Karolina Lanckorońska. Obrończyni kultury polskiej

- Czy oddanie wszystkich sił temu, co się najbardziej kocha jest zasługą? Myślę, że nie. Moją ziemską boginią jest nauka polska, przyszło mi jej służyć w sposób różnorodny, zależny od zmiennych losów ojczyzny - mówiła prof. Karolina Lanckorońska.

Karolina Lanckorońska w 1988 roku

Foto: PAU/dp

Historyk sztuki, działaczka Polonii we Włoszech Karolina Lanckorońska urodziła się 126 lat temu, 11 sierpnia 1898 roku. Była współzałożycielką Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie, dyrektorem Fundacji im. Lanckorońskich, wspierającej naukę i kulturę polską. W 1994 roku przekazała państwu polskiemu rodową kolekcję dzieł sztuki. Napisała "Wspomnienia wojenne". 

Posłuchaj

29:48 karolina lanckorońska____2145_02_ii_tr_0-0_111804425568817f[00].mp3 Biografia prof. Karoliny Lanckorońskiej. Audycja Ewy Prządki. (PR, 31.10.2002)

Służba Polsce nie tylko poprzez naukę

- W swoim długim życiu świadomie wybrała drogę pracy nie tyle bezpośrednio politycznej, niepodległościowej, w rozumieniu przyłączenia się do jakiejś walki wojskowej, co drogę służenia swojemu narodowi poprzez naukę i popieranie na wszystkie możliwe sposoby tego, co nazywamy kulturą narodową – mówił ksiądz biskup Jan Kopiec.

Dla wielu ludzi była synonimem bardzo rzetelnego podejścia do każdej sprawy. Obce jej były wszelkie czułostki i drgania, które mogłyby poruszyć serce, natomiast była niezwykle rzetelna jeżeli chodzi o wykonanie pracy.

Od 1933 do 1940 roku pracowała na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Podczas II wojny światowej była żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, porucznikiem Armii Krajowej. Działała w Radzie Głównej Opiekuńczej.

W 1942 roku została aresztowana przez Gestapo i uwięziona w obozie w Ravensbrück, w którym przebywała do 1945 roku. Swoje przeżycia z lat 1930-1945 roku spisała w książce "Wspomnienia wojenne 22 IX 1939 – 5 IV 1945".

Ośrodek wolnej nauki polskiej

Po wojnie profesor przebywała na emigracji we Włoszech. W 1945 roku współtworzyła Polski Instytut Historyczny w Rzymie. Poświęciła się całkowicie pracy wydawniczej i organizacyjnej dla nauki polskiej. Była redaktorem naczelnym serii źródeł do historii Polski, znajdujących się w zagranicznych archiwach "Elementa ad fontium editiones".

27 maja 1991 roku prof. Karolina Lanckorońska została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Polonia Restituta nadanym jej przez prezydenta Lecha Wałęsę. Uroczystość odbyła się w ambasadzie Rzeczpospolitej w Rzymie. - Czy oddanie wszystkich sił temu, co się najbardziej kocha jest zasługą? Myślę, że nie. Moją ziemską boginią jest nauka polska, przyszło mi jej służyć w sposób różnorodny, zależny od zmiennych losów ojczyzny - mówiła tego dnia prof. Karolina Lanckorońska.

- Trzeba było znaleźć sposoby niesienia pomocy kolegom humanistom w kraju, pomocy naukowej, pokarmu intelektualnego. Tu sprawy pomocy fizycznej nie wystarczały. Byli oni przecież odcięci prawie hermetycznie od Europy, od myśli wolnej - mówiła profesor.

Trudna do przecenienia jest działalność założonej w 1967 roku Fundacji im. Lanckorońskich z Brzezia wspierającej naukę i kulturę polską.

Na pytanie, czym dla niej jest polskość odpowiadała: - Jest to świadomość przynależności do narodu. Uważam, że należy dać możliwie konkretnie dowody tej świadomości, natomiast nie rozumiem potrzeby jej analizy – mówiła.

Prof. Karolinę Lanckorońską, która przez całe życie służyła polskiej nauce i kulturze, wyróżniał obywatelski patriotyzm. Odziedziczoną po ojcu unikatową kolekcję obrazów, jako ostatnia z rodu Lanckorońskich, podarowała w 1994 roku na Zamki Królewskie w Krakowie i Warszawie.

- Ponad sto wysokiej klasy obrazów i sześćdziesiąt innych dzieł sztuki wzbogaciło zbiory Zamku Królewskiego w Warszawie i Zamku Królewskiego na Wawelu. Nigdy w naszej historii muzea nie były tak hojnie obdarowane. Dar ten, przynajmniej w części, rekompensuje ogromne straty jakie nasza kultura odniosła w wyniku zniszczeń oraz grabieży w latach burzliwych i dramatycznych historii naszego kraju - mówił wówczas prof. Andrzej Rottermund.

Działalność Karoliny Lanckorońskiej polegała przede wszystkim na wspieraniu życia naukowego, nieustannym czuwaniu, by nauka i kultura polska pozostawały w orbicie kultury europejskiej i światowej.

W uznaniu zasług dla Kościoła w 1998 roku profesor została uhonorowana przez papieża Jana Pawła II Komandorią Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego z Gwiazdą.

Do końca życia prof. Lanckorońska utrzymywała kontakty ze środowiskiem polskich historyków sztuki dla których była niedościgłym wzorem niezwykłej wiedzy, sumienności w pracy, dyscypliny i uczciwości naukowej. Zmarła 25 sierpnia 2002 roku w Rzymie.

mk