- Bardzo lubię stare miasta dzisiaj małych miejscowości - mówi Łukasz Przybyłek, historyk. - Czasem zdarza się tak, że dziś mała miejscowość posiada stosunkowo duże stare miasto np. na Śląsku, na Podgórzu Krakowski - tam ciekawostką są tam trójkątne rynki - to warto zobaczyć. Warto też odwiedzić stare miast największych miast Polski - Warszawy, choć nie jest to największy rynek ani największe stare miasto w Polsce, Krakowa, Gdańska, Wrocławia, Lublina - dodaje.
07:30 czwórka sobotologia 5.09.2020 starówka.mp3 O starych miastach opowiada Łukasz Przybyłek, historyk (Sobotologia/Czwórka)
Geometryczne założenia
Stare miasta były lokowane i budowane w średniowieczu. Z Zachodu przychodziły do nas miejskie plany, każdy z nich był podobny. - Miasto kiedyś to był obszar otoczony murami, wyłączony, wyodrębniony z przestrzeni, intro muros, czyli wewnątrz murów miejskich, extra muros to już nie było miasto - wyjaśnia historyk. - Miasta miały bramy, które zamykano na noc. Były też niewielkim obszarem, ale dzięki temu na całym terenie można było zapewnić bezpieczeństwo.
System budowy miast, który dotarł do nas z Zachodu, jest systemem geometrycznym. Można zauważyć pewne zależności. - Bardzo typowe dla starych miast są ulice, które stykają się ze sobą pod kątem prostym, a obszar starego miasta jest podzielony na geometryczne kwadraty czy prostokąty, w środku też mamy zazwyczaj kwadratowy lub prostokątny plac, który nazywa się rynkiem - opowiada rozmówca Weroniki Puszkar. - Tym bardziej ciekawe są trójkątne rynki Podgórza Krakowskiego, gdzie trudno było znaleźć prostokątny plac, ze względu na ukształtowanie terenu. Dlatego też decydowano się na rynek o innym kształcie - dodaje.
Panorama krakowskiego rynku Shutterstock.com/ TTstudio
Niedoceniane drzewa tworzą polski krajobraz
Uroki starych miast
- Dla mnie, jako historyka, stare miasta wyróżniają się epoką, w której były najbogatsze. Mieszczanie mieli odpowiednio dużo pieniędzy, by sobie wybudować budynki. Złoty wiek historii Polski przypada na wiek XVI, na renesans. Mamy troszeczkę tych renesansowych ratuszy np. ratusz poznański - najsłynniejszy z nich, mamy późnogotycki ratusz wrocławski - wymienia ekspert i zaznacza, że to jednak nie budynki miejskie były najokazalszymi w dawnych wiekach. - To są kościoły, fundowane przez magnatów, osoby prywatne. Często w stylu barokowym, który można nazwać polskim stylem narodowym. Były potężne, wielkie - dodaje.
Rynek we Wrocławiu
Zejdź do piwnic
Polskie historyczne stare miasta musiały zmierzyć się z zawieruchą II wojny światowej. Warszawskie stare miasto zostało niemal zrównane z ziemią, Kraków przetrwał niemal bez szwanku, ale wiele jest miast, które były częściowo zniszczona, a dziś częściowo odbudowane. Warszawa jest jedynym miastem w Polsce, którego stare miasto zostało całkowicie odbudowane. Czyn odbudowy rynku, kamienic i zamku został doceniony przez UNESCO i warszawska starówka została wpisana na światową listę dziedzictwa UNESCO.
By poznać prawdziwe średniowieczne miasta, dotknąć średniowiecznych murów należy zejść do piwnic. Wielokrotnie to tam odnajdziemy średniowieczne składy, pozostałości po winnicach czy krypty - to często poziom historycznych miast.
***
Tytuł audycji: Sobotologia
Prowadzi: Patryk Kuniszewicz
Materiał: Weronika Puszkar
Data emisji: 05.09.2020
Godzina emisji: 10:14
pj
