Joachim Lelewel. Autor hasła "za wolnośc nasza i waszą"

Dla jednych był wybitnym historykiem i działaczem niepodległościowym. Dla innych człowiekiem, który wolał nie ponosić odpowiedzialności za siebie i swoje słowa. Jaki naprawdę był Joachim Lelewel?

Joachim Lelewel

Foto: Polona

238 lat temu, 22 marca 1786 roku, urodził się Joachim Lelewel, historyk i działacz polityczny. 

Uniwersytet Wileński

Lelewel po studiach na Uniwersytecie Wileńskim podjął się pracy naukowej i całkowicie poświęcił się historii. Kiedy w 1815 roku rozpoczął pracę na swojej macierzystej uczelni, jego wykłady cieszyły się ogromną popularnością. Jednym z jego słuchaczy był sam Adam Mickiewicz, który po latach postać Lelewela umieścił w trzeciej części "Dziadów".

W 1818 roku historyk, jako pracownik naukowy Uniwersytetu Wileńskiego, zainaugurował otwarcie nowego roku akademickiego. – Porywał młodych ludzi i zaszczepił w nich patriotyzm, dzięki któremu oni zaczęli konspirować – mówił historyk dr Jan Sałkowski w audycji Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie". 

Posłuchaj

18:16 Joachim Lelewel.mp3 Dokonania Joachima Lelewela pod lupę biorą historycy: dr Tadeusz Krawczak i dr Jan Sałkowski, audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 05.06.1995)

Powstanie listopadowe

W 1824 roku Joachim Lelewel musiał opuścić Wilno w związku z wykryciem działalności stowarzyszenia Filomatów i Filaretów.

– Wydaje mi się, że on próbował znaleźć jakiś złoty środek – podkreślił historyk dr Tadeusz Krawczak. – Próbował zjednoczyć wszystkich wokół nadrzędnej idei racji stanu.

– Największą jego "zbrodnią" o charakterze historycznym w czasie powstania listopadowego jest sprawa słynnego hasła, którego był autorem: "Za wolność naszą i waszą" – mówił dr Jan Sałkowski. – Hasło to zrodziło się w kontekście upamiętniającej dekabrystów manifestacji zorganizowanej na Placu Zamkowym.

Historyk dr Jan Sałkowski stwierdził, że hasło to przyczyniło się wielokrotnie do przelewu polskiej krwi w obcej sprawie. – On wierzył w swoją wielkość wykreowaną w latach 20. XIX wieku – podkreślał historyk.

Przeczytaj również:

• Bitwa pod Olszynką Grochowską – odepchnąć Rosjan od stolicy
• Jak powstanie listopadowe uratowało niepodległość Belgii
• Noc listopadowa – romantyczna gorączka pchnęła konspiratorów do walki
• Powstanie listopadowe. Klęska na własne życzenie

Zasługi historyczne

Podczas powstania listopadowego Joachim Lelewel był członkiem Rady Administracyjnej, a potem Rządu Narodowego. Po upadku zrywu emigrował do Paryża. Tam działał na rzecz zjednoczenia polskiej emigracji.

– On unikał radykalnych form, a rozwijał skrzydła, kiedy kontynuował pracę naukową – zaznaczał dr Tadeusz Krawczuk.

Lelewel był zwolennikiem ustroju republikańskiego. Jako historyk miał wielki wkład w rozwój polskiej historiografii - często nazywany jest pierwszym nowoczesnym historykiem. Zmarł 26 maja 1861 roku.

mb