83 lata temu Glenn T. Seaborg uzyskał pluton - pierwszy pierwiastek promieniotwórczy niewystępujący naturalnie na Ziemi. Dzięki temu odkryciu możliwe było skonstruowanie bomby atomowej.

Pluton, a także jego izotop 239Pu, wykorzystywany w broni i energetyce jądrowej, zostały pozyskane przez Seaborga w warunkach laboratoryjnych.

W jaki sposób uzyskuje się ciężkie pierwiastki i na czym polega ich promieniotwórczość? Posłuchaj audycji Joanny Wysokińskiej z cyklu "Studio XXI".

Superciężkie pierwiastki

Rok po tym wydarzeniu Seaborg stanął na czele grupy chemików pracującej nad bombą atomową w Projekcie Manhattan.

Seaborg był doradcą naukowym dziesięciu prezydentów Stanów Zjednoczonych. Przez dziesięć lat kierował amerykańską Komisją Energii Atomowej. Odkrył, lub uczestniczył w odkryciu, dziewięciu ciężkich pierwiastków. Za to dokonanie otrzymał Nagrodę Nobla.

- Najcięższym pierwiastkiem znalezionym w przyrodzie jest pluton – wyjaśniał prof. Aleksander Bilewicz w audycji Joanny Wysokińskiej z cyklu "Studio XXI". - Czasy życia cięższych pierwiastków są na tyle krótkie, że one po prostu nie dotrwały od początku powstawania wszechświata. Wszystkie pierwiastki cięższe od uranu zostały zsyntezowane sztucznie.

Alchemik z układu okresowego

W 1980 roku zdołał usunąć z jądra atomowego bizmutu część protonów i neutronów, dzięki czemu udało mu się dokonać transmutacji tego pierwiastka w złoto. Tak współtwórca bomby atomowej stał się też odkrywcą kamienia filozoficznego. Jego metoda jest jednak zbyt kosztowna, by "produkcja" złota za jej pomocą była opłacalna.

W 1997 roku zsyntezowano pierwiastek o liczbie atomowej 106, który nazwano seaborg. Tym samym nazwisko zmarłego w 1999 roku noblisty na stałe wpisało się nie tylko w historię chemii i fizyki, ale także w układ okresowy pierwiastków.

bm

4 września 1809 roku urodził się Juliusz Słowacki.

Narodowe Czytanie 2020 w Polskim Radiu

Czterdzieści piramid Słowackiego

W 1806 roku Józef Czech, dyrektor Gimnazjum Wołyńskiego w Krzemieńcu, przyjął na posadę nauczyciela wymowy i poezji 33-letniego Euzebiusza Słowackiego, który wcześniej zasłużył się jako guwerner rodziny Poniatowskich w Tuhańczy. W chwilach wolnych od pracy młody pedagog poświęcał uwagę nastoletniej Salomei, córce Teodora Januszewskiego, zarządcy szkoły.

W 1808 Euzebiusz Słowacki i Salomea Januszewska wzięli ślub. Nowożeńcy wybudowali w Krzemieńcu dom, w którym zamieszkali rok później - wspólnie z maleńkim Juliuszem, który przyszedł na świat 4 września 1809 roku. Jego matka miała wtedy 17 lat, a ojciec 36. Euzebiusz Słowacki pożył jeszcze 5 lat i zmarł na gruźlicę. W spadku przekazał synowi nie tylko śmiertelną chorobę, lecz także pokaźny majątek. Przez resztę życia Juliusz Słowacki podupadał na zdrowiu, ale prawie wcale nie musiał zarabiać. Krótki czas, jaki mu pozostał, mógł poświęcić na pisanie. Zmarł 3 kwietnia 1849 roku, nie dożywszy 40. urodzin.

