Nie bez powodu lekkoatletyka nazywana jest "królową sportu". W igrzyskach olimpijskich w tej dyscyplinie zostanie rozdanych najwięcej medali, wystartuje też najwięcej zawodników.

Lekkoatletyka chyba najbardziej oddaje ducha rywalizacji, jaki drzemie w każdym człowieku. Hasło "szybciej, wyżej, dalej" znakomicie ilustruje nie tylko specyfikę walki, jaką prowadzą na arenach sportowcy, ale oddaje swoistość ludzkiego charakteru, w którym zakodowana jest chęć bycia najlepszym.

Dzisiaj lekkoatletyka to zbiór konkurencji, które znacznie różnią się od siebie. Wszystkie łączy jedna wspólna cecha - rywalizacja nie tylko z przeciwnikami, ale i z własną słabością.

Zawody były rozgrywane już w starożytnych igrzyskach w Olimpii i innych miastach Hellady. Pięciobój na antycznych greckich stadionach składał się z czterech znanych także współcześnie konkurencji: biegu, skoku w dal, rzutu oszczepem i dyskiem. Piątą były zapasy.

Nikt nie może wątpić w zasługi starożytnych Greków w rozwój lekkoatletyki. Powszechnie znana jest legenda o żołnierzu greckim, który przebiegł z Maratonu do Aten, by powiadomić tamtejszych mieszkańców o zwycięstwie nad wojskami perskimi. Na jego cześć rozgrywany jest dzisiaj bieg maratoński. Dlatego konkurencje lekkoatletyczne musiały znaleźć się w pierwszej nowożytnej olimpiadzie w Atenach w 1896 roku.

Historia jest tak bogata, że stanowi niejako oddzielny temat, który roztrząsany jest przez kolejne pokolenia kibiców, ekspertów sportowych, a nawet historyków. Do dzisiaj pamięta się wyczyn Spirydona Luisa, greckiego pasterza, który bez przygotowania wygrał bieg maratoński na pierwszej olimpiadzie nowożytnej w Atenach.

Wielu utkwił w pamięci fantastyczny wynik Boba Beamona, amerykańskiego skoczka w dal, który w 1968 roku w Meksyku uzyskał odległość 8,90 m, bijąc rekord świata o 55 cm. Kibicom znane są nazwiska Paavo Nurmiego i Carla Lewisa, zdobywców 10 złotych medali olimpijskich, a ostatnie imprezy to fenomanalne biegi i efektowny show jamajskiego sprintera Usaina Bolta.

Takich wydarzeń jest w historii tego sportu o wiele więcej. Ale są też mniej radosne, które przeczą temu, że rywalizacja pomiędzy ludźmi może odbywać się tylko w sportowym duchu. W 1912 roku po igrzyskach w Sztokholmie zdyskwalifikowano amerykańskiego lekkoatletę Jima Thorpe'a za to, że otrzymał gażę w wysokości 30 dolarów za rozegranie meczu baseballowego. Odebrano mu wówczas dwa złote medale, które wywalczył na olimpiadzie w pięcio- i dziesięcioboju. Zwrócono mu je dopiero w 1983 roku.

W idei barona Pierre'a de Coubertina kobiety-sportsmenki nie istniały. Nie pozwolił więc lekkoatletkom startować w pierwszych nowożytnych igrzyskach w 1896 r. Musiały czekać na swój debiut aż do 1928 r. w Amsterdamie, gdzie poza tym uczestniczyły jeszcze w zawodach gimnastycznych.

16-letnia Amerykanka Betty Robinson została pierwszą mistrzynią olimpijską w lekkiej atletyce, wygrywając w Amsterdamie bieg na 100 m, a był to jej czwarty udział w zawodach. Z kolei na 800 m stał się przyczyną poważnych kontrowersji i miał długotrwałe skutki. Kilka zawodniczek wymagało pomocy medycznej po zasłabnięciu pod koniec dystansu, co wywołało zaniepokojenie i spory. Reakcja Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego była szybka i niechętna kobietom.

Ówczesny przewodniczący MKOl hrabia Baillet-Latour uznał, że wyraża punkt widzenia większości, gdy opowiedział się za wyrugowaniem wszystkich konkurencji kobiecych z igrzysk. Istniejąca już wówczas Międzynarodowa Amatorska Federacja Lekkiej Atletyki nie była taka rygorystyczna, ale też zareagowała nadmiernie zachowawczo, anulując na 32 lata wszelkie biegi na dystansach powyżej 200 metrów.

Powoli jednak bariery odgradzające kobiety padały, m.in. za sprawą wybitnych sportsmenek. W 1932 r. Amerykanka Mildred (Babe) Didrikson uczestniczyła w eliminacjach olimpijskich w Dallas. W ciągu trzech godzin wzięła udział w ośmiu z 10 konkurencji, a wygrała sześć. Ograniczona w swych niezwykłych możliwościach przepisami, które zezwalały startować tylko w trzech konkurencjach, w Los Angeles w 1932 r. zdobyła dwa złote medale - w biegu na 80 m ppł i w rzucie oszczepem (srebrny medal miała w skoku wzwyż).

