Dramatyczna historia dzieci, które trafiły do Nowej Zelandii. Z pomocą przyszedł gen. Anders

Druga wojna światowa to niewyobrażalny dramat milionów ludzi. Dotykał on także dzieci. Takim przykładem jest los polskich sierot, które w czasie wojny, po długiej tułaczce, trafiły m.in. do Nowej Zelandii.

Polskie dzieci mieszkające w obozie dla uchodźców w Pahiatua / Children at the Polish refugee camp in Pahiatua

Foto: Prawo do wykorzystania zdjęć dzięki uprzejmości Alexander Turnbull Library, Wellington, Nowa Zelandia

W Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie 23 stycznia odbędzie się wernisaż wystawy "Druga ojczyzna. 80. rocznica przybycia polskich dzieci do Pahiatua w Nowej Zelandii".

Trudna historia polskich dzieci

Karolina Krzywicka, kuratorka wystawy, opowiedziała w Dwójce, że tytuł nie oddaje ówczesnej sytuacji dzieci. - Tytuł jest dosyć przewrotny, bo mówimy o brutalnej i trudnej historii tysięcy polskich dzieci, które były uchodźcami w czasie II wojny światowej. Nowa Zelandia stała się domem dla ponad 700 polskich dzieci - wyjaśniła.

Posłuchaj

47:49 PR2 2025_01_22-19-11-36_O_wszystkim_z_kulturą.mp3 Dramatyczna historia dzieci, które trafiły do Nowej Zelandii. Z pomocą przyszedł gen. Anders (O wszystkim z kulturą/Dwójka)

 

- Przemierzyły dług szlak bardzo morderczej wręcz wędrówki, trafiając najpierw do Iranu, a później zostały przekierowane do kolejnych ojczyzn, jak Indie, RPA czy Nowa Zelandia - dodała.

Początek: deportacje

Historyk dr Jerzy Rohoziński wyjaśnił, że początek tego dramatu miał miejsce 17 września 1939 wraz z atakiem Sowietów na Polskę. - Opowieść należy zacząć od tego, że Sowieci szybko na zajętych terenach wprowadzili obowiązek szkolny. Oficjalnie odbywało się to w ramach reedukacji. Chodziło o sowiecką propagandę i przerabianie Polaków na ludzi radzieckich. Wprowadzając obowiązek, Sowieci chcieli stworzyć też ewidencję dzieci i ich rodzin - powiedział.

Pierwsza deportacja na ziemie Związku Sowieckiego została przeprowadzona w lutym 1940 roku. Kolejne były już efektem odpowiedzialności zbiorowej. - 13 kwietnia 1940 roku doszło do deportacji rodzin. System sowiecki uznawał winę zbiorową. Karano całe rodziny. Deportowane były rodziny oficerów zamordowanych w Katyniu. Część z deportowanych dzieci prawdopodobnie już wtedy była półsierotami - tłumaczył Jerzy Rohoziński.

Długi marsz

- Część osób trafiła na Syberię, część na ziemie azjatyckie. Był to duży rozstrzał - wyjaśniał Wojciech Lada, autor książki "Mali tułacze". Wiele osób umierało na zesłaniu i pojawienie się generała Andersa traktowano jako wybawienie. Po wznowieniu stosunków dyplomatycznych Polski i ZSRS więźniowie zostali zwolnieni z obozów, ale nadal byli "na drugim końcu świata". - Przy tworzeniu się polskiej armii w Azji Środkowej na terenie ZSRS cała fala cywili ruszyła, żeby być jak najbliżej żołnierzy. Wszystko dlatego, że ci mieli żywność. To była jednak pułapka, bo Rosjanie wiedzieli, jak ciężkie warunki panują na tym terenie. Wśród dzieci panowała duża śmiertelność i nie zmieniło się to przy armii - powiedział Wojciech Lada.

Czytaj także: Na krawędzi świata i życia. Audioserial o polskich dzieciach w Nowej Zelandii

Tułaczka, która zaprowadziła dzieci m.in. do Nowej Zelandii, rozpoczęła się wraz z ewakuacją armii generała Andersa z terenów ZSRS w 1942 roku. - Oficjalnie armia Andersa ewakuowała się ze swoimi rodzinami, ale naprawdę było to mnóstwo cywili, które generał usiłował uratować. Miał przeświadczenie, że każdy miesiąc dłużej to większe zagrożenie zagładą Polaków - przypomniał autor książki.

Dzięki współpracy tysięcy ludzi najmłodsze ofiary wojny i ich opiekunowie znaleźli schronienie między innymi w Meksyku, RPA, Indiach, Iranie i Nowej Zelandii.

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadzenie: Małgorzata Nieciecka-Mac

Goście: dr Jerzy Rohoziński (historyk), Wojciech Lada (pisarz)

Data emisji: 22.01.2025

Godz. emisji: 19.10

dz/kor