John Keats. 26-latek, który przeczuł własną śmierć

Pisał bardzo dojrzałe, jak na swój młody wiek, wiersze. Ale za życia nie cieszył się ani zainteresowaniem, ani sławą. Byron powiedział nawet, że "zabili go krytycy". 23 lutego 1821 roku w Rzymie zmarł John Keats, wielki poeta angielskiego romantyzmu.  

William Hilton, portret Johna Keatsa (fragm.), ok. 1822 r.

Foto: Heliogravüre/Corpus Imaginum/Sammlung Hanfstaengl/Forum

Nie dla śmierci stworzony, więc nie myślisz o niej.

John Keats, "Oda do słowika", fragm.

Posłuchaj

02:01 john keats___d 35151_tr_0-0_40c8dcf9[00].mp3 Helena Komorowska o twórczości Johna Keatsa. Fragmenty audycji "John Keats. Szkic do portretu" (PR, 1976)

 

Przyszedł na świat w 1795 roku. Należał – obok George’a Byrona i Percy’ego B. Shelleya – do już drugiego pokolenia angielskich romantyków. Pierwsi byli William Wordsworth, Samuel Taylor Coleridge czy William Blake.

Wpłynął na następnych twórców języka angielskiego: Alfreda Tennysona, Algernona Ch. Swinburne’a, a nawet, to już czasy współczesne, Williama Butlera Yeatsa. Był ważny dla poetów z wielu innych krajów, choćby dla Zbigniewa Herberta.

John Keats - bo o nim mowa – żył krótko i bez świadomości, jak ważne zajmie miejsce w historii europejskiej kultury. Zresztą, czy syn stajennego mógł liczyć na to, że dostanie się do poetyckiego panteonu?

Poeta u chirurga 

Ojciec Johna Keatsa zajmował się końmi, był właścicielem zajezdnej stajni. Zmarł w wyniku wypadku, gdy John (jedno z jego pięciorga dzieci) miał dziewięć lat. Rodzina przeprowadziła się wówczas z podlondyńskiego Moorgate do Edmonton.

Tu Johnem zajęła się babka. Z powodzeniem, gdyż wysłała wnuka do prywatniej szkoły, w której młody chłopak odkrył (jako już nastolatek) pasję do literatury. Porwał go świat książek, języka łacińskiego, kultury antycznej. Przetłumaczył nawet, prozą, "Eneidę" Wergiliusza!

Po śmierci matki w 1810 roku John, decyzją jego prawnego opiekuna, rozpoczął pięcioletnią praktykę u miejscowego chirurga. Ta daleka od lirycznych uniesień praca nie przeszkodziła Johnowi w rozwijaniu jego literackich pasji. Kiedy odkrył zaś "The Faerie Queene", epos Edmunda Spensera, odnalazł drugie, obok antyku, źródło dla swojej poetyckiej wyobraźni: fascynujący świat średniowiecza.

"Rudowłosa dziewczyna i rycerz" Franka Bernarda Dicksee. Obraz jest powstał pod wpływem ballady Johna Keatsa "La Belle Dame Sans Merci". Fot. Wikimedia/dp

Twórcza dojrzałość

W 1817 roku, w wieku 22 lat, John Keats wydał swój pierwszy zbiór wierszy. Rok później kolejny, zawierający kunsztowne poematy czy ballady. – Zadziwia u niego różnorodność wątków i bogactwo wizji poetyckiej. Keats pisze wzniosłe hymny i sonety zdumiewające powagą w odbieraniu świata przez przecież tak młodego jeszcze poetę – mówiła w Polskim Radiu Helena Komorowska.

– Zaduma Keatsa nad życiem i śmiercią, estetycznym kryteriami prawdy i piękna świadczą o jego wielkiej dojrzałości twórczej – podkreślała dziennikarka. – Od legend z pieśni rybałtów, z których Keats snuje nastrojowe opowieści, przechodzi on do ludowych ballad, wyrażając w ten sposób swoją admirację dla średniowiecza. A pamiętajmy, że pociągał go również hellenizm wraz z przynależnymi tej epoce humanizmem i estetyką.

W cieniu śmierci

Wspomniane tu, charakterystyczne dla twórczości Keatsa, refleksje nad życiem czy przemijaniem wiązały się z osobistą sytuacją poety. W 1818 roku podczas podróży z przyjacielem do Irlandii nabawił się poważnego przeziębienia. Zapadł na gruźlicę, która z roku na rok pozbawiała go sił.

Drugim istotnym biograficznym tłem dzieła Keatsa była miłość poety do Fanny Brawne – uczucie odwzajemnione, ale rozwijające się w cieniu śmierci, która zdawała się być coraz bliżej (romans ten stał się kanwą filmu "Jaśniejsza od gwiazd" w reżyserii Jane Campion).

***

Czytaj także:

• Zygmunt Krasiński - wieszcz rozdarty miłością i cierpieniem
• Prof. Maria Janion i książki, które mogą zmienić życie

***

Świadomość kurczącego się czasu sprawiała, że John Keats - mimo nieprzychylnych mu głosów krytyków - spieszył się z pisaniem, z przekazaniem swojej wiary w jedność życia i sztuki. "Piękno jest prawdą, prawda pięknem! – oto. / Co wiesz na ziemi i co wiedzieć trzeba", podkreślał na zakończenie swoje słynnej "Ody do urny greckiej".

A czasu – co Keats niejako w swoich wierszach przewidział – miał niewiele. Na początku 1820 roku doznał pierwszego gruźliczego krwotoku. Za radą lekarzy udał się, wraz z przyjacielem, do Włoch. Przebywali najpierw w Neapolu, później w Rzymie. W Wiecznym Mieście Keats mieszkał w ciasnym mieszkaniu przy Piazza di Spagna, tuż obok słynnych Schodów Hiszpańskich.

Zmarł 23 lutego 1821 roku.

Na rzymskim nagrobku Keatsa wyryto – na prośbę poety – epitafium: "Here lies one whose name was writ in water". "Tutaj spoczywa ten, którego imię zapisano na wodzie".

jp

Źródła:

Zygmunt Kubiak, "John Keats", w: tegoż, "Wędrówki po stuleciach", Wydawnictwo Znak, Kraków 1969.