Historia

Émile Reynaud - pionier kinematografii

Ostatnia aktualizacja: 08.12.2023 05:40
- Za narodziny X muzy przywykło się uważać pierwszy publiczny pokaz filmów braci Lumière. Ale już trzy lata wcześniej, bo w roku 1892, swoją króciutką animację "Biedny Piotruś" zaprezentował publiczności francuski wynalazca - podkreślał filmoznawca prof. Marek Hendrykowski w Polskim Radiu w 2016 roku. 179 lat temu urodził się Émile Reynaud, francuski nauczyciel i wynalazca, prekursor techniki filmowej i filmu animowanego.
Praksynoskop projekcyjny mile Reynaud dla La Nature, czasopisma naukowego, 1882 r.
Praksynoskop projekcyjny Émile Reynaud dla La Nature, czasopisma naukowego, 1882 r.Foto: Wikipedia/domena publiczna

Émile Reynaud urodził się 8 grudnia 1844 roku w Montreuil-sous-Bois we Francji. Był synem zegarmistrza i medaliera oraz nauczycielki, która pasjonowała się malowaniem akwareli. Nie uczęszczał do szkoły, ponieważ jego edukacją zajęli się rodzice. W domu – jak pisze w tekście "Émile Reynaud" Sylvie Saerens, jego wnuczka - obowiązywała tylko jedna zasada: uczyć się przez zabawę.

"Ta edukacja nauczyła dziecko solidnych pojęć z botaniki, zoologii, astronomii, fizyki. Po śmierci ojca Émile wraz z matką zamieszkał w Puy-en-Velay. Tutaj, w obszernej bibliotece swojego wuja, chirurga, doskonalił swoją wiedzę: anatomię, fizjologię i inne nauki medyczne, a także grekę i łacinę" – stwierdza Sylvie Saerens.

Twórca praksinoskopu

W latach 1873-1877 Émile Reynaud wykładał fizykę i nauki przyrodnicze w Ecoles Industrielles du Puy. "Jego wykłady odbywały się wieczorami w auli ratusza i były otwarte dla publiczności. Używał rzutnika, aby zilustrować to, co mówił, w jasny i przyjemny sposób" – zaznacza w tekście o swoim dziadku Sylvie Saerens.

W roku 1876 Reynaud zakończył prace nad swoim pierwszym wynalazkiem, na który ostatecznie rok później uzyskał licencję (21 grudnia 1877 roku). Był nim praksynoskop – jeden z pierwszych przyrządów do pokazów kinematograficznych. Urządzenie miało formę bębna obrotowego, w którym znajdowała się taśma filmowa, co umożliwiało widzenie ruchomego obrazu.

"Ten przyrząd optyczny stworzył iluzję ruchu. Składał się z centralnej klatki z 12 lustrami i metalowego bębna, do którego wstawiono pasek z kreskówek, przedstawiający 12 klatek obiektu lub poruszającego się krajobrazu. Bardzo szybko obracając bęben i obserwując obraz odbijany w lustrach, można było zobaczyć płynnie animowaną sekwencję" – tłumaczy Sylvie Saerens.

Filmoznawcy podkreślają, że w ten sposób widzowie – a kilkoro mogło wtedy jednocześnie to oglądać - uczestniczyli w małym spektaklu.

Dwa lata później Reynaud udoskonalił swój wynalazek, który od tej pory wyświetlał obrazy ze szklanych płyt połączonych tkaniną.

"Zasada pozostała ta sama, ale Emile Reynaud dodał latarnię, która umożliwiła mu wyświetlanie jego skeczy na ekranie. Dzięki temu były widoczne dla szerszej publiczności. Postacie zostały narysowane na szklanych płytach połączonych kawałkami tkaniny; paski nadal zawierały tylko 12 ramek" – pisze wnuczka Reynauda.

Teatr Optyczny

W grudniu 1888 roku Émile Reynaud opatentował w Paryżu Teatr Optyczny. Było to urządzenie, które wyświetlało pierwsze filmy rysunkowe, jeszcze wtedy własnoręcznie malowane przez Reynauda na perforowanych taśmach papierowych.

"Rysował i ręcznie malował swoje obrazy jeden po drugim na papierze filmowym, co dawało średnio od 500 do 600 klatek na pasek. (…) Teatr Optyczny był wielkim praksynoskopem, który umożliwiał mu wyświetlanie nieskończenie długiego paska – prawdziwego prekursora filmu" - podkreśla Sylvie Saerens.

