena, wielkiego starożytnego centrum pielgrzymkowego, które powstało w miejscu kultu św. Menasa, w miejscu grobu owego świętego. Był on jednym z najważniejszych świętych starożytności chrześcijańskiej. To miejsce kultu przyciągało tysiące pielgrzymów nie tylko z Egiptu, ale i całego świata śródziemnomorskiego, z Imperium Rzymskiego. Mówimy o VI wieku, który jest naznaczony długim i wspaniałym panowaniem Justyniana, w literaturze zwanego Wielkim. To jest ten okres szczytowy starożytnego funkcjonowania ośrodka w Abu Mena. Pielgrzymi docierali tutaj drogą wodną z Aleksandrii - mówi prof. Tomasz Derda.
W 2003 roku rozpoczęto badania w bizantyjskiej bazylice w Marei, drugiej co do wielkości w Egipcie. Odkryte tam przedmioty datowane są na okres od końca V do początku VIII wieku, czyli z czasów największego rozkwitu miasta. Poniżej apsydy i części prezbiterium znaleziono potężny piec ceramiczny z okresu rzymskiego, jeden z największych odkrytych dotychczas w Egipcie. Jego fragmenty posłużyły budowniczym bazyliki jako fundament apsydy.
Wstępne wyniki badań na temat nowych ustaleń dotyczących Marei ukazały się w prestiżowym brytyjskim periodyku naukowym “Antiquity”.
Z prof. Tomaszem Derdą, kierownikiem Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, kierownikiem badań w Marei, rozmawiała Halina Ostas.
Audycja powstała we współpracy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Ministerstwem Spraw Zagranicznych.