Kiedy żył, tylko nieliczni rozumieli wielkość jego talentu. Słowacki tworzył przecież w cieniu wielkiego Adama Mickiewicza, którego uważano za niedościgłego herosa literatury. Nie doceniano młodszego poety tym bardziej, że ośmielił się z Mickiewiczem nie zgadzać i forsować konkurencyjne poglądy. Na pogrzeb Słowackiego przyszła garstka przyjaciół, ale żaden z nich "nie uczcił choćby słowem jednym pamięci największego mistrza rymów polskich", jak pisał Zygmunt Krasiński.

Również Cyprian Kamil Norwid złożył poecie pośmiertny hołd: "odszedł już od nas ten arcymistrz słowa, ten najpotężniejszy rzeźbiarz posągów duchów, który czterdzieści poematów jak czterdzieści piramid na pustyni świata po sobie zostawił".

Od Byrona do Słowackiego

"Balladyna". Gdy Słowacki był Szekspirem

Słowacki debiutował w 1830 roku poematem w stylu bajronowskim "Hugo". W pierwszym okresie twórczości często zarzucano poecie naśladownictwo - nie tylko Byrona, lecz także Szekspira i Mickiewicza. Młodzieniec nie poddawał się jednak, na zarzuty odpowiadając kolejnymi utworami. Napisał m.in. dramaty "Kordian" (1834), "Horsztyński" (1835), "Balladyna" (1839), "Mazepa" i "Lilla Weneda" (1840), "Ksiądz Marek" (1843) i "Sen srebrny Salomei" (1844), a także liczne powieści poetyckie, z "Beniowskim" i "Królem-Duchem" na czele.

Pisał dużo, zdając sobie sprawę, że ma coraz mniej czasu. Dzięki intensywnej pracy niebawem doszedł do własnego stylu, ugruntowując nie tylko oryginalny język literacki, lecz także zespół poglądów estetycznych, filozoficznych i politycznych. Wiele z nich szło pod prąd zapatrywaniom środowisk artystycznych, które nadawały wówczas ton polskiej dyskusji w kraju i na emigracji.

Największym przeciwnikiem był dla Słowackiego oczywiście Mickiewicz. Do legendy literackiej przeszedł tzw. pojedynek wieszczów, który odbył się 25 grudnia 1840 roku w Paryżu. Podczas przyjęcia Słowacki rzucił Mickiewiczowi wyzwanie, improwizując wiersz. Odpowiedź starszego kolegi była tak poruszająca, że wszyscy obecni popłakali się. Do dziś jednak trwają spory, kto wygrał pojedynek, tym bardziej że świadkowie wspominają, że po wszystkim dwaj rywale objęli się serdecznie i porozmawiali szczerze o swych dawnych zatargach.

Podróże ciała i ducha

Juliusz Słowacki przez całe życie podróżował, zarówno po najważniejszych miejscach w Europie, jak i po krajach Bliskiego Wschodu. Jako dziecko żył pomiędzy Krzemieńcem a Wilnem, potem w 1829 roku wyjechał do Warszawy. Był między innymi w Paryżu, Rzymie, Florencji, Neapolu, Genewie, Dreźnie, Londynie, zwiedził Anglię, Niemcy, Szwajcarię i Grecję, potem Egipt, Syrię i Palestynę.

Wojtyła, pistolet i rysunki z Nilu. Sekrety "Balladyny" i Słowackiego

Wiele z tych podróży pozostawiło trwały ślad w jego twórczości. Rzeczy, które oglądał, i rozmowy z ludźmi, których spotykał, przetwarzał Słowacki w zgodzie z wizją rzeczywistości, którą kształtował przez lata i która najpełniejszy wyraz znalazła w filozofii genezyjskiej. Jej podstawę wziął poeta w Paryżu od Andrzeja Towiańskiego, jednak rozwinął ją w innym kierunku. Jednym z wątków filozofii genezyjskiej także jest wędrówka - to nieustanna praca ducha, który doskonali się poprzez przechodzenie w kolejne formy materialne. Dla człowieka uwięzionego w umierającym ciele była to zapewne także próba odnalezienia sensu w niezasłużonym cierpieniu.

