90 lat temu, 2 sierpnia 1934 roku, po śmierci 87-letniego prezydenta Paula von Hindenburga, kanclerz Adolf Hitler ogłosił się Führerem Rzeszy Niemieckiej. Zgodnie z wprowadzoną przez niego ustawą urzędy prezydenta i kanclerza zostały połączone. W ten sposób Hitler przejął pełnię władzy i stał się dyktatorem.
Od zera do Führera
Nim Hitler doszedł na szczyt, musiał pokonać długą drogę. Urodził się w 1889 roku w austriackiej miejscowości Braunau am Inn, tuż przy granicy z Bawarią. W czasie I wojny światowej walczył w armii niemieckiej. W 1919 roku, w wieku 30 lat wstąpił do niewielkiej Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP). Niedługo później ugrupowanie to zmieniło nazwę na Narodowosocjalityczna Niemiecka Partia Robotnicza (NSDAP), a Hitler stanął na jej czele. W 1923 roku po nieudanym puczu monachijskim Austriak został aresztowany, a partia zdelegalizowana. Po kilku miesiącach Hitler opuścił więzienie, a w 1925 roku odbudowana NSDAP wystartowała w wyborach do Reichstagu.
Dzięki charyzmie i populizmowi, który przejawiał się w hasłach o dążeniu do odbudowy potęgi państwa niemieckiego, upokorzonego warunkami traktatu wersalskiego, Hitler zdobywał coraz większą popularność. W 1932 roku NSDAP uzyskała większość w Reichstagu, a 30 stycznia 1933 roku prezydent Hindenburg mianował Adolfa Hitlera kanclerzem. Półtora roku później Austriak przyjął tytuł Führera.
13:45 kim był adolf hitler____15700_tr_2-2_5fbdfce2[00].mp3 O Adolfie Hitlerze opowiada prof. Franciszek Ryszka. Audycja "Dialogi historyczne" prowadzona przez Jerzego Gruma (PR, 19.01.1986)
"Produkt" kryzysów
- To zdumiewające, bo on wyszedł z samego dołu. W kraju, w którym istniały pewne tradycje hierarchii społecznej i sztywne normy, trudny było się przebić, jeśli ktoś nie pochodził z określonego środowiska czy klasy społecznej. A Hitler to zrobił – mówił na antenie Polskiego Radia historyk prof. Franciszek Ryszka.
Zdaniem eksperta Hitler osiągnął sukces przez trudną sytuację, w której znajdowały się Niemcy w latach po Wielkiej Wojnie.
- Hitler był "produktem" dwóch wielkich niemieckich kryzysów. Pierwszy nastąpił po klęsce odniesionej podczas I wojny światowej. Był to kryzys polityczny i moralny, który odbił się na psychice społeczeństwa zapewne równie silnie, jak drugi kryzys z przełomu lat 20. i 30. XX wieku. Ten z kolei miał podłoże ekonomiczne i dotknął każdego Niemca – stwierdził historyk w audycji Jerzego Gruma.
Zmęczone trudnościami społeczeństwo niemieckie łatwo przyjmowało antysemicką i rasistowską retorykę charyzmatycznego przywódcy, który obiecywał odbudowę kraju.
- Przecież on opowiadał bzdury. Średnio wykształcony czytelnik gazet w Niemczech (a jest to kraj wysoce cywilizowany) nie mógł tego brać na serio. A jednak brał – powiedział prof. Ryszka.
Rządy Führera
Wewnętrzna polityka Hitlera charakteryzowała się prześladowaniami na tle politycznym i etnicznym. Już wiosną 1933 roku w Dachau powstał pierwszy obóz koncentracyjny, do którego kierowano m.in. przeciwników władzy i Żydów. W kolejnych latach rasistowskie i antysemickie prześladowania przybierały na sile, a podczas II wojny światowej objęły tereny podbite przez wojska Hitlera. Do 1945 roku Niemcy zamordowali ok. 6 milionów Żydów, ale dokonywali eksterminacji również innych, w ich mniemaniu stojących na niższym poziomie rozwoju, nacji np. Romów.
Czytaj także:
Ustawy norymberskie - w Niemczech zapanował rasizm
Noc kryształowa. Niemiecka noc hańby
Adolf Hitler zapowiada eksterminację Żydów - zlekceważone słowa
Gospodarka III Rzeszy nastawiona była głównie na zbrojenia, a politykę tę charakteryzowały popularne hasła, takie jak "Armaty zamiast masła".
19:50 adolf hitler_postaci xx wieku.mp3 Demon zła – o rządach Adolfa Hitlera mówi historyk prof. Mieczysław Tomala, audycja Sławomira Szofa "Postacie XX wieku. (PR, 16.10.1993)
- Ograniczono import i konsumpcję. Cały rozwój gospodarczy był nakierowany na gospodarkę zbrojeniową. Dzięki temu Hitler mógł powiedzieć 1 września 1939 roku, że od momentu przejęcia władzy wydał na uzbrojenie 90 miliardów marek. To była szalona suma – stwierdził prof. Mieczysław Tomala w audycji "Postaci XX wieku".
Ogromny rozwój militarny i ekspansyjna polityka III Rzeszy wiązały się z dążeniem Hitlera do rewizji traktatu wersalskiego. Atak na Polskę we wrześniu 1939 roku również wiązał się z pragnieniem odzyskania ziem, które przed I wojną światową wchodziły w część państwa niemieckiego. Führer miał jednak dużo bardziej ambitne plany, czego dowodem był atak na Związek Radziecki, który z upokarzającymi dla Niemców postanowieniami traktatu nie miał nic wspólnego.
II wojna światowa, którą wywołał Hitler, zakończyła się klęską Niemiec i samobójczą śmiercią wodza Rzeszy Niemieckiej.
- Hitler pozostanie osobą, która tragicznym kosztem zmieniła wiele w Europie. Wszytko dlatego, że jednostka chciała mieć władzę nad światem. Krematoria, palenie żywych ludzi to nie jest geniusz, to demon zła – podsumował działalność Adolfa Hitlera prof. Tomala.
th