28 października 1892 roku w Muzeum Grévin w Paryżu odbyła się premiera "oświetlonych pantomim" Reynauda. Był to jego pierwszy film animowany, który nosił tytuł "Pauvre Pierrot".

- Za narodziny dziesiątej muzy przywykło się uważać pierwszy publiczny pokaz filmów braci Lumière. Ale już trzy lata wcześniej, bo w roku 1892, swoją króciutką animację "Biedny Piotruś" zaprezentował publiczności francuski wynalazca - Emile Reynaud – podkreślał filmoznawca prof. Marek Hendrykowski w audycji Anny Fuksiewicz "Akademia kina" w Polskim Radiu w 2016 roku.

I dodawał:

- Pierwsze filmy animowane Reynauda zawierają w sobie przepiękną kolorystykę, to nie są filmy czarno-białe. To są widowiska barwne o takiej urodzie kolorów, która do dzisiaj zapiera dech – podkreślał prof. Marek Hendrykowski.

Po "Pauvre Pierrot" były różne inne filmy, które cieszyły się wielką popularnością, miedzy innymi: "Un Bon Bock" i "Clown et ses Chiens".

"Wynalazca był zarówno scenarzystą, jak i operatorem. Przy fortepianie towarzyszył mu Gaston Paulin, który napisał partyturę muzyczną do każdej pantomimy"- zaznacza Saerens.

Wystarczy podkreślić, że w ciągu kolejnych ośmiu lat filmy Reynauda obejrzało około pół miliona osób.

- To było zjawisko zupełnie fenomenalne. Możemy tu mówić o pewnej alternatywie kinematografii, której główny nurt potoczył się inaczej. W pewnym momencie stało się to ciekawostką widowiskową, kino poszło w inną stronę – zauważył prof. Hendrykowski.

Początki kinematografii

Kinematografię definiujemy dziś jako "dziedzinę działalności człowieka związaną z produkcją filmów oraz ich rozpowszechnianiem i wyświetlaniem w kinach".

Sto lat wcześniej słynny polski teoretyk kina Karol Irzykowski w swoim dziele "Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina", wydanym w roku 1924, "wróżył" przed animacją świetlaną przyszłość.

"Gwałtowny rozrost kina w latach kilkunastu był jakby wciąż obecnym przykładem, że wstąpiliśmy w okres nagłej płynności elementów kultury. Do tygla idzie wszystko, co już stężało. W poezji, w malarstwie zapanowała rewolucja nie treści, lecz techniki. Są to przełomy na razie raczej wynalazkowe niż duchowe, ale ich skutkiem może być - że tak powiem - inna fizjologia ducha" - pisał Karol Irzykowski.

I dodawał:

"Gdy przyszłość filmu zwykłego należy do inżynierów materii (ciała ludzkiego i ciała przyrody), to przyszłość filmu rysunkowego należy do malarza-poety. I właściwie jedynie tego filmu możliwość poręcza kinu charakter sztuki" – pisał Irzykowski.

Profesor Marek Hendrykowski dopowiadał, że istotą filmu animowanego nie jest ruch, lecz ożywianie nieruchomych obrazów.

- To jest rdzeń kinematografii w ogóle. Jeżeli weźmiemy taśmę filmową i popatrzymy na te kolejne klatki, przecież to są nieruchome obrazy. I w gruncie rzeczy animacja i film na przykład aktorski czy dokumentalny, korzystają z tej samej iluzji, z tego samego złudzenia, ruchomości nieruchomych obrazów – mówił w Polskim Radiu.


Posłuchaj
25:24 Reynaud wycięty.mp3

 

Émile Reynaud zmarł w Ivry-sur-Seine 9 stycznia 1918 roku.

pcz

Przy pisaniu tekstu korzystano z:

K. Irzykowski, "Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina", Kraków 1924
S. Saerens, "Émile Reynaud", Les independants du premier siècle, http://www.lips.org


Czytaj także

Bracia Lumière – pionierzy kina

Ostatnia aktualizacja: 04.09.2017 10:30
– Braci Lumiere trzeba przedstawiać szerokiej publiczności. Z tej prostej przyczyny: wiemy o nich jedynie tyle, że byli oraz że od nich zaczęło się kino – opowiada filmoznawca Grzegorz Pieńkowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Efekt "Polewacza". Polacy oglądają filmy od 127 lat