W 1848 roku, mimo bardzo złego stanu zdrowia, Słowacki przyjechał do Poznania z zamiarem wzięcia udziału w powstaniu wielkopolskim. Pruska policja zawróciła go do Paryża, gdzie spędził ostatnie miesiące życia i gdzie zmarł. Ale nie był to koniec jego podróży.

W 1927 roku otwarto grób Słowackiego na paryskim cmentarzu Montmartre, by sprowadzić szczątki pisarza od ojczyzny. We Francji żegnał go prezydent republiki, w Polsce witał Józef Piłsudski. Trumna przybyła drogą morską, następnie popłynęła w górę Wisły do Krakowa, by spocząć na Wawelu. Statek, który przewiózł prochy Słowackiego przez Polskę, nazywał się "Mickiewicz". Jeśli więc słowa o "zwycięstwie za grobem" mogą dziś brzmieć nieco na wyrost, to chyba możemy mówić o remisie.

mc

Futurologia sprzed dwóch wieków

Posłuchaj, jak "Adam Mickiewicz odjeżdża na żółtym rowerze"

"Nie nazywajcie mnie krytykiem, ale wieszczem" - tymi słowami, wypowiedzianymi 3 maja 1842 roku w Towarzystwie Literackim Polskim, Adam Mickiewicz wprawił słuchaczy w konsternację. Twórca cieszył się uwielbieniem, ale to nie znaczy, że miał prawo domagać się miana proroka. Określenie "wieszcz" weszło jednak do słownika kluczowych pojęć polskiego romantyzmu, a gdy przepowiednie wskrzeszenia Polski spełniły się w XX wieku, wielu musiało przyznać, że postulat Mickiewicza nie był pozbawiony podstaw.

Ale romantyczne proroctwa odrodzenia narodowego to nie koniec Mickiewiczowskich wypraw w przyszłość. Pisarz nie stronił od tego, co w XX wieku nazwane zostało futurologią, której w polskiej kulturze najwybitniejszym przedstawicielem jest bez wątpienia Stanisław Lem. Mickiewicz przewidywał jednak przyszły rozwój technologii i cywilizacji ponad sto lat przed pisarskim debiutem autora "Solaris".

Przez kilkanaście lat Mickiewicz pisał coraz to nowszą wersję dzieła, które przeszło do historii literatury pod zbiorczym tytułem "Historia przyszłości", choć nie zawsze sam poeta go używał. Rekonstrukcja treści tych pism jest w zasadzie niemożliwa, a na pewno bardzo utrudniona, bo większość rękopisów nie przetrwała. Wiedzę o nich zawdzięczamy przyjaciołom Mickiewicza, jego wielbicielom, a także spadkobiercom.

2000-2200. Wojna i postęp

Pierwsza wersja "Historii przyszłości" powstała pod koniec lat 20. XIX wieku w Petersburgu. Nie został z niej żaden ślad oprócz listu poety Antoniego Edwarda Odyńca, towarzysza podróży Adama Mickiewicza po Europie. W liście pisanym do Juliana Korsaka w maju 1929 roku Odyniec podaje tytuł "osobliwszego dzieła", który - po francusku - pisał w tym czasie Mickiewicz, a także referuje zawartość utworu.

Z relacji tej wynika, że akcja "Historii przyszłości" umieszczona została w bardzo odległej wówczas przyszłości - autor zaczyna w roku 2000, a kończy dwa wieki później. Opisuje ogólnoświatowy rozwój sieci kolei żelaznej (wówczas była to amerykańska nowinka techniczna) i związaną z tym globalizację handlu. Odyniec zachwyca się fragmentami "o całych miastach domów i sklepów budowanych z żelaza na kołach, a pędzących po szynach żelaznych ze wszech stron lądu na wielki jarmark pod Lizboną, dokąd znowu ocean w olbrzymich okrętach przynosi płody innych części świata".

