Autor "Chłopców z Placu Broni" Ferenc Molnar. "Pisał lekko i świetnie"

Jego dorobek literacki jest niezwykle bogaty i bardzo zróżnicowany, ale największą popularność przyniosła mu ponadczasowa powieść "Chłopcy z Placu Broni".

Ferenc Molnar jako korespondent wojenny podczas I wojny światowej

Foto: Wikipedia/ domena publiczna

Urodził się 12 stycznia 1878 roku w Budapeszcie w zasymilowanej rodzinie zamożnych Żydów. Ojciec był cenionym lekarzem. Ferenc po ukończeniu liceum podjął studia prawnicze w Genewie. Jednak nigdy nie praktykował zawodu. Już wtedy bardziej interesowała go literatura.

Dziennikarz

Na początku swojej kariery zajmował się tłumaczeniem obcojęzycznej literatury pięknej na język węgierski. Jako student nawiązał współpracę z budapesztańskimi gazetami, dla których relacjonował bieżące wydarzenia w Genewie. Wykorzystując okazję, na łamach gazet opublikował swoje nowele i reportaże. Ku zaskoczeniu samego Molnara, jego utwory szybko zdobyły popularność wśród czytelników i węgierskiej bohemy.

- Pisał lekko i świetnie. Jego artykuły drukowali nie tylko Węgrzy, ale również Amerykanie i Anglicy. Pisał krytycznie o współczesnym mu świecie – mówił krytyk literacki Tadeusz Olszański w audycji "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar" z 2002 roku.

Zarobione pieniądze wydawał na rozrywki, dlatego często pozostawał bez środków do życia. Z tego powodu przyjął propozycję od wydawnictwa Franklin, na napisanie powieści dla młodzieży. W 1907 roku ukazała się książka zatytułowana w języku węgierskim "Chłopcy z ulicy Pawła". Kilka lat później została wydana w Polsce jako "Chłopcy z Placu Broni". W 1907 roku Molnar napisał także swoja najsłynniejszą sztukę "Diabeł" opowiadającą o młodej mężatce walczącej ze swoimi pragnieniami, których uosobieniem w dramacie staje się postać szatana. Sztuka otrzymala od krytyków najwyższe noty i była wystawiana na scenach całej Europy.

- Molnar sprzedał wydawnictwu prawa autorskie za 1000 koron i nie zarobił na książce ani grosza - dodał Tadeusz Olszański.

Posłuchaj

32:59 Krytyk literacki Tadeusz Olszański opowiadał o życiu i twórczości Ferenca Molnara w audycji ewy Stockiej pt. "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar". (P Krytyk literacki Tadeusz Olszański opowiadał o życiu i twórczości Ferenca Molnara w audycji ewy Stockiej pt. "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar". (PR, 2.04.2002)

 

W latach 30. Hollywood wyprodukował film oparty na tej powieści. Cały zysk zainkasowało wydawnictwo Franklin, nie wypłacając Molnarowi honorarium.

Literat nie potrafił dbać o swoje interesy. Sytuacja powtórzyła się w 1909 roku, kiedy napisał sztukę teatralną pt. "Liliom" o życiu budapesztańskich nizin społecznych. Prawa do sztuki, która odniosła niebywały sukces sprzedał za 750 dolarów i... nic na niej nie zarobił.

"Chłopcy z Placu Broni"

Fabularną osią powieści jest walka dwóch grup zwaśnionych ze sobą chłopców. Na kartach książki czytelnik obserwuje zmagania grupy zajmującej tytułowy Plac Broni oraz ich nieprzyjaciół z Ogrodu Botanicznego. Choć plac nie wyróżnia się niczym szczególnym, jest on miejscem spotkań uczniów pobliskiego gimnazjum. Bohaterem powieści jest jedenastoleni Ernest Nemeczek, który pozornie nie wyróżnia się niczym szczególnym. Jednak odznacza się niesamowitą wiernością wobec kolegów. W kryzysowej sytuacji potrafi wykazać się odwagą.

Przywódcy obu grup - Janos Boka i Feri Acz - szanują reguły toczonej między sobą gry: stosują zasady honoru, znają pojęcia "słabszego" i "silniejszego", dażą do rywalizacji w rycerskim pojedynku. W zmaganiach o plac pojawiają się wszystkie atrybuty dorosłej wojny. Nie ma jedynie wyrachowania i podłości.

W ilu językach wydano "Chłopców z Placu Broni"? Dowiedz się tego z audycji "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar".

