Kresy Wschodnie
Ważne polskie nekropolie znajdują się niedaleko wschodniej granicy kraju. W Wilnie na Cmentarzu Na Rossie znajdują się groby nie tylko zwykłych mieszkańców miasta, ale także groby uczestników powstań narodowych, wojny polsko – bolszewickiej i żołnierzy Armii Krajowej biorących udział w operacji "Ostra Brama" w 1944 roku. Na cmentarzu wojskowym znajduje się mauzoleum Józefa Piłsudskiego, w którym złożono jego serce. Spoczywa obok matki, na nagrobku widnieje napis "Matka i serce syna".
Pomnik Powstańców Styczniowych. Lwów. Cmentarz Łyczakowski. 1928 r. Źr. NAC
Najważniejszą lwowską nekropolia jest istniejący od XVI wieku Cmentarz Łyczakowski. Spoczywa na nim kilkanaście pokoleń lwowskich Polaków. Oprócz grobów zwykłych ludzi można znaleźć także miejsca spoczynku wybitnych osobistości, jak np. Stefana Banacha, Marii Konopnickiej czy Gabrieli Zapolskiej. Osobna kwatera została przeznaczona na pochówek powstańców styczniowych. Ściśle do Cmentarza Łyczakowskiego przylega Cmentarz Obrońców Lwowa nazywany powszechnie Cmentarzem Orląt Lwowskim, na którym pochowano bohaterów walk o Lwów w latach 1918-1919 i wojny polsko-bolszewickiej.
Cmentarz Łyczakowski we Lwowie - grób Marii Konopnickiej. Źr. NAC
W Rosji
Wraz z licznymi zesłaniami, będącymi formą represji stosowanymi przez carat, na Syberię przymusowo trafiło bardzo wielu Polaków. Na przełomie XIX i XX wieku polska diaspora w głębi Rosji liczyła około 500 tysięcy osób. W latach 1940-1941 znalazło się tam kolejnych około 2 miliony Polaków, deportowanych przez ZSRR na zajętych przez Armię Czerwoną Kresach Wschodnich. Najwięcej polskich grobów znajduje się na cmentarzach w pobliżu największych skupisk Polaków: Irkucku, Tomsku, Bijsku, Krasnojarsku i Omsku. Polskie mogiły można znaleźć także na cmentarzach w byłych republikach ZSRR, m.in. w Kazachstanie, Turkmenistanie i Uzbekistanie.
Na terenie Rosji znajduje się także Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu, na którym pochowano ponad 4 tysiące polskich oficerów zamordowanych przez NKWD na polecenie Józefa Stalina w 1940 roku. Cmentarz został wybudowany w latach 1999-2000. Polscy oficerowie spoczywają także na Polskich Cmentarzach Wojennych w Charkowie, Miednoje i Kijowie-Bykowni.
Kliknij w obrazek i dowiedz się więcej o zbrodni katyńskiej:
Na Bliskim Wschodzie
Wraz z Armią Andersa w 1942 roku na teren Iranu przedostało się 115 tysięcy Polaków więzionych do tej pory w radzieckich łagrach. Znaczną część uwolnionych stanowiły dzieci.
W wyniku wycieńczenia organizmu i chorób, wielu wychodźców z ZSRR zmarło w Iranie. Największy Polski Cmentarz znajduje się w stolicy tego kraju – Teheranie. Spoczęło na nim blisko 2000 osób, w tym około 400 żołnierzy. Polskie nekropolie znajdują się także w Pahlevi, Isfahanie i Kazwinie.
Na Czarnym Lądzie
Groby rodaków można znaleźć w Afryce. W Libii na Cmentarzu Wojennym w Bengazi pochowano bohaterów walk o Tobruk w 1941 roku z Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, którzy pod dowództwem gen. Stanisława Kopańskiego walczyli przeciw niemieckim wojskom gen. Erwina Rommla.
Mogiły Polaków usytuowane są także w Afryce Wschodniej: Tanzanii, Ugandzie i Zambii, gdzie trafiło wielu Polaków po opuszczeniu ZSRR wraz z armią generała Władysława Andersa. Największy cmentarz położony jest po drodze do miasta Arusza niedaleko Tengeru w Tanzanii, gdzie w latach 1942-1952 mieściło się największe skupisko Polaków. Przy bramie wejściowej nekropolii znajduje się tabliczka z napisem "Cmentarz wygnańców polskich". Większość grobów została niedawno odnowiona.
W dalekiej Oceanii
Polskich grobów nie brakuje również na Antypodach. Członków australijskiej Polonii już w XIX wieku chowano na cmentarzach miejskich w Melbourne i Sydney.
W okolicy Pahiatua – nowozelandzkiej miejscowości, w której w latach 40. mieścił się obóz dla ok. 700 polskich dzieci, które wydostały się z ZSRR wraz z Armią Andersa – znajduje się niewielka nekropolia, na której spoczywa kilkuset naszych rodaków.
16:15 O polskich cmentarzach za granicą mówił prof. Janusz Odziemkowski w audycji Roberta Czejarka "Cztery pory roku". (PR, 2.11.2015) O polskich cmentarzach za granicą mówił prof. Janusz Odziemkowski w audycji Roman Czejarka "Cztery pory roku". (PR, 2.11.2015)
W obu Amerykach
Liczna Polonia amerykańska potrzebowała miejsc na pochówki. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wybudowano wiele polskich nekropolii. Szatndarowym przykładem jest cmentarz, nazywany "polską Częstochową", w Doylestown w Pensylwanii. Spoczywa na nim około 5000 Polaków.
W Kanadzie, w okolicach miasteczka Niagara-on-the-Lake, znajduje się jedyny polski cmentarz wojskowy w Ameryce Północnej. W pobliżu miejscowości, gdzie w latach 1917-1919 mieścił się założony przez gen. Józefa Hallera obóz dla polskich ochotników, pochowano kilkudziesięciu żołnierzy.
W Ameryce Południowej najwięcej Polaków spoczywa na cmentarzach parafialnych i komunalnych w okolicach największych skupisk polonijnych: Kurytybie i Buenos Aires. Najbardziej znanym Polakiem pochowanym na tym kontynencie jest inżynier Ernest Malinowski - projektant i budowniczy Centralnej Kolei Transandyjskiej, którego grób znajduje się na cmentarzu Presbitero Maestro w stolicy Peru - Limie.
W Europie
Najwięcej grobów Polaków pochowanych na obczyźnie znajduje się w Europie. We włoskim San Lazzaro w Bolonii spoczywa około 1500 żołnierzy 2. Korpusu gen. Władysława Andersa Armii Polskiej na Wschodzie.
Jednak najbardziej znany jest Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino rozsławiony piosenką "Czerwone maki na Monte Cassino". Spoczywa na nim ponad 1000 polskich żołnierzy z 3. Dywizji Strzelców Karpackich i 5. Kresowej Dywizji Piechoty poległych w walkach o to wzgórze w okresie od 11 do 19 maja 1944 roku. Uroczyste otwarcie cmentarza nastąpiło już w 1945 roku. Co roku cmentarz odwiedza wielu turystów z Polski, którzy pamiętają o zapaleniu symbolicznego znicza.
Na miejscu wyryty został napis: "Przechodniu powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie".
Polski Cmentarz Wojenny w Casamassima, masyw Monte Cassino, Włochy, źr. NAC/Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów
Bohaterzy walk o Narwik z 1940 roku spoczęli w norweskiej miejscowości Hakvik, oddalonej kilkanaście kilometrów od pola bitwy. Na cmentarzu komunalnym znajdują się groby około 60 polskich żołnierzy z Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich.
Mnóstwo polskich mogił, w tym zasłużonych Polaków, można znaleźć w Paryżu, który w XIX wieku był sercem polskiej emigracji niepodległościowej. Najwięcej polskich grobów znajduje się na cmentarzu w paryskiej dzielnicy Montmarte. Został tam pochowany m.in. Juliusz Słowacki. Grób jednak stoi pusty, gdyż szczątki poety w 1927 roku zostały przeniesione na Wawel.
Wybitni Polacy zostali także pochowani na cmentarzu Pere-Lachaise. Można zapalić tam znicz na grobie m.in. Fryderyka Chopina i generałów: Józefa Wysockiego, Walerego Wróblewskiego i Jarosława Dąbrowskiego. Na nekropolii w niewielkim miasteczku Montmorency pochowano Cypriana Kamila Norwida i Juliana Ursyna Niemcewicza. Do czasu przeniesienia do Polski, na tym cmentarzu znajdowały się również szczątki Adama Mickiewicza.
sb/im