"Adaś" stanął na rynku w Krakowie

Mickiewicz prognozuje rozkwit transportu powietrznego zapewnionego przez floty balonów. Wymyśla coś na kształt telewizji - to system zwierciadeł "ustawionych na ogromnych przestrzeniach w ten sposób, że ogniste litery, odbite w pierwszym, w okamgnieniu odbijają [się] w ostatnim"; a także radia w postaci przyrządów akustycznych, "za pomocą których, siedząc spokojnie przy kominku w hotelach, można słuchać dawanych w mieście koncertów lub wykładów publicznych".

Wyobraźnia pisarza na tym się nie kończy. Oszołomiony Odyniec donosi przyjacielowi: "cała zaś ta historia, jak mi mówił Adam, kończyć się ma na wejściu ziemi w stosunki z planetami, a to za pomocą balonów, które naówczas tak mają żeglować po powietrzu, jak dziś okręty po morzu".

Gwałtowny rozwój technologii ma jednak w tej wizji także ujemne strony. – Racjonalna wizja przyszłości nie zyskuje całkowitej aprobaty Mickiewicza – mówił w 1987 roku dr Andrzej Niewiadowski w audycji Krzysztofa Adamskiego . – Współczesne poecie wynalazki, postęp techniczny, rozwój przemysłu budzą obawę, że ułatwione życie i komfort doprowadzą człowieka do jednostronnego rozwoju. Po pierwsze pogrąży się on w kult rozumu, materializmu, tracąc zdolność do porywu ideowego; po drugie w gnuśność, egoizm, obojętność, które zadecydują o bezbronności całych społeczeństw nie przygotowanych na odparcie ataku innych zbiorowości zachowujących siłę, wolę, pragnienie przekształcenia świata – dodał.

"Historia przyszłości" zawiera opis chińskiej ofensywy w Europie, rozleniwionej wskutek technologicznych wygód i dlatego niezdolnej do obrony. Stary Kontynent nie poddaje się jednak azjatyckiemu natarciu, ponieważ jednak postęp osłabił dojrzałych mężczyzn, do walki stanąć muszą kobiety oraz młodzież niezepsuta jeszcze luksusem. Pod wodzą dzielnej Polki inwazja Chińczyków zostaje zatrzymana.

Prekursorski względem fantastyki naukowej utwór Mickiewicza jest także prototypem gatunku zwanego imaginary history, którym w XX wieku zajmie się Herbert Wells. Narrator "Historii przyszłości" jest bowiem historykiem z XXIII wieku, dla którego opisywane wydarzenia należą do przeszłości. Autor wychodzi tym samym poza proste odczytywanie jego dzieła jako zabawy w racjonalne przepowiadanie tego, co będzie w nadchodzących wiekach. Jest publicystą, który w masce przyszłego badacza poddaje krytyce tendencje kulturowe obecne już w pierwszej połowie XIX wieku.

Nie wiadomo, co stało się z rękopisem petersburskiej "Historii przyszłości", zachowały się natomiast fragmenty drugiej wersji dzieła, powstałej już w Paryżu.

Niebezpieczna historia

Nowa "Historia przyszłości", spisana w języku francuskim na początku lat 30., w większości została spalona przez samego Mickiewicza pod wpływem słów jego wielbiciela hrabiego Montalemberta. Hrabia przeraził się, że dzieło może przysporzyć problemów przebywającym we Francji polskim emigrantom i w ogóle sprawie polskiej. Tym razem bowiem pisarz umieścił akcję utworu znacznie bliżej swych czasów, w XIX wieku, a fantastyczna wizja, którą nakreślił, może być określona jako political fiction. Ta "Historia przyszłości" rzeczywiście była ryzykowna.