- Książka zawdzięczała powodzenie temu, że zarysowano w niej wyrazistą postać dowódcy i dwóch zwaśnionych ze sobą grup chłopców. Jest tam bohaterstwo, obrona swojego terytorium, zdrajca i zabawni koledzy - interpretował Tadeusz Olszański. - To była zabawa w małą ojczyznę. Plac Broni był dla tych chłopców małą ojczyną, skrawkiem ziemi, który każdy z nich chciał mieć dla siebie

- Książka w niezwykle prosty sposób opowiada o przyjaźni i lojalności. W wyobraźni chłopców, Plac jest uosobieniem wolności, której bohaterowie bronią wszystkimi siłami – twierdziła Hanna Bielawska, autorka adaptacji powieści na potrzeby słuchowiska Polskiego Radia w audycji "Ferenc Molnar i jego książka".

Jakie wartości przekazują "Chłopcu z Placu Broni"? Dowiedz się z audycji "Ferenc Molnar i jego książka".

Posłuchaj

14:32 Autorka adaptacji powieści na potrzeby słuchowiska Polskiego Radia opowiadała o wartościach książki w audycji Elżbiety Hartwig pt. "Ferenc Molnar i je Autorka adaptacji powieści na potrzeby słuchowiska Polskiego Radia opowiadała o wartościach książki w audycji Elżbiety Hartwig pt. "Ferenc Molnar i jego książka". (PR, 17.08.1986)

 

Korespondent wojenny

W czasie I wojny światowej, w latach 1914-1916, był korespondentem wojennym. Pracował we Lwowie – terenie położonym bardzo blisko frontu rosyjsko-austriackiego, gdzie toczyły się zacięte walki. Pisał wiele poczytnych reportaży z linii frontu pokazujących okrucieństwo wojny.

O czym napisał swój najsłynniejszy reportaż? Dowiedz się tego z audycji "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar".

Swoje reportaże z frontu wydał w jednej publikacji, która stała się jednym z kanonów dziennikarstwa wojennego. Po zakończeniu wojny, nie wrócił do zawodu dziennikarza.

Emigracja

W okresie międzywojennym poświęcił się twórczości prozatorskiej i dramaturgicznej. Na początku lat 30., kiedy na Węgrzech zaczęły narastać nastroje antysemickie, wyjechał z kraju. Przez Szwajcarię wyemigrował do Nowego Jorku. Nigdy nie przestał tęsknić za krajem.

- Na emigracji przypada rozkwit twórczości dramatycznej Molnara. Pisał liczne humoreski, komedie, tragedie, które były wystawiane w Paryżu. Zdobył wielką sławę za granicą. Jego twórczość literacka została doceniona – powiedział Tadeusz Olszański.

Jak i przez kogo został uhonorowany Molnar? Odpowiedź znajdziesz w audycji "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar".

Po II wojnie światowej sztuki Molnara przestały być grane w krajach obozu socjalistycznego. Było to spowodowane emigracją pisarza do Stanów Zjednoczonych oraz jego negatywnym stosunkiem do komunizmu. Krytycy w bloku wschodnim zarzucała mu podejmowanie mieszczańskiej tematyki w sztukach.W ojczyźnie twórcy próbowano wstrzymać wznowienia "Chłopców z Placu Broni".

Nemeczek wraca do szkół

W latach 60. do redakcji jednego z węgierskich pism młodzieżowych zgłosił się człowiek o nazwisku Jozef Jezik. Twierdził, że jest przyjacielem Molnara z czasów dzieciństwa. Pisarz właśnie na nim miał wzorował postać Nemeczka. Po publikacji tych rewelacji w gazecie, w kraju wybichł literacki szał. Jezik był zapraszany do szkół, organizowano z nim spotkania, dzieci fundowały mu prezenty. Kolejne pokolenie zaczęło sięgać po "Chłopców z Placu Broni".

- Krytycy literaccy jasno wykazali, że Jezik był oszustem, który chciał sobie dorobić do skromnej emerytury. Jednak nawet ta informacja nie była w stanie zahamować tego szaleństwa. "Chłopcy z Placu Broni" powrócili do szkół – opowiadał Tadeusz Olszański.

Jak dokładnie wyglądał literacki szał na Węgrzech? Posłuchaj audycji "Biografie niezwykłe – Ferenc Molnar".

Ferenc Molnar zmarł 1 kwietnia 1952 roku w Nowym Jorku.

seb