Historia

Streptomycyna - antybiotyk wynaleziony przez Alberta Schatza

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2023 05:30
80 lat temu, 19 października 1943 roku, Amerykanin Albert Schatz odkrył w laboratoriach Selmana Waksmana na Uniwersytecie Rutgera jeden z ważniejszych antybiotyków do leczenia gruźlicy - streptomycynę.
Selman Abraham Waksman, amerykański mikrobiolog, kierował pracami nad wynalezieniem m.in. streptomycyny. 1953 r.
Selman Abraham Waksman, amerykański mikrobiolog, kierował pracami nad wynalezieniem m.in. streptomycyny. 1953 r.Foto: Forum

Zabójca prątków gruźlicy

Uważa się że ten związek organiczny grupy antybiotyków aminoglikozydowych jest najlepszym zabójca prątków gruźlicy, które są bakterią Gram-dodatnią. Jest to o tyle ważne, że ogólne działanie streptomycyny bez problemu radzi sobie z niektórymi bakteriami Gram-ujemnymi i właśnie z gruźlicą. Obecnie antybiotyk ten jest rzadko stosowany choćby ze względu na fakt, by zbyt częste użycie nie uodporniło prątków gruźlicy, na którą właśnie działa chyba najlepiej z dostępnych leków. Dodatkowo jest to antybiotyk o dość toksycznym profilu powodującym liczne działania niepożądane, do których wliczyć można zaburzenia słuchu, wzroku, równowagi, a w skrajnych przypadkach zapalenie mięśnia sercowego i zapaść.

Co ciekawe, Albert Schatz był w tym czasie doktorantem, jeszcze w tym samym roku nieco wcześniej obronił licencjat z mikrobiologii właśnie na Uniwersytecie Rutgera. Jego pierwszą pracą badawczą, pod czujnym okiem Selmana Waksmana, było właśnie opracowywanie streptomycyny. Laboratoria tego Uniwersytetu, zwane powszechnie od nazwiska ich naukowego dyrektora, zasłynęły w latach 40. XX wieku wynalezieniem wielu antybiotyków, z których obok streptomycyny równie znanym antybiotykiem jest neomycyna. Dość powiedzieć, że Selman Waksman został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1952 roku.

Odkrycie streptomycyny

Encyklopedia Britannica tak opisuje fakty z historii wynalezienia tego antybiotyku: "W 1944, wraz ze swoimi doktorantami, Albertem Schatzem i Elizabeth Bugie, opublikował artykuł opisujący odkrycie streptomycyny, wyizolowanej ze szczepu promieniowca Streptomyces griseus. W 1948 uzyskał neomycynę". Ten czas od wynalezienia do publikacji naukowej potrzebny był na badania testowe i określenie toksyczności antybiotyku.

Natomiast oficjalne strony Alberta Schatza, naukowca, tak wprowadzają do jego biografii: "Albert Schatz był 23-letnim studentem pracującym nad doktoratem na Uniwersytecie Rutgers, kiedy odkrył streptomycynę, pierwszy antybiotyk skuteczny przeciwko gruźlicy. W ciągu ostatnich dwóch stuleci choroba ta zabiła ponad miliard ludzi i była odpowiedzialna za śmierć większej liczby ludzi w historii niż wszystkie inne choroby zakaźne razem wzięte. Streptomycyna była także pierwszym skutecznym lekiem na dżumę dymieniczą, zwaną czarną śmiercią, tularemię, brucelozę i inne poważne choroby zakaźne, na które nie było skutecznego leczenia. Streptomycyna uratowała życie milionów ludzi, a wiele osób osobiście dziękowało profesorowi Schatzowi za uratowanie im życia".

Tragiczne żniwo gruźlicy

Mogło zdarzyć się też i tak, że nie odkryłby wtedy streptomycyny - to oficjalna biografia wskazuje kilka faktów, związanych także z powołaniem do wojska (przecież trwała wtedy II wojna światowa). Albert Schatz został powołany do Korpusu Medycznego Sił Powietrznych w listopadzie 1942 roku. Tam dowiedział się o tragicznych śmierciach żołnierzy, którzy cierpieli na zakażenia bakteriami Gram-ujemnymi, których nie dało się leczyć penicyliną ani lekami sulfonamidowymi – jedynymi dostępnymi wówczas antybiotykami. "Widziałem żołnierzy umierających z powodu tych infekcji. Byli to mężczyźni w moim wieku. Poznałem ich" – powiedział Schatz. Kiedy nie pracował jako bakteriolog w szpitalu Sił Powietrznych, w którym stacjonował, cały swój wolny czas poświęcał poszukiwaniu antybiotyku przeciwko organizmom Gram-ujemnym. Został zwolniony ze służby w lotnictwie w czerwcu 1943 roku z powodu kontuzji pleców i wrócił do Rutgers, aby wznowić pracę dyplomową. Zmienił kierunek swojej pracy, aby móc kontynuować poszukiwania antybiotyku, który byłby skuteczny przeciwko infekcjom Gram-ujemnym".

Wtedy to Schatz powiedział: "19 października 1943 roku około godziny 14:00 zorientowałem się, że mam nowy antybiotyk". W ciągu zaledwie trzech i pół miesiąca badań znalazł antybiotyk skuteczny przeciwko gruźlicy i infekcjom wywołanym przez bakterie Gram-ujemne. Nazwał antybiotyk streptomycyną i zapieczętował probówkę organizmem, który ją wyprodukował, aby zabrać ją do domu swojej rodziny. Ta probówka jest obecnie na stałej wystawie w Instytucie Smithsonian". Warto więc wspominać to wiekopomne dokonanie, które uratowało życie milionom ludzi.

PP

Czytaj także

Kazimierz Funk w Google Doodle. 140. rocznica urodzin wybitnego polskiego uczonego

Ostatnia aktualizacja: 23.02.2024 05:35
23 lutego 1884 roku w Warszawie urodził się Kazimierz Funk – światowej sławy twórca nauki o witaminach, a także autor samego terminu "witamina".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rewolucja pod szkiełkiem. Robert Koch i jego bakterie

Ostatnia aktualizacja: 27.05.2024 05:45
Zarazki wywołujące choroby? W XIX wieku większość lekarzy odrzucało taką możliwość. Bardziej atrakcyjna wydawała się teoria samorództwa sprzed 2200 lat. Ideę tę obalił Ludwik Pasteur, ale dopiero Robert Koch w naukowy sposób udowodnił chorobotwórczość niektórych drobnoustrojów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kitasato i Yersin. Niezależni odkrywcy bakterii wywołującej dżumę

Ostatnia aktualizacja: 25.08.2021 05:40
133 lata temu, 25 sierpnia 1888 roku, japoński lekarz Shibasaburō Kitasato dokonał znaczącego odkrycia medycznego, szczególnie w dobie szerzącej się wtedy w Hongkongu epidemii dżumy - określił czynnik zakaźny tej choroby w postaci bakterii Pasteurella pestis.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ludwik Pasteur. Dobroczyńca ludzkości i ojciec mikrobiologii

Ostatnia aktualizacja: 22.11.2022 21:12
Przed nami 200. rocznica urodzin Ludwika Pasteura, francuskiego chemika, prekursora mikrobiologii, twórcy termicznej obróbki produktów nazwanej pasteryzacją. Największą sławę badaczowi przyniosło opracowanie skutecznej szczepionki przeciwko wściekliźnie, do dziś jednej z najbardziej śmiertelnych chorób zakaźnych. Osiągnięcie to sprawiło, że do Pasteura przylgnęło miano dobroczyńcy ludzkości.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nagroda Nobla za strukturę DNA

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2023 05:30
70 lat temu, 28 lutego 1953 roku, Amerykanin James Watson i Brytyjczyk Francis Crick ogłosili, że na podstawie rentgenogramów odkryli strukturę DNA.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maksymilian Rose - mózg nie stanowił dla niego tajemnicy

Ostatnia aktualizacja: 19.05.2023 05:30
140 lat temu, 19 maja 1883 roku, urodził się w Przemyślu Maksymilian Rose, słynny profesor neurologii autor licznych prac naukowych z zakresu cytoarchitektoniki kory mózgowej.
rozwiń zwiń