Mickiewicz opisywał obalenie rządów panującego wówczas we Francji Ludwika Filipa (jego reakcji obawiał się Montalembert) i ogólnoeuropejską rewolucję republikańską. Jego sympatia jest wyraźnie po stronie rewolucjonistów, ale nie idealizuje ich postaw. Nie ma złudzeń, że wojna przeciwników i obrońców systemu monarchicznego będzie związana z okrucieństwem obu stron, że terror będzie narzędziem zarówno republikanów, jak i rojalistów. W zachowanym fragmencie utworu czytamy:

"W tym barbarzyńskim czasie zaciętość bitew była okropna, a zwycięstwo bez żadnego miłosierdzia. Zaczęto klasyfikować jeńców. Szlachta prawie wyginęła na placu boju. Ale za to srożono się nad biurokratami, to jest nad urzędnikami cywilnymi, nad ich dziećmi nawet i nad ich pokrewieństwem. Liczba urzędników tych, szczególnie w Prusiech, musiała być bardzo wielką. Znaleziono między nimi 10,000 samych byłych radców, 7,000 sędziów, zastępców i referendarzy, i wszystkich powieszono bez pytania. Pastorowie protestanccy, bardzo przywiązani do swojego króla i naczelnika, doznali tego samego losu."

Władysław Mickiewicz - depozytariusz pamięci o ojcu

Niezniszczone części tej wersji dzieła, złożone zdaniem badaczy z dwóch różnych redakcji z lat 30. XIX wieku, zostały w 1872 roku wydane przez syna poety Władysława Mickiewicza jako "Premier chapitre des guerres futures", a później ukazały się w polskim przekładzie jako "Wielka wojna w przyszłości". Być może nie budziłaby ona aż takiego zainteresowania, gdyby nie pewien interesujący fakt, jakim było spełnienie jednej z prognoz zawartych w utworze, czyli powrót do władzy Napoleonidów.

W czasie spisywania drugiej wersji "Historii przyszłości" nic nie wskazywało na to, by Ludwik Napoleon, bratanek wielkiego Napoleona I, postrzegany raczej jako polityczny błazen, miał szansę na jakąkolwiek urzędową karierę we Francji. Po kilkunastu latach był już prezydentem Francji, a po kilku kolejnych ogłosił się cesarzem. Adam Mickiewicz dożył spełnienia swej przepowiedni. Kto wie, jakie proroctwa znajdowały się w spalonej części manuskryptu.

***

Pisząc artykuł, korzystałem z poniższych książek i artykułów:

• Adam Mickiewicz, "Wyjątki z listu do jednego z redaktorów", "Pielgrzym Polski. Dziennik narodowy, polityczny i literacki", Paryż 28 czerwca 1833
• Adam Mickiewicz, "Wielka wojna w przyszłości", Warszawa 1907
• Antoni Edward Odyniec, "Listy z podróży. Tom I (Z Warszawy do Rzymu)", Warszawa 1884
• Stefania Skwarczyńska, "Kształt artystyczny drugiej wersji Mickiewiczowskiej "Historii przyszłości", "Pamiętnik Literacki", t. 53, z. 1, Wrocław 1962
• Jerzy Axer, Zofia Stefanowska, "Armaty Mickiewicza", Pamiętnik Literacki", t. 89, z. 3, Wrocław 1998
• Jerzy Fiećko, "»Historie przyszłości« Mickiewicza i kwestia dystopii", "Prace filologiczne. Literaturoznawsto", 4 (7), Warszawa 2014

mc

Alfred Nobel, szwedzki chemik, wynalazca oraz fundator nagrody swojego imienia, zmarł 10 grudnia 1896 roku.

Jego ojciec – Emanuel Nobel przez wiele lat mieszkał w Rosji. Bogaty właściciel kilku fabryk, wykonywał silniki dla statków parowych. Powszechne uznanie i sławę zdobył w latach wojny krymskiej. Zaprojektował wtedy i wykonał pole minowe, które skutecznie zamykało ujście Newy przed ewentualnymi atakami wroga.