Następna wybitna lekkoatletka, która przełamała barierę uprzedzeń i niewiary w możliwości kobiet, to Holenderka Francina (Fanny) Blankers-Koen. Podczas londyńskich igrzysk 1948 roku Fanny, 30-letnia matka dwojga dzieci (niektórzy tradycjonaliści uważali, że jest już za stara, a macierzyństwo nie daje się pogodzić z uprawianiem sportu), zdobyła cztery złote medale. Holenderka zaprzeczyła wszelkim stereotypom i wbrew nawet własnym rozterkom triumfowała w biegach na 100, 200 m i na 80 m ppł oraz w sztafecie 4x100 m. Na ostatniej zmianie wyprowadziła ją z szóstego na pierwsze miejsce.

Nikt nie ucierpiał ani nie umarł, gdy 800 m kobiet powróciło do programu olimpijskiego w 1960 r. Ulubienicą rzymskiej publiczności została czarnoskóra Amerykanka, pełna wdzięku na bieżni, Wilma Rudolph. "Czarna gazela" wygrała z łatwością sprinty, a na 200 m pierwsza w świecie przełamała barierę 23 sekund. Trzeci złoty medal wręczono jej za udział w sztafecie 4x100 m.

Do 1984 r. MKOl przekonał się ostatecznie o wydolności kobiet, włączając do igrzysk maraton z ich udziałem. W uciążliwym upale bieg na dystansie 42 km i 195 m igrzysk w Los Angeles wygrała Amerykanka Joan Benoit, w czasie 2:24.52, lepszym od 13 wyników zwycięzców 20 maratonów olimpijskich.

To właśnie w lekkoatletyce Polacy mają najwięcej medali w dorobku - 57, w tym 25 złotych.

Reprezentacja Polski na IO w Tokio:

400 m kobiet – Justyna Święty-Ersetic, Iga Baumgart-Witan, Natalia Kaczmarek
800 m kobiet – Joanna Jóźwik, Angelika Sarna, Anna Wielgosz
1500 m kobiet – Martyna Galant
100 m ppł kobiet – Klaudia Siciarz, Pia Skrzyszowska
400 m ppł kobiet – Joanna Linkiewicz
300 m z przeszkodami kobiet – Alicja Konieczek, Aneta Konieczek
400 m mężczyzn – Karol Zalewski
800 m mężczyzn – Marcin Lewandowski, Patryk Dobek, Mateusz Borkowski
1500 m mężczyzn – Marcin Lewandowski, Michał Rozmys
110 m ppł mężczyzn – Damian Czykier
maraton kobiet – Karolina Nadolska, Aleksandra Lisowska, Angelika Mach
chód na 20 km kobiet – Katarzyna Zdziebło
maraton mężczyzn – Marcin Chabowski, Adam Nowicki, Arkadiusz Gardzielewski
chód na 20 km mężczyzn – Łukasz Niedziałek
chód na 50 km mężczyzn – Rafał Augustyn, Artur Brzozowski, Dawid Tomala
pchnięcie kulą kobiet – Paulina Guba, Klaudia Kardasz
rzut oszczepem kobiet – Maria Andrejczyk
rzut młotem kobiet – Joanna Fiodorow, Anita Włodarczyk, Malwina Kopron
pchnięcie kulą mężczyzn – Michał Haratyk, Konrad Bukowiecki
rzut dyskiem mężczyzn – Piotr Małachowski, Bartłomiej Stój
rzut oszczepem mężczyzn – Marcin Krukowski, Cyprian Mrzygłód
rzut młotem mężczyzn – Paweł Fajdek, Wojciech Nowicki
skok o tyczce mężczyzn – Piotr Lisek, Paweł Wojciechowski, Robert Sobera
skok wzwyż kobiet – Kamila Lićwinko
siedmiobój kobiet – Adrianna Sułek
dziesięciobój mężczyzn – Paweł Wiesiołek
sztafeta 4x100 m kobiet – Polska (Pia Skrzyszowska, Marlena Gola, Paulina Guzowska, Paulina Paluch, Klaudia Adamek, Marika Popowicz-Drapała)
sztafeta 4x400 m kobiet – Polska (Justyna Święty-Ersetic, Iga Baumgart-Witan, Natalia Kaczmarek, Małgorzata Hołub-Kowalik, Dominika Baćmaga, Kinga Gacka, Anna Kiełbasińska, Kornelia Lesiewicz)
sztafeta 4x00 m mężczyzn – Polska (Karol Zalewski, Kajetan Duszyński, Patryk Grzegorzewicz, Dariusz Kowaluk, Jakub Krzewina, Mateusz Rzeźniczak, Wiktor Suwara, Tymoteusz Zimny)
sztafeta 4x400 m mieszana – Polska