Ostatnia aktualizacja: 14.11.2023 05:56
14 listopada 1896 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie miał miejsce pierwszy na ziemiach polskich pokaz filmowy z wykorzystaniem aparatury braci Lumière. To oficjalny początek kina na ziemiach polskich, choć wszystko mogło potoczyć się inaczej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nieszczęśliwe zauroczenie wąsatego wagabundy. "Włóczęga" Charliego Chaplina

Ostatnia aktualizacja: 12.04.2023 05:46
12 kwietnia 1915 roku odbyła się premiera krótkometrażowego niemego filmu "Włóczęga" z Charliem Chaplinem w roli głównej. Była to jedna z pierwszych produkcji, w których aktor wystąpił w swoim charakterystycznym kostiumie - z melonikiem na głowie, bambusową laską pod pachą i wąsem pod nosem. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Siegmund Lubin. Polak, który robił filmy, zmniejszał projektory i drażnił Edisona

Ostatnia aktualizacja: 23.10.2021 05:45
Urodzony w pruskim zaborze jako Zygmunt Lubszyński, w Berlinie stał się Siegmundem, w Ameryce zaś Lubinem. Pod tym nazwiskiem stał się sławny jako pionier kina, wynalazca, przedsiębiorca filmowy, reżyser, aktor i producent, a także - niestety - jeden z prekursorów niechlubnej tradycji piractwa intelektualnego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Samuel Goldwyn. Warszawiak, który sprzedał rękawiczki i podbił Hollywood

Ostatnia aktualizacja: 17.08.2023 05:45
Jednym filmem dwa razy zmienił historię amerykańskiego kina. Zanim jednak stał się sławny i bogaty, mozolnie wychodził z biedy, handlując czym się da. A gdy wcześniej jako nastolatek opuszczał Warszawę, nie miał ani grosza.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Pola Negri. "Była Polką, zawsze Polką i wszędzie Polką"

Ostatnia aktualizacja: 03.01.2024 05:51
– Uważała się za Polkę, i to Polkę-patriotkę, choć była pół-Słowaczką. Jej ojciec był słowackim Cyganem. Stąd jej kruczoczarne włosy – mówił w Polskim Radiu Andrzej Krakowski, autor książki "Pollywood. Jak stworzyliśmy Hollywood". Dziś 127. rocznica urodzin Barbary Apolonii Chałupiec, znanej na całym świecie jako Pola Negri.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierz Prószyński. Pierwszy człowiek w kinematografii

Ostatnia aktualizacja: 13.03.2024 05:35
- Byłem wraz z bratem twórcą filmu francuskiego, ale istniał również pewien Polak, niejaki Kazimierz Prószyński, który nas znacznie wyprzedził – wspominał August Lumière, jeden z francuskich wynalazców, pionier kinematografii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kolor zmienił fotografię. Pierwsza barwna odbitka została pokazana w 1861 roku

Ostatnia aktualizacja: 17.05.2022 05:30
Obecnie fotografia barwna jest standardem, zaś czarno-biała to raczej domena fotografii artystycznej. Ale jeszcze 30-40 lat temu odbitki barwne były wręcz luksusem. Znawcy tematu spierają się co do faktu kto pierwszy wykonał barwną fotografię. Uważa się, że był to Thomas Sutton, pracujący na zlecenie i pod kierunkiem Jamesa Clerka Maxwella. 17 maja 1861 roku w Royal Institution w Londynie Thomas Sutton zaprezentował pierwsze w historii kolorowe zdjęcie swego autorstwa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nikola Tesla – geniusz na skraju szaleństwa

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2022 22:00
Nikola Tesla jeszcze za życia stał się legendą. Urodzony w 1856 roku genialny wynalazca, wielki konkurent Thomasa Alvy Edisona, autor blisko 300 patentów, do dzisiaj jest także jednym z ulubionych bohaterów teorii spiskowych. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Fenomen animacji i bajkowe postaci, przy których wychowywały się pokolenia

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2022 14:51
Filmowe produkcje animowane od lat wpływają na kształtowanie wyobraźni i wrażliwości najmłodszych. Animacje i kreskówki towarzyszą całym pokoleniom i często oglądane są nawet przez dorosłych. Co wpływa na ich fenomen? Jak podejście do filmu animowanego zmieniło się na przestrzeni lat? – sprawdziliśmy w audycji "Pora na Trójkę".
rozwiń zwiń