Od nitrogliceryny do dynamitu

Młody Alfred, podobnie jak ojciec, pasjonował się pirotechniką. W roku 1867 Alfred Nobel przeżył wielki dzień: przebywając pewnego dnia w swoim laboratorium, zwrócił uwagę na sączenie się nitrogliceryny z uszkodzonego naczynia. Przeciekała ona do porowatej ziemi służącej jako osłona dla kruchych instrumentów naukowych. Porowata ziemia wchłaniała nitroglicerynę, tworząc miękką substancję.

W umyśle Nobla zrodziła się natychmiast idea, że zaobserwowane zjawisko może być podstawą formuły, której od dawna poszukiwał. W stanie najwyższego podekscytowania dokonał kilku prób. Nowa substancja nie eksplodowała przy wstrząsach, można ją było transportować bez ryzyka, które stwarzała dotychczas nitrogliceryna. W ten sposób Alfred Nobel odkrył to, co znamy jako dynamit.

Wybuchowa mieszanka

Jeszcze w 1867 roku Nobel opatentował tę technologię i zarejestrował znak towarowy "dynamit". Żeby detonacja lasek dynamitu stała się możliwa, wynalazł także detonator i zapalnik. Rynek na dynamit i detonatory rósł bardzo szybko. Fabryka Nobla w Krümmel koło Hamburga w Niemczech eksportowała nitroglicerynę do innych krajów Europy, Ameryki i Australii. Z biegiem czasu Alfred Nobel założył fabryki i laboratoria w około 90 różnych miejscach w ponad 20 krajach. Popularność dynamitu, oczywiście, uczyniła z Nobla bogacza. Victor Hugo pewnego razu opisał go jako "najbogatszego wagabundę Europy".

Co by tu jeszcze wynaleźć?

Przypadek zdecydował o następnym odkryciu Nobla. Był rok 1875. Pewnego dnia skaleczył się lekko w palec. Jak zwykle pokrył zranione miejsce warstewką kolodium. W nocy drobna ranka zaczęła mu tak dokuczać, że nie mógł spać. Wstał i o 2.00 w nocy poszedł do laboratorium. Przestawiając probówki i odczynniki, rzucił okiem na palec i nagle zrodziło się w nim pytanie: czy kolodium nie dałoby się nasycić nitrogliceryną. Już pierwsza próba pokazała, że oba materiały łączą się ze sobą. W ten sposób wynalazł żelatynę wybuchową, przewyższającą siłą swego działania zarówno dynamit, jak i nitroglicerynę. Przez lata wykorzystywano ten środek do wysadzania skał podczas budowy tuneli.

Kilka lat później, mieszając nitroglicerynę z większą ilością tzw. bawełny koloidalnej, wynalazł proch bezdymny, szczególnie przydatny do celów militarnych.

Nobel zmarł na atak serca w swoim domu w San Remo we Włoszech 10 grudnia 1896 roku. Kiedy otwarto jego testament, ku zaskoczeniu wielu okazało się, że jego fortuna ma zostać spożytkowana na Nagrody w dziedzinie Fizyki, Chemii, Fizjologii lub Medycyny, Literatury i Pokoju. Najbliżsi spadkobiercy z fortuny wartej 31 mln koron szwedzkich otrzymali zaledwie 1 mln.

im

26 grudnia 1898 roku Maria Skłodowska-Curie wraz ze swoim mężem Piotrem Curie ogłosili światu odkrycie nowego pierwiastka: radu. 

Uran, uraninit i tobernit

W 1894 roku Maria Skłodowska - wkrótce po uzyskaniu tytułu licencjata nauk fizycznych i matematycznych na paryskiej Sorbonie - poznała obiecującego francuskiego fizyka Piotra Curie. Po kilku miesiącach znajomości para wzięła ślub. Jak wspominał chemik Jan Stefan Jaworski na antenie Polskiego Radia, w 1897 roku - przy silnym poparciu męża - Maria Skłodowska-Curie zaczęła poszukiwać tematu pracy doktorskiej. 

Piotr Curie - w cieniu żony

Natknęła się wówczas na działalność francuskiego fizyka i chemika Henriego Becquerela, który zaledwie rok wcześniej odkrył, że uran ma zdolność nadawania powietrzu cech przewodzenia elektryczności. Zaintrygowana, postanowiła więc sprawdzić, czy istnieją jeszcze jakieś inne minerały, które zachowują się w ten sam sposób. 

Po pierwszych sukcesach do badań Skłodowskiej przyłączył się jej mąż. Razem udało im się wypracować nową metodę analizy chemicznej umożliwiającej pomiar promieniotwórczości. Dzięki niej wkrótce potem naukowcy przekonali się, że uraninit i tobernit są bardziej radioaktywne od uranu. Odkrycie doprowadziło naukowców do wniosku, że oba minerały mogą zawierać nowy, wcześniej nieznany pierwiastek radioaktywny. Nazwali go polonem - na cześć ojczyzny badaczki. O jego odkryciu Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie poinformowali świat w lipcu 1898 roku.

Zobacz także: Odkrycie polonu zmieniło świat. Maria Skłodowska-Curie prekursorką radioterapii

Laboratorium w dawnym prosektorium

Jak wspominał chemik prof. Jan Stefan Jaworski na antenie Polskiego Radia, małżonkowie nie zaprzestali jednak dalszej pracy. Niemal od początku badań podejrzewali bowiem, że istnieje jeszcze drugi radioaktywny element. W grudniu 1898 roku ich przypuszczenia okazały się prawdziwe - nowy pierwiastek otrzymał nazwę "rad" (od łacińskiego słowa radius, czyli promień). 

Maria Skłodowska-Curie. Polka wszech czasów

Aby móc pokazać światu chemii i fizyki, że rad i polon istnieją, należało je jednak wyodrębnić. 

- Maria Skłodowska-Curie postanowiła najpierw skupić się na radzie, ponieważ wydawało jej się, że będzie go łatwiej rozdzielić od innych związków, które występowały w próbkach naturalnego uranu, od polonu - tłumaczył prof. Jan Stefan Jaworski. - Nie zdawała sobie wówczas jeszcze sprawy z tego, ile zachodu będzie ją to kosztowało i jak niewielka ilość tego pierwiastka znajduje się w naturalnych próbkach – dodał.

Praca ta zajęła jej kilka lat. Wyodrębnienie czystego chlorku radu wymagało od niej bowiem przerobienia ogromnych ilości rud uranowych, specjalnie dla niej przywożonych z czeskiego Jachymowa. Nie pomagały również warunki, w których pracowała - jej laboratorium mieściło się w starej szopie, dawniej pełniącej funkcję prosektorium. 

- Wszystko, czym dysponowali w tym lokalu, było naprawdę nędzne. Stoły ledwie pozwalały na jako taką pracę, a samo laboratorium było źle chronione przed niepogodą - można usłyszeć w archiwalnej wypowiedzi prof. Marcela Guillota, współpracownika Marii Skłodowskiej-Curie, w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Naukowy Wieczór z Jedynką".

Zasłużona Nagroda Nobla

W 1902 roku badaczce udało się wydzielić 10 miligramów radu, dzięki czemu mogła ustalić jego ciężar atomowy. Jak wspominał chemik prof. Jan Stefan Jaworski na antenie Polskiego Radia, w tym czasie jej mąż skupił się na badaniu promieniotwórczych właściwości radu i ich działania na organizmy żywe. 

W listopadzie 1905 roku Maria Skłodowska-Curie, Piotr Curie i Henri Becquerel za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Sześć lat później Szwedzka Akademia Nauk przyznała badaczce Nagrodę Nobla z chemii za odkrycie nowych pierwiastków. 

Rad przez wiele lat znajdował zastosowanie w medycynie i znacząco przyczynił się do jej rozwoju. Ponieważ jest silnie promieniotwórczy, wykorzystywano go do leczenia nowotworów. Obecnie odchodzi się już od jego stosowania.

jb