Historia

Tomografia komputerowa pomogła odkryć tajemnicę narzędzia sprzed 27 tys. lat

Ostatnia aktualizacja: 21.06.2021 05:30
Fragment poroża jelenia odkryty w jaskini Biśnik najpewniej służył 27 tys. lat temu jako tłuczek do obróbki krzemienia. Tomografia komputerowa pozwoliła naukowcom na analizę zniszczeń wynikających z użytkowania przedmiotu, a na podstawie skaningu laserowego odtworzono jego pierwotny kształt.
Poroże jelenia przebadane przez naukowców z UMK i AGH
Poroże jelenia przebadane przez naukowców z UMK i AGHFoto: mat. prasowe/AGH/UMK

Badania unikatowego artefaktu wykonanego z poroża jelenia prowadzi dr Justyna Orłowska wraz z zespołem z Katedry Prahistorii w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Do zbadania narzędzia posłużył tomograf komputerowy z Wydziału Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Przedmiot badań został odkryty w jaskini Biśnik w powiacie zawierciańskim (woj. śląskie). Narzędzie pochodzi z okresu górnego paleolitu i zostało wykonane ok. 27 tys. lat temu. Na powierzchni zachowały się ślady związane zarówno z jego kształtowaniem, jak i użytkowaniem - najpewniej w charakterze tłuczka do obróbki surowca krzemiennego. Znalezisko stanowi jeden z najstarszych przykładów tego typu przedmiotów odkrytych na ziemiach polskich.

Jak informuje rzecznik AGH Anna Żmuda Muszyńska, celem badań na tomografie rentgenowskim była identyfikacja potencjalnych zniszczeń w strukturze przedmiotu, wynikających z jego użytkowania. Na podstawie skaningu laserowego udało się odtworzyć geometrię fragmentu poroża przed działalnością człowieka i porównać ją z obecną.

Analiza ujawniła stopień erozji powierzchni zewnętrznej wytworu i jego wnętrza. W ocenie dr Justyny Orłowskiej z UMK badania były użyteczne i niezbędne, ponieważ zabytek pokrywa gruba warstwa substancji konserwującej, która uniemożliwia dokładną analizę wszystkich zniszczeń na pracującej części narzędzia.

- Zastosowanie mikrotomografii umożliwiło nam zobrazowanie przekrojów poszczególnych śladów pouderzeniowych. Dzięki temu było możliwe uzyskanie pełnej ich charakterystyki, a także poznanie głębokości oraz kształtu. Jest to niezwykle istotne z punktu widzenia badań traseologicznych – stwierdza toruńska archeolog.

Kolejnym krokiem współpracy UMK z AGH będzie porównanie zniszczeń zaobserwowanych na artefakcie z Jaskini Biśnik ze zniszczeniami na tłuczkach wykorzystywanych podczas eksperymentalnej obróbki surowca krzemiennego.

Prace prowadzone przez dr inż. Daniela Wałacha oraz inż. Grzegorza Kaczmarczyka przy użyciu tomografu rentgenowskiego w AGH dowiodły m.in., że badane poroże było użytkowane przez człowieka i faktycznie pełniło rolę narzędzia.

- Wykorzystanie tomografii jest niezwykle ważne ze względu na unikatowość i wartość zabytków archeologicznych oraz fakt, że często nie jest możliwa ingerencja w ich strukturę. Ta metoda natomiast umożliwia zajrzenie "do środka" zabytków bez ich niszczenia – podsumowuje dr Orłowska.

PAP/bm

Czytaj także

Złoto, szmaragdy i rubiny przyciągnęły do Środy Śląskiej setki poszukiwaczy skarbów

Ostatnia aktualizacja: 24.05.2024 05:40
- Prośbą i groźbą prokuratorzy i milicja odbierali ludziom najcenniejszy polski skarb, który przypadkiem odnaleziono w Środzie Śląskiej - mówił dziennikarz Paweł Lekki, z zamiłowania poszukiwacz skarbów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Egipt. Archeolodzy odnaleźli zaginione "Złote Miasto” sprzed 3000 lat

Ostatnia aktualizacja: 12.04.2021 05:50
- To największe odkrycie od czasu zbadania grobowca Tutanchamona w 1922 roku – ocenia prof. Betsy Brian, egiptolożka z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa w Baltimore.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Brakujące ogniwo" w dziejach alfabetu odnalezione? Niezwykłe odkrycie w Izraelu

Ostatnia aktualizacja: 19.04.2021 05:40
Zdaniem naukowców licząca ok. 3450 lat inskrypcja na fragmencie słoja odnalezionego w ruinach miasta Lakisz jest najstarszym zabytkiem pisma alfabetycznego na terenach południowego Lewantu i może świadczyć o przeniesieniu wynalazku alfabetu z Egiptu do Azji Mniejszej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jedyna mumia ciężarnej kobiety zidentyfikowana w Polsce

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2021 05:50
Pierwsza rozpoznana na świecie egipska mumia ciężarnej kobiety znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Długo sądzono, że pod zwojami bandaży kryje się kapłan Hor-Dżehuti, ale nowe analizy zweryfikowały ten pogląd – wynika z badań polskiego zespołu naukowców.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jedyne takie obrazy na świecie. Polscy naukowcy badają malowidła syryjskich mnichów w średniowiecznym kościele w Egipcie

Ostatnia aktualizacja: 06.05.2021 05:40
Przedstawienia religijne autorstwa syryjskich mnichów z okresu średniowiecza zachowały się do naszych czasów tylko w... Egipcie. Ukryte pod późniejszymi tynkami i malowidłami są odkrywane i konserwowane w kościele sprzed ponad tysiąca lat w ramach projektu prowadzonego przez badaczy z Polski i Holandii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Portugalia: Odkryto jeden z największych paneli z rytami prehistorycznych ludzi

Ostatnia aktualizacja: 24.05.2021 05:50
Zespół archeologów z Portugalii odkrył w Vale do Coa, na północy tego kraju, jeden z największych, jak twierdzą badacze, rytów naskalnych wykonanych przez praczłowieka w plenerze.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mimo biblijnego zakazu starożytni Judejczycy spożywali niekoszerne ryby

Ostatnia aktualizacja: 26.05.2021 05:50
Mieszkańcy Judei nie przestrzegali starotestamentowego zakazu jedzenia ryb, które nie posiadają płetw i łusek – dowodzą badania przeprowadzone przez izraelskich uczonych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Sudan: Polscy archeolodzy odkryli prawdopodobnie największy kościół średniowiecznej Nubii

Ostatnia aktualizacja: 29.05.2021 05:00
Odkrycia dokonali badacze z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Świątynia mogła być siedzibą arcybiskupa, który zarządzał metropolią, która rozciągała się przez 1000 km wzdłuż Nilu. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

W Jarosławiu przebadano i zeskanowano laserowo drogę sprzed kilkuset lat

Ostatnia aktualizacja: 10.06.2021 05:30
- To jeden z najdłuższych drewnianych traktów, jakie udało się do tej pory odkryć naukowcom na obecnych terenach Polski - powiedziała PAP archeolog Katarzyna Oleszek, która przebadała i zeskanowała laserowo w centrum Jarosławia osiemnastowieczną drogę o długości 30 metrów.
rozwiń zwiń