Konkurs "Zabytek Zadbany". Pięćdziesiąt lat promocji opieki nad zabytkami

Wystartowała kolejna, jubileuszowa odsłona konkursu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków "Zabytek Zadbany". Od pięćdziesięciu lat nagradzani są ci, którzy dbają o udostępnianie, adaptowanie do nowych funkcji, a przede wszystkim poddawanie konserwacji obiektów o wyjątkowej wartości historycznej.

OGLĄDAJ WIDEO:

Konkurs "Zabytek Zadbany" istnieje już od 1975 roku. Wtedy właśnie po raz pierwszy, z inicjatywy Generalnego Konserwatora Zabytków, ruszyła pierwsza edycja.

Posłuchaj

17:54 Poranek Dwójki zabytek2025_01_09-08-31-15.mp3 50. odsłona konkursu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków "Zabytek Zadbany" (Poranek Dwójki)

- Od tego czasu nie zmieniła się idea. Zmieniły się jedynie pewne formuły organizacyjne. Ale cały czas nagradzano obiekty i właścicieli, którzy w jak najbardziej wzorcowy sposób o te zabytki dbali - mówiła Iwona Liżewska, kierowniczka oddziału terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Olsztynie.

Czytaj też:

• Zamiana zamków w obiekty pseudohistoryczne. Dlaczego ruin nie należy ruszać?
• Inwestycje przy obiektach zabytkowych. Jaki jest stan polskich zabytków?

Konkurs, który docenia opiekę nad zabytkami

Celem konkursu jest promocja opieki nad zabytkami, w tym propagowanie najlepszych wzorów badań, konserwacji, adaptacji, utrzymania i zagospodarowania zabytków. Aby zgłoszone obiekty mogły wziąć w nim udział, muszą jednak spełnić kilka istotnych warunków.

- Przede wszystkim obiekt musi być wpisany do rejestru zabytków, to jest pierwszy i bezwzględny warunek. Jednak musi być wpisany jeszcze zanim rozpoczną się prace, ponieważ one muszą być wykonane za pozwoleniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Mówiąc "prace" mam na myśli nie tylko prace konserwatorskie, ale również badawcze, a czasem archeologiczne. Musi to być też zbytek nieruchomy - wyjaśniła Iwona Liżewska.

Kto może zgłosić obiekt do konkursu? Jak zaznaczyła kierowniczka oddziału terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Olsztynie, może to zrobić każdy. - Może to być zarówno właściciel, jak i użytkownik obiektu, jednak we wniosku musi być wtedy zgoda właściciela - zwróciła uwagę.

Zabytek odnowiony, zabytek w ruinie

Jedną z ciekawszych kategorii jest adaptacja obiektów zabytkowych. W tej kategorii szczególną uwagę jury zwraca na to, w jaki sposób wprowadzono nową funkcję dla zgłoszonego miejsca. - Właściwie każdy remont zabytku jest pewnego rodzaju adaptacją, ale tutaj z jednej strony obiekt ma być funkcjonalny, a z drugiej nie może zatracić tych podstawowych wartości, autentyzmu.

Jednak Zabytek Zadbany to nie tylko obiekty odrestaurowane, ale również ruina. - To często budzi zdziwienie. Istnieje tendencja do odbudowywania zniszczonych zamków czy zamków w ruinie. Natomiast można je wykorzystać jako element historii, element krajobrazu romantycznego - mówiła Iwona Liżewska.

Konkurs "Zabytek Zadbany"

Konkurs jest skierowany do właścicieli, zarządców i posiadaczy obiektów wpisanych do rejestru zabytków, którzy mogą pochwalić się rzetelnym podejściem do ich konserwacji oraz adaptacji. Mogą w nim wziąć udział:

1) właściciele, posiadacze i zarządcy obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych, którzy wzorowo wywiązują się z obowiązku opieki nad zabytkami; 

2) wojewódzcy konserwatorzy zabytków, kierownicy delegatur Wojewódzkich Urzędów Ochrony Zabytków oraz konserwatorzy samorządowi.

"Zabytek Zadbany" to aż 7 kategorii konkursowych, w których znalazły się m.in: utrwalenie wartości zabytkowej obiektu, adaptacja obiektów zabytkowych czy architektura i budownictwo drewniane. Obiekty można zgłaszać do 15 lutego.

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki

Prowadzenie: Katarzyna Sanocka

Gość: Iwona Liżewska (kierowniczka oddziału terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Olsztynie)

Data emisji: 9.01.2025

Godz. emisji: 8.30

am