Historia

Niemieckie antyżydowskie prawo w Generalnym Gubernatorstwie

Ostatnia aktualizacja: 01.12.2023 05:40
1 grudnia 1939 roku weszło w życie rozporządzenie generalnego gubernatora ziem polskich Hansa Franka, nakazujące Żydom noszenie opasek z gwiazdą Dawida. Był to jeden z szeregu dekretów ukazujących haniebną i zbrodniczą politykę okupanta wobec polskiej ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej.
Niemcy nadzorujący Żydów podczas pracy przymusowej. Zdjęcie pochodzi z 1939 bądź 1940 roku
Niemcy nadzorujący Żydów podczas pracy przymusowej. Zdjęcie pochodzi z 1939 bądź 1940 roku Foto: NAC/Domena publiczna

Wszechobecne zakazy

German Death Camps - zobacz serwis edukacyjno-społeczny

Wkrótce po powstaniu Generalnego Gubernatorstwa władze niemieckie zaczęły wydawać antyżydowskie rozporządzenia. Jedno z pierwszych wprowadziło obowiązek pracy przymusowej dla obywateli pochodzenia żydowskiego, którzy ukończyli czternasty rok życia. Na mocy kolejnego zakazano uboju rytualnego.

W październiku w miejsce Gminy Żydowskiej powołano całkowicie podporządkowaną władzy niemieckiej Radę Żydowską (Judenrat). Początkowo organ zajmował się przede wszystkim kontrolą realizacji pracy przymusowej dla Żydów, później skupiał się na ściąganiu kontrybucji, organizacji przesiedleń do gett i utrzymywaniu w nich porządku. 

Kolejne rozporządzenia ukazały się pod koniec 1939 roku. 20 listopada Niemcy zablokowali wszystkie konta i skrytki bankowe należące do ludności żydowskiej. 1 grudnia natomiast wszedł w życie dekret regulujący sprawę oznakowania Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Od tego momentu każdy z nich (mający więcej niż dziesięć lat) musiał nosić na prawym ramieniu (bądź prawym rękawie wierzchniego okrycia) białą opaskę z gwiazdą Dawida. Nieprzestrzeganie tej zasady było karane więzieniem. Podobnie oznakowane musiały być również sklepy żydowskie. Od 11 grudnia żydowskie dzieci nie mogły też uczęszczać do polskich szkół. 

Posłuchaj
06:17 historia polski (359) - xx wiek___998_04_iv_tr_0-0_102607331cec9c52[00].mp3 Gawęda historyka prof. Pawła Wieczorkiewicza na temat prześladowania Żydów przez Niemców w Polsce podczas II wojny światowej. Audycja z cyklu "Historia Polski". (PR, 6.10.2004) 

Na drodze ku zagładzie 

W kolejnych miesiącach ograniczenie swobód ludności żydowskiej narastało. Niemcy zamknęli synagogi, a wkrótce potem zakazali Żydom podróżowania koleją, przebywania w parkach i restauracjach, a z czasem wprowadzili dla nich również specjalne kartki żywnościowe, które mogły być realizowane jedynie w określonych sklepach. 

Getto warszawskie 1200 free.jpg
Getto warszawskie - piekło w środku miasta

Wiosną 1940 roku władze niemieckie przystąpiły do realizacji planu oddzielenia ludności żydowskiej od pozostałych mieszkańców. Od tego momentu Żydzi mogli przebywać jedynie na terenie specjalnie wydzielonych gett. Od 1941 roku za ich opuszczenie groziła kara śmierci. Konieczność izolacji tej społeczności naziści tłumaczyli chęcią ochrony Polaków przed zakaźnymi chorobami - głównie tyfusem plamistym - których rzekomymi nosicielami byli właśnie Żydzi. Aby uwiarygodnić swoją wersję zdarzeń, Niemcy zaczęli nawet ustawiać przed wejściami do gett specjalne tabliczki z napisami: "Obszar zagrożony tyfusem" bądź "Zaraza, wstęp dla żołnierzy wzbroniony".

Niemiecki antyżydowski plakat propagandowy. Źródło: NAC/Domena publiczna Niemiecki antyżydowski plakat propagandowy. Źródło: NAC/Domena publiczna

Według szacunków na terenie Generalnego Gubernatorstwa funkcjonowało blisko czterysta gett. Największe z nich powstało w październiku 1940 roku w Warszawie - na niewielkim obszarze znalazło się wówczas 400 tysięcy osób. Głód, choroby, przeludnienie i fatalne warunki sanitarne sprawiły, że ludzie ginęli masowo.

Powstanie w getcie - zobacz serwis historyczny

***

Przeczytaj również: 

***

20 stycznia 1942 roku na konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej", którego konsekwencją była eksterminacja 11 milionów europejskich Żydów.

Realizację zbrodniczego celu rozpoczęto od Generalnego Gubernatorstwa, o co zabiegał przedstawiciel państwa sekretarz stanu Josef Buehler. Operacji nadano kryptonim "Reinhardt" na cześć zabitego przez czeskich partyzantów szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, Reinharda Heydricha. Już wiosną 1941 roku Niemcy rozpoczęli likwidację lubelskiego getta, wysyłając pierwsze transporty Żydów na pewną śmierć do obozu zagłady w Bełżcu. Wkrótce potem podobny los spotkał również innych mieszkańców gett położonych na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Akcja "Reinhardt" była prowadzona do 1943 roku. W jej efekcie życie straciło blisko dwa miliony Żydów. 

jb
Czytaj także

17 września 1939. Sowiecki atak rozpoczął IV rozbiór Polski

Ostatnia aktualizacja: 17.09.2023 06:00
Tego dnia 84 lata temu na rozkaz Stalina na pozbawione obrony tereny wschodniej Rzeczpospolitej ruszyło, według różnych szacunków, ponad pół miliona żołnierzy Armii Czerwonej. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Auschwitz. Pierwszy proces oświęcimski

Ostatnia aktualizacja: 24.11.2023 05:45
76 lat temu, 24 listopada 1947 roku, rozpoczął się w Krakowie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, pierwszy proces oświęcimski. Stanęło przed nim 40 osób, m.in. Arthur Greiser, Ludwig Fischer, Rudolf Hoess i członkowie załogi obozu śmierci Auschwitz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zbrodnia katyńska. 77 lat temu Niemcy poinformowali o odkryciu masowych grobów

Ostatnia aktualizacja: 13.04.2020 07:25
77 lat temu Niemcy poprzez Radio Berlin poinformowali o odkryciu masowych mogił polskich oficerów na terenie sowieckiej Rosji. O mord na jeńcach wojennych naziści oskarżyli Rosjan, sowieci zaprzeczyli twierdząc, że za egzekucjami stoją Niemcy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zbrodnia bez kary, czyli powojenne losy pięciu nazistowskich zbrodniarzy

Ostatnia aktualizacja: 04.07.2023 05:35
Po II wojnie światowej niektórzy Niemcy odpowiedzialni za zbrodnie nazistowskie z czasów istnienia III Rzeszy stanęli przed sądem. Nie wszyscy winowajcy ponieśli karę adekwatną do swoich czynów: niektórzy w więzieniu spędzili zaledwie kilka lat, inni zostali z niego zwolnieni warunkowo. Spora część natomiast nigdy nie została osądzona. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

"To, co udało się dzieciom opisać, jest wstrząsające". Odnaleziono listy z obozu w Łodzi

Ostatnia aktualizacja: 24.09.2021 11:51
Badacze powstającego Muzeum Dzieci Polskich odkryli listy małych dzieci więzionych w niemieckim obozie koncentracyjnym w Łodzi. Zostały one odnalezione podczas kwerendy w prywatnych zbiorach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Sonderaktion Krakau". Brutalny atak na polską inteligencję

Ostatnia aktualizacja: 06.11.2023 05:50
- Moment przeprowadzenia nas z dworca do obozu w Sachsenhausen to najstraszniejsze wspomnienie z tamtych dni. Pędzono nas w morderczym tempie, między nami byli ludzie starzy, chorzy, którzy upadali ze znużenia, bito ich i tłuczono kolbami - mówił prof. Jan Marian Gwiazdomorski, świadek "Sonderaktion Krakau".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zamojszczyzna pamięta. Ponad 100 tys. Polaków wysiedlonych przez Niemców

Ostatnia aktualizacja: 27.11.2023 05:40
Akcję wysiedleńczą na Zamojszczyźnie Niemcy rozpoczęli w nocy z 27 na 28 listopada 1942 roku. Łącznie do sierpnia 1943 roku niemieckie deportacje objęły blisko 300 polskich wsi na Zamojszczyźnie. Okupanci wywieźli z rodzinnych domów ok. 110 tys. osób, w tym ponad 30 tys. dzieci, co stanowiło 31 proc. ludności regionu.
rozwiń